پرسش :
عروسي قاسم در روز عاشورا چگونه است؟
پاسخ :
جواب اجمالي: قاسم بن حسن، در واقعه عاشورا، بيش از ده سال داشته. ولي به پانزده سال نرسيده بوده است. اوّلين بار داستان ازدواج قاسم با دختر امام حسين(عليه السلام)، در كتاب "منتخب المراثي" و "روضة الشهداي" ملاحسين كاشفي طرح گرديده. با اين وجود بيشتر تحليلگران واقعه عاشورا چون: شيخ عباس قمي، حاجي نوري و شهيد مطهري عروسي قاسم را در كربلا مردود ميدانند. شيخ عباس قمي معتقد است: داماد امام حسين(عليه السلام) از فرزندان امام حسن(عليه السلام)، حسن مثني ميباشد.
جواب تفصيلي: قاسم بن حسن در واقعه كربلا سنش از ده سال بيشتر بود ولي به پانزده سال نرسيده بود. طبري ميگويد قاسم ده سال داشت و در مقتل ابيمخنف آمده كه قاسم در كربلا چهارده ساله بود[1] علامه مجلسي ميگويد كه در نقل ماجراي عروسي قاسم به مدارك معتبر متكي نبوده است، منشأ اين حكايت دو كتاب است يكي منتخب المراثي كه بهترين تأليفات به زبان عربي ميباشد و نويسنده آن شيخ فخرالدين طريحي صاحب مجمع البحرين است و ديگري روضة الشهداء نوشته ملاحسين كاشفي صاحب انوار سهيلي است اين كتاب اولين مَقتلي است كه به فارسي نوشته شده است.[2]
در اين رابطه نقل ميكنند كه وقتي امام حسين مسير مدينه تا كربلا را طي مينمود حسن بن حسن از عموي خويش امام حسين(عليه السلام) يكي از دو دختر او سكينه و فاطمه را خواستگاري كرد حسين(عليه السلام) فرمود: هر يك را كه بيشتر دوست داري اختيار كن، حسن خجالت كشيد و جوابي نداد حسين(عليه السلام) فرمود: من براي تو فاطمه را اختيار كردم كه به مادرم فاطمه بنت رسول(صلي اللَّه عليه و آله) شبيهتر است، بدين ترتيب وجود فاطمه نو عروس در كربلا امري مسلّم است. اگر فرض كنيم ازدواج قاسم درست باشد بايد گفت امام حسين(عليه السلام) دو دختر به نام فاطمه داشتند كه يكي را به حسن تزويج كرده و ديگري را براي قاسم عقد نمودهاند يا اين كه بگوئيم دختري كه به عقد قاسم در آمده اسمش فاطمه نبوده و در تاريخ اشتباه نقل شده و اگر اين داستان را صحيح ندانيم بايد بگوئيم راويان نام حسن را از روي اشتباه، قاسم نقل كردهاند
اما نميتوان ناديده گرفت كه نويسنده روضةالشهداء مردي عالم و متجر بوده و در شهر هرات زندگي ميكرده و معاصر با صاحب كتاب روضةالصفا بوده و امير عليشير وزير هم عصر او، مردي علم دوست بوده است و كتب ادبي و بخصوص تاريخي و امكاناتي كه آن وقت در هرات بوده در هيچ زماني و در هيچ شهري وجود نداشته است از طرف ديگر بايد گفت ما مصالح اعمال ائمه معصومين را به درستي نميتوانيم تشخيص دهيم.[3]
با اين وجود بيشتر تحليلگران واقعه عاشورا عروسي قاسم را نادرست ميدانند. محدث قمي در منتهي الآمال[4] و در كتاب نفسالمهموم[5] دامادي قاسم را رد ميكند و ميگويد نويسندگان نام حسن را با قاسم اشتباه كردهاند علامه شهيد مرتضي مطهري عروسي قاسم را مردود ميداند و مستند ميكند به اين كه در هيچ كتاب معتبري وجود ندارد و حاج نوري هم گفته ملاحسين كاشفي اولين كسي است كه اين مطلب را در كتاب روضةالشهداء آورده و اصل قضيه صددرصد دروغ است.[6]
بطور كلي آنچه از اشارات صاحب نظراني و مشاهدات بر ميآيد ميتوان گفت نقل ماجراي عروسي قاسم كه بياني از شدت قساوت و بيرحمي لشگريان يزيد است[7] اگر به همان اندازهاي كه تاريخ به آن اهميت داده مورد توجه قرار بگيرد و بُغض مجين اهلبيت را نسبت به دشمنان برانگيزد، امري پسنديده است. اما طبق اشارهاي كه استاد مطهري دارد اگر بنا باشد كه آن را با بزرگنمايي مطرح كنند و تعزيه از آن بسازند.[8] و يا چنان كه ديده شده حجلهاي بيارايند و حنايي تدارك ببينند، در اين صورت اهانتي به ساحت قدس عاشورا و فرهنگ عاشورائيان انجام دادهاند.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . منتخب التواريخ، حاج محمد هاشم بن محمدعلي خراساني، انتشارات علميه اسلاميه، ص 266.
[2] . رياض، المقدس، المسمي بحدائق الاش، مرحوم صدرالدين، واعظ قزويني، ج دوم، كتابفروشي اسلاميه، تهران، 1374 ه ق، ص 42.
[3] . دمع السجوم ترجمه نفس المهموم، ترجمه و تحقيق علامه ابوالحسن، شعراني، بهار78، ناشر ذوي القربي، ص 342؛ زندگاني امام حسين، سيد هاشم، رسولي محلاتي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1374، ص 478.
[4] . منتهي الآمال، محدث قمي، انتشارات هجرت، تابستان 74، چاپ هشتم،ج 1، ص 700.
[5] . ابوالحسن، شعراني همان مأخذ.
[6] . حماسه حسيني، مرتضي، مطهري، انتشارات صدرا، خرداد 1364، ج اول، ص 28.
[7] . برداشتي از تاريخ زندگي امام حسين، عمادالدين حسين، اصفهاني، (عمادزاده)، انتشارات اسوه، 1373، جلد دوم، ص 137.
[8] . مرتضي، مطهري، برداشته از همان مأخذ.
جواب اجمالي: قاسم بن حسن، در واقعه عاشورا، بيش از ده سال داشته. ولي به پانزده سال نرسيده بوده است. اوّلين بار داستان ازدواج قاسم با دختر امام حسين(عليه السلام)، در كتاب "منتخب المراثي" و "روضة الشهداي" ملاحسين كاشفي طرح گرديده. با اين وجود بيشتر تحليلگران واقعه عاشورا چون: شيخ عباس قمي، حاجي نوري و شهيد مطهري عروسي قاسم را در كربلا مردود ميدانند. شيخ عباس قمي معتقد است: داماد امام حسين(عليه السلام) از فرزندان امام حسن(عليه السلام)، حسن مثني ميباشد.
جواب تفصيلي: قاسم بن حسن در واقعه كربلا سنش از ده سال بيشتر بود ولي به پانزده سال نرسيده بود. طبري ميگويد قاسم ده سال داشت و در مقتل ابيمخنف آمده كه قاسم در كربلا چهارده ساله بود[1] علامه مجلسي ميگويد كه در نقل ماجراي عروسي قاسم به مدارك معتبر متكي نبوده است، منشأ اين حكايت دو كتاب است يكي منتخب المراثي كه بهترين تأليفات به زبان عربي ميباشد و نويسنده آن شيخ فخرالدين طريحي صاحب مجمع البحرين است و ديگري روضة الشهداء نوشته ملاحسين كاشفي صاحب انوار سهيلي است اين كتاب اولين مَقتلي است كه به فارسي نوشته شده است.[2]
در اين رابطه نقل ميكنند كه وقتي امام حسين مسير مدينه تا كربلا را طي مينمود حسن بن حسن از عموي خويش امام حسين(عليه السلام) يكي از دو دختر او سكينه و فاطمه را خواستگاري كرد حسين(عليه السلام) فرمود: هر يك را كه بيشتر دوست داري اختيار كن، حسن خجالت كشيد و جوابي نداد حسين(عليه السلام) فرمود: من براي تو فاطمه را اختيار كردم كه به مادرم فاطمه بنت رسول(صلي اللَّه عليه و آله) شبيهتر است، بدين ترتيب وجود فاطمه نو عروس در كربلا امري مسلّم است. اگر فرض كنيم ازدواج قاسم درست باشد بايد گفت امام حسين(عليه السلام) دو دختر به نام فاطمه داشتند كه يكي را به حسن تزويج كرده و ديگري را براي قاسم عقد نمودهاند يا اين كه بگوئيم دختري كه به عقد قاسم در آمده اسمش فاطمه نبوده و در تاريخ اشتباه نقل شده و اگر اين داستان را صحيح ندانيم بايد بگوئيم راويان نام حسن را از روي اشتباه، قاسم نقل كردهاند
اما نميتوان ناديده گرفت كه نويسنده روضةالشهداء مردي عالم و متجر بوده و در شهر هرات زندگي ميكرده و معاصر با صاحب كتاب روضةالصفا بوده و امير عليشير وزير هم عصر او، مردي علم دوست بوده است و كتب ادبي و بخصوص تاريخي و امكاناتي كه آن وقت در هرات بوده در هيچ زماني و در هيچ شهري وجود نداشته است از طرف ديگر بايد گفت ما مصالح اعمال ائمه معصومين را به درستي نميتوانيم تشخيص دهيم.[3]
با اين وجود بيشتر تحليلگران واقعه عاشورا عروسي قاسم را نادرست ميدانند. محدث قمي در منتهي الآمال[4] و در كتاب نفسالمهموم[5] دامادي قاسم را رد ميكند و ميگويد نويسندگان نام حسن را با قاسم اشتباه كردهاند علامه شهيد مرتضي مطهري عروسي قاسم را مردود ميداند و مستند ميكند به اين كه در هيچ كتاب معتبري وجود ندارد و حاج نوري هم گفته ملاحسين كاشفي اولين كسي است كه اين مطلب را در كتاب روضةالشهداء آورده و اصل قضيه صددرصد دروغ است.[6]
بطور كلي آنچه از اشارات صاحب نظراني و مشاهدات بر ميآيد ميتوان گفت نقل ماجراي عروسي قاسم كه بياني از شدت قساوت و بيرحمي لشگريان يزيد است[7] اگر به همان اندازهاي كه تاريخ به آن اهميت داده مورد توجه قرار بگيرد و بُغض مجين اهلبيت را نسبت به دشمنان برانگيزد، امري پسنديده است. اما طبق اشارهاي كه استاد مطهري دارد اگر بنا باشد كه آن را با بزرگنمايي مطرح كنند و تعزيه از آن بسازند.[8] و يا چنان كه ديده شده حجلهاي بيارايند و حنايي تدارك ببينند، در اين صورت اهانتي به ساحت قدس عاشورا و فرهنگ عاشورائيان انجام دادهاند.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . منتخب التواريخ، حاج محمد هاشم بن محمدعلي خراساني، انتشارات علميه اسلاميه، ص 266.
[2] . رياض، المقدس، المسمي بحدائق الاش، مرحوم صدرالدين، واعظ قزويني، ج دوم، كتابفروشي اسلاميه، تهران، 1374 ه ق، ص 42.
[3] . دمع السجوم ترجمه نفس المهموم، ترجمه و تحقيق علامه ابوالحسن، شعراني، بهار78، ناشر ذوي القربي، ص 342؛ زندگاني امام حسين، سيد هاشم، رسولي محلاتي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1374، ص 478.
[4] . منتهي الآمال، محدث قمي، انتشارات هجرت، تابستان 74، چاپ هشتم،ج 1، ص 700.
[5] . ابوالحسن، شعراني همان مأخذ.
[6] . حماسه حسيني، مرتضي، مطهري، انتشارات صدرا، خرداد 1364، ج اول، ص 28.
[7] . برداشتي از تاريخ زندگي امام حسين، عمادالدين حسين، اصفهاني، (عمادزاده)، انتشارات اسوه، 1373، جلد دوم، ص 137.
[8] . مرتضي، مطهري، برداشته از همان مأخذ.
