پرسش :
مقدار صحت حديث ضربت مولا در يوم خندق که در جواني حضرت واقع شد چه اندازه است؟ (با توجه به عدم اعتقاد شيعه در ابتلاء معصوم به آتش خشم)!
پاسخ :
قصه جنگ امام امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ با عمرو بن عبدود در غزوه خندق در ميان عامه و خاصه معروف و مشهور است و همچنين فضيلت ضربت علي ـ عليه السلام ـ در اين جنگ نه تنها در کتب شيعه نقل شده بلکه در کتابهاي معتبر اهل سنت هم با تعبيرات گوناگون آمده است.
فخر رازي که يکي از دانشمندان و مفسران معروف اهل سنت است در تفسير خود مي گويد: پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: جنگ و مبارزه علي ـ عليه السلام ـ با عمرو بن عبدود بهتر از عمل امت من تا روز قيامت است.[1]
حاکم نيشابوري حديث فوق را با تعبير ديگر نقل کرده است او مي گويد پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: جنگ و مبارزه علي بن ابي طالب ـ عليه السلام ـ با عمر و بن عبدود در روز خندق بهتر از اعمال امت من تا روز قيامت.[2]
مرحوم ابن شهر آشوب در کتاب معروف خود «المناقب» نقل مي کند هنگامي که علي ـ عليه السلام ـ بر عمرو بن عبدود غالب شد (و او را نقش بر زمين کرد) سر او را از بدن جدا نکرد بعضي در اين باره سخنان ناروائي درباره علي ـ عليه السلام ـ به زبان مي آوردند و يکي از اصحاب رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به نام حذيفه پاسخ مي داد (و علي عليه السلام دفاع مي کرد) پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: ساکت باش اي حذيفه به زودي علي ـ عليه السلام ـ حقيقت را بيان مي کند.
آنگاه علي ـ عليه السلام ـ عمرو بن عبدود را به قتل رساند وقتي به خدمت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ رسيد آن حضرت سئوال کرد (يا علي چرا در کشتن عمرو تأخير کردي؟) علي ـ عليه السلام ـ پاسخ داد براي اينکه عمرو بن عبدود به مادرم ناسزا گفت و آب دهانش را بر صورتم انداخت (در نتيجه من ناراحت و خشمگين شدم) و از اين مطلب ترسيدم که اگر در آن حال او را بکشم ناراحت بودن من در قتل او سهيم باشد (و عمل من تنها براي رضاي خدا نباشد و لذا) قتل او را تأخير انداختم تا براي رضاي خدا و در راه او عمرو را به قتل برسانم.[3]
و اما اينکه امام علي ـ عليه السلام ـ در برابر عمل نارواي عمرو بن عبدود غضبناک و خشمگين شد هيچ منافاتي با مساله عصمت ندارد زيرا عصمت يعني مصون ماندن از گناهان اما خشم و غضب و رضا و خوشنودي و گريه و خنده و امثال اينها جزء خلقت و سرشت انسان است و اين علائم و آثار در زندگي امامان معصوم و پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ قابل انکار نيست.
و اين مطلب نه تنها اشکال ندارد بلکه مقام اخلاص امام ـ عليه السلام ـ را نشان مي دهد و شبيه آيه 207 سوره بقره است که در داستان «ليلة المبيت» در مقام بيان اخلاص آن حضرت نازل شد در آنجا مي خوانيم:
بعضي از مردم (با ايمان و فداکار همچون علي ـ عليه السلام ـ در ليلة المبيت به هنگام خفتن در جايگاه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ) جان خود را در برابر خوشنودي خدا مي فروشند و خدا نسبت به بندگانش مهربان است.[4]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . لمبارزة علي عليه السلام مع عمرو بن عبدود العامري أفضل من عمل امتي إلي يوم القيامة تفسير فخر رازي ج32، ص31، در ذيل تفسير آيه.
[2] . سوره قدر... لمبارزة علي بن ابي طالب لعمرو بن عبدود يوم الخندق أفضل من أعمال امتي إلي يوم القيامة. مستدرک الصحيحين ج3، ص32.
[3] . قال ابن شهر آشوب: لما أدرک عمرو بن عبدود لم يضربه، فوفعوا في علي ـ عليه السلام ـ فرد عنه حذيفة فقال النبي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ : مه يا حذيفة فان علياً ـ عليه السلام ـ سيذکر سبب وقفته، ثم أنه ضربه، فلما جاء سأله النبي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ عن ذلک. قال: قد کان شتم أميو تفل في وجهي فخشيت ان أضربه لخط نفسي، فترکته حتي سکن مابي ثم قتلته في الله؛ مناقب آل ابي طالب تأليف ابن شهر آشوب، ج2، ص115، چاپ دار الأضواء، بيروت، و مستدرک الوسائل، ج18، ص28، باب23، از ابواب مقدمات الحدود، حديث5.
[4] . و من الناس من يشري نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رئوف بالعباد. بقره/207.
قصه جنگ امام امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ با عمرو بن عبدود در غزوه خندق در ميان عامه و خاصه معروف و مشهور است و همچنين فضيلت ضربت علي ـ عليه السلام ـ در اين جنگ نه تنها در کتب شيعه نقل شده بلکه در کتابهاي معتبر اهل سنت هم با تعبيرات گوناگون آمده است.
فخر رازي که يکي از دانشمندان و مفسران معروف اهل سنت است در تفسير خود مي گويد: پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: جنگ و مبارزه علي ـ عليه السلام ـ با عمرو بن عبدود بهتر از عمل امت من تا روز قيامت است.[1]
حاکم نيشابوري حديث فوق را با تعبير ديگر نقل کرده است او مي گويد پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: جنگ و مبارزه علي بن ابي طالب ـ عليه السلام ـ با عمر و بن عبدود در روز خندق بهتر از اعمال امت من تا روز قيامت.[2]
مرحوم ابن شهر آشوب در کتاب معروف خود «المناقب» نقل مي کند هنگامي که علي ـ عليه السلام ـ بر عمرو بن عبدود غالب شد (و او را نقش بر زمين کرد) سر او را از بدن جدا نکرد بعضي در اين باره سخنان ناروائي درباره علي ـ عليه السلام ـ به زبان مي آوردند و يکي از اصحاب رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به نام حذيفه پاسخ مي داد (و علي عليه السلام دفاع مي کرد) پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: ساکت باش اي حذيفه به زودي علي ـ عليه السلام ـ حقيقت را بيان مي کند.
آنگاه علي ـ عليه السلام ـ عمرو بن عبدود را به قتل رساند وقتي به خدمت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ رسيد آن حضرت سئوال کرد (يا علي چرا در کشتن عمرو تأخير کردي؟) علي ـ عليه السلام ـ پاسخ داد براي اينکه عمرو بن عبدود به مادرم ناسزا گفت و آب دهانش را بر صورتم انداخت (در نتيجه من ناراحت و خشمگين شدم) و از اين مطلب ترسيدم که اگر در آن حال او را بکشم ناراحت بودن من در قتل او سهيم باشد (و عمل من تنها براي رضاي خدا نباشد و لذا) قتل او را تأخير انداختم تا براي رضاي خدا و در راه او عمرو را به قتل برسانم.[3]
و اما اينکه امام علي ـ عليه السلام ـ در برابر عمل نارواي عمرو بن عبدود غضبناک و خشمگين شد هيچ منافاتي با مساله عصمت ندارد زيرا عصمت يعني مصون ماندن از گناهان اما خشم و غضب و رضا و خوشنودي و گريه و خنده و امثال اينها جزء خلقت و سرشت انسان است و اين علائم و آثار در زندگي امامان معصوم و پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ قابل انکار نيست.
و اين مطلب نه تنها اشکال ندارد بلکه مقام اخلاص امام ـ عليه السلام ـ را نشان مي دهد و شبيه آيه 207 سوره بقره است که در داستان «ليلة المبيت» در مقام بيان اخلاص آن حضرت نازل شد در آنجا مي خوانيم:
بعضي از مردم (با ايمان و فداکار همچون علي ـ عليه السلام ـ در ليلة المبيت به هنگام خفتن در جايگاه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ) جان خود را در برابر خوشنودي خدا مي فروشند و خدا نسبت به بندگانش مهربان است.[4]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . لمبارزة علي عليه السلام مع عمرو بن عبدود العامري أفضل من عمل امتي إلي يوم القيامة تفسير فخر رازي ج32، ص31، در ذيل تفسير آيه.
[2] . سوره قدر... لمبارزة علي بن ابي طالب لعمرو بن عبدود يوم الخندق أفضل من أعمال امتي إلي يوم القيامة. مستدرک الصحيحين ج3، ص32.
[3] . قال ابن شهر آشوب: لما أدرک عمرو بن عبدود لم يضربه، فوفعوا في علي ـ عليه السلام ـ فرد عنه حذيفة فقال النبي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ : مه يا حذيفة فان علياً ـ عليه السلام ـ سيذکر سبب وقفته، ثم أنه ضربه، فلما جاء سأله النبي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ عن ذلک. قال: قد کان شتم أميو تفل في وجهي فخشيت ان أضربه لخط نفسي، فترکته حتي سکن مابي ثم قتلته في الله؛ مناقب آل ابي طالب تأليف ابن شهر آشوب، ج2، ص115، چاپ دار الأضواء، بيروت، و مستدرک الوسائل، ج18، ص28، باب23، از ابواب مقدمات الحدود، حديث5.
[4] . و من الناس من يشري نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رئوف بالعباد. بقره/207.
