پرسش :
آيا عمر بن عبدالعزيز تصميم گرفت حكومت را به امام سجاد ـ عليه السّلام ـ بدهد؟
پاسخ :
در كتاب«اعيان الشيعة» آمده است:«امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در سال 36 يا 37 يا 38 هـ در مدينه تولد يافت. و در سال 94 يا 95 هـ وفات يافت. در وقت وفات 55 يا 56 يا 57 يا 58 يا 59 سال داشت. دوران امامت ايشان مصادف است با حاكميت يزيد سپس معاوية بن يزيد و بعد هم مروان بن حكم، سپس عبدالملك مروان و در نهايت در زمان وليد بن عبدالملك به شهادت رسيد و در بقيع مدفون شد»[1]«علامه مجلسي» در «جلاء العيون» آورده است:«در روز وفات آن جناب اختلاف كرده اند بعضي گفته اند در 18 محرم سال 94 هـ. واقع شد.
«شيخ طوسي» 25 محرم همين سال را ذكر كرده است و برخي سال 95 را گفته اند.
«كليني» اين قول را اختيار كرده و «ابن شهر آشوب» گفته است: وفات آن حضرت در روز 11 يا 12 محرم سال 95 واقع شد.
«كفعمي» 24 محرم همين سال را ذكر كرده است. در مدت عمر آن جناب نيز اختلاف است و اكثراً 57 سال را گفته اند. كليني به سند معتبر از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت كرده كه امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در وقت وفات 57 سال داشت و وفات آن جناب در سال 95 هـ واقع شد.»[2]
همان گونه كه مشاهده مي شود بيشترين اختلاف در مورد سال 94 يا 95 هـ مي باشد. «طبري» سال وفات«امام سجاد ـ عليه السّلام ـ » را سال 96 هـ .ق ذكر كرده است.[3]
«مسعودي» در«مروج الذهب» مي نويسد:«در سال 95 هـ علي بن حسين بن علي بن ابيطالب در پادشاهي وليد وفات كرد و در مدينه در بقيع دفن شد. و پنجاه و هفت ساله بود و به قولي در 94 هـ درگذشت.»[4] حال كه اقوال مشهور را در اين در حالي است كه يعقوبي مي نويسد:«عمر بن عبدالعزيز ده روز گذشته از صفر سال 99 هـ .ق به زمامداري رسيد.»[5]
اين تاريخ تقريباً مورد اتفاق همه مورخان است. بنابراين با مقايسه اي كه بين تاريخ شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ با دوران حكومت عمر بن عبدالعزيز انجام مي دهيم احتمال واگذاري حكومت از طرف عمر بن عبد العزيز به امام سجاد ـ عليه السّلام ـ منتفي مي شود. از طرفي اكثر مورخان زمان شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ را در دوران وليد بن عبدالملك ذكر كرده اند كه از سال 86 تا 96 هـ خلافت داشته است.[6] پس اگر شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در سال 94 يا 95 و يا 96 هـ صورت گرفته باشد، كه اكثر مورخين بر اين امر اتفاق دارند، بايد در دوران وليد بن عبدالملك صورت گرفته باشد. درحالي كه دوران عمر بن عبدالعزيز تقريباً 3 سال بعد از وليد بن عبدالملك بوده است. دركتاب «زندگاني امام سجاد ـ عليه السّلام ـ» نوشته«عبدالرزاق موسوي مقرم» آمده است:«مورخان اتفاق بر اين دارند كه آن حضرت به فرمان وليد بن عبدالملك مسموم شد و در ماه محرم به شهادت رسيد.»[7]
اگر قول غير مشهور را هم درباره شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ بپذيريم[8] باز هم چيزي در مورد واگذاري حكومت از طرف عمر بن عبدالعزيز به امام سجاد ـ عليه السّلام ـ نقل نشده است. علاوه اينكه «عبدالله بن عطاء تميمي گويد: روزي با علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ در مسجد نشسته بودم ناگهان عمر بن عبدالعزيز كه آن روز جواني زيبا و عياش بود و حتي بند نعلينش نقره بود از آنجا گذشت حضرت به من فرمود: اي عبدالله اين جوان عياش را مي بيني وي روزي بر اين مردم حكومت كند و چون بميرد اهل آسمان او را لعن كنند. و اهل زمين بر او رحمت فرستند.» و اين مطلب با ادعاي فوق در تناقض آشكاري است.[9]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. زندگاني امام زين العابدين، عبدالرزاق موسوي.
2. بحارالانوار، جلد 46.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . امين، محسن، اعيان الشيعة، بيروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403، ج1، ص629.
[2] . علامه مجلسي، جلاء العيون، تهران، كتاب فروشي اسلاميه، 1348ش، ص673.
[3] . طبري، محمد بن جرير، الرسل و الملوك، ترجمه ابوالقاسم پاينده، تهران، نشر اساطير، چاپ چهارم، 1375، ج5، ص362.
[4] . مسعودي، مروج الذهب، بيروت، انتشارات دارالاندلس، چاپ دوم، ج3، ص160.
[5] . يعقوبي، تاريخ يعقوبي، ترجمه محمد ابراهيم آيتي، تهران، مركز انتشارات علمي و فرهنگي، چاپ سوم، 1362، ج2، ص261 و طبري، محمد بن جرير، پيشين، ج9، ص3947.
[6] . خواجويان، محمدكاظم، تاريخ تشيع، مشهد، انتشارات دانشگاهي، چاپ چهارم، 1374، ص64.
[7] . موسوي مقرم، عبدالرزاق، زندگاني امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ ترجمه حبيب روحاني، مشهد، بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي، چاپ اوّل، ص 1374، ص 601.
[8] . يعقوبي، ابن واضح، تاريخ يعقوبي، ج2 ص 263، شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ را در سال 99 و يا 100 هـ ذكر شده است.
[9] . مجلسي، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء، سال 1403، چاپ دوم، ج46، ص 23.
در كتاب«اعيان الشيعة» آمده است:«امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در سال 36 يا 37 يا 38 هـ در مدينه تولد يافت. و در سال 94 يا 95 هـ وفات يافت. در وقت وفات 55 يا 56 يا 57 يا 58 يا 59 سال داشت. دوران امامت ايشان مصادف است با حاكميت يزيد سپس معاوية بن يزيد و بعد هم مروان بن حكم، سپس عبدالملك مروان و در نهايت در زمان وليد بن عبدالملك به شهادت رسيد و در بقيع مدفون شد»[1]«علامه مجلسي» در «جلاء العيون» آورده است:«در روز وفات آن جناب اختلاف كرده اند بعضي گفته اند در 18 محرم سال 94 هـ. واقع شد.
«شيخ طوسي» 25 محرم همين سال را ذكر كرده است و برخي سال 95 را گفته اند.
«كليني» اين قول را اختيار كرده و «ابن شهر آشوب» گفته است: وفات آن حضرت در روز 11 يا 12 محرم سال 95 واقع شد.
«كفعمي» 24 محرم همين سال را ذكر كرده است. در مدت عمر آن جناب نيز اختلاف است و اكثراً 57 سال را گفته اند. كليني به سند معتبر از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت كرده كه امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در وقت وفات 57 سال داشت و وفات آن جناب در سال 95 هـ واقع شد.»[2]
همان گونه كه مشاهده مي شود بيشترين اختلاف در مورد سال 94 يا 95 هـ مي باشد. «طبري» سال وفات«امام سجاد ـ عليه السّلام ـ » را سال 96 هـ .ق ذكر كرده است.[3]
«مسعودي» در«مروج الذهب» مي نويسد:«در سال 95 هـ علي بن حسين بن علي بن ابيطالب در پادشاهي وليد وفات كرد و در مدينه در بقيع دفن شد. و پنجاه و هفت ساله بود و به قولي در 94 هـ درگذشت.»[4] حال كه اقوال مشهور را در اين در حالي است كه يعقوبي مي نويسد:«عمر بن عبدالعزيز ده روز گذشته از صفر سال 99 هـ .ق به زمامداري رسيد.»[5]
اين تاريخ تقريباً مورد اتفاق همه مورخان است. بنابراين با مقايسه اي كه بين تاريخ شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ با دوران حكومت عمر بن عبدالعزيز انجام مي دهيم احتمال واگذاري حكومت از طرف عمر بن عبد العزيز به امام سجاد ـ عليه السّلام ـ منتفي مي شود. از طرفي اكثر مورخان زمان شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ را در دوران وليد بن عبدالملك ذكر كرده اند كه از سال 86 تا 96 هـ خلافت داشته است.[6] پس اگر شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در سال 94 يا 95 و يا 96 هـ صورت گرفته باشد، كه اكثر مورخين بر اين امر اتفاق دارند، بايد در دوران وليد بن عبدالملك صورت گرفته باشد. درحالي كه دوران عمر بن عبدالعزيز تقريباً 3 سال بعد از وليد بن عبدالملك بوده است. دركتاب «زندگاني امام سجاد ـ عليه السّلام ـ» نوشته«عبدالرزاق موسوي مقرم» آمده است:«مورخان اتفاق بر اين دارند كه آن حضرت به فرمان وليد بن عبدالملك مسموم شد و در ماه محرم به شهادت رسيد.»[7]
اگر قول غير مشهور را هم درباره شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ بپذيريم[8] باز هم چيزي در مورد واگذاري حكومت از طرف عمر بن عبدالعزيز به امام سجاد ـ عليه السّلام ـ نقل نشده است. علاوه اينكه «عبدالله بن عطاء تميمي گويد: روزي با علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ در مسجد نشسته بودم ناگهان عمر بن عبدالعزيز كه آن روز جواني زيبا و عياش بود و حتي بند نعلينش نقره بود از آنجا گذشت حضرت به من فرمود: اي عبدالله اين جوان عياش را مي بيني وي روزي بر اين مردم حكومت كند و چون بميرد اهل آسمان او را لعن كنند. و اهل زمين بر او رحمت فرستند.» و اين مطلب با ادعاي فوق در تناقض آشكاري است.[9]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. زندگاني امام زين العابدين، عبدالرزاق موسوي.
2. بحارالانوار، جلد 46.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . امين، محسن، اعيان الشيعة، بيروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403، ج1، ص629.
[2] . علامه مجلسي، جلاء العيون، تهران، كتاب فروشي اسلاميه، 1348ش، ص673.
[3] . طبري، محمد بن جرير، الرسل و الملوك، ترجمه ابوالقاسم پاينده، تهران، نشر اساطير، چاپ چهارم، 1375، ج5، ص362.
[4] . مسعودي، مروج الذهب، بيروت، انتشارات دارالاندلس، چاپ دوم، ج3، ص160.
[5] . يعقوبي، تاريخ يعقوبي، ترجمه محمد ابراهيم آيتي، تهران، مركز انتشارات علمي و فرهنگي، چاپ سوم، 1362، ج2، ص261 و طبري، محمد بن جرير، پيشين، ج9، ص3947.
[6] . خواجويان، محمدكاظم، تاريخ تشيع، مشهد، انتشارات دانشگاهي، چاپ چهارم، 1374، ص64.
[7] . موسوي مقرم، عبدالرزاق، زندگاني امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ ترجمه حبيب روحاني، مشهد، بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي، چاپ اوّل، ص 1374، ص 601.
[8] . يعقوبي، ابن واضح، تاريخ يعقوبي، ج2 ص 263، شهادت امام سجاد ـ عليه السّلام ـ را در سال 99 و يا 100 هـ ذكر شده است.
[9] . مجلسي، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء، سال 1403، چاپ دوم، ج46، ص 23.
