پرسش :
اگر رمضان ماه رحمت است پس چرا در پايان آن جشن مي گيرند؟
پاسخ :
پاسخ در دو محور ارائه مي شود:
1. در اين كه ماه رمضان ماه رحمت است جاي ترديد نيست، زيرا ماه رمضان ماه نزول قرآن است.[1] ماهي است كه شب قدر كه از هزار ماه برتر است[2] در آن ماه قرار دارد. ماهي است كه مردم از هر زمان ديگر بيشتر به خداوند نزديك است و عبادت بيشتر مي كنند و معصيت خدا در آن ماه به مراتب كمتر از ماه هاي ديگر انجام مي شود،[3] در ماه رمضان دعاهاي بسياري از مؤمنان پذيرفته مي شود. و ماه رمضان ماهي است كه همه حالات انسان نظير خوابيدن و نفس كشيدن و مانند آن عبادت شمرده مي شود و خداوند در برابر آن پاداش مي دهد.[4] و اين هايي كه گفته شد هر يك نمونه هاي بارز رحمت است به اين دليل ماه رمضان ماه رحمت است.
امام سجاد ـ عليه السلام ـ در دعاي صحيفه سجاديه خطاب به اين ماه مي گويد: سلام بر تو اي ماه بزرگ خدا و اولياء او. سلام بر تو اي گرامي ترين ساعت ها و بهترين ماه ها در ميان روزها و ساعت ها، سلام بر تو كه با بركت هاي گوناگون خود به ما وارد شدي. همه بدي و آلودگي ها را ازما پاك نمودي، و سلام بر تو كه چه بسا از بدي ها به بركت تو از ما دفع شد، و چه بسيار از خيرات بر ما نازل شد.[5]
هر يكي از اين جملات امام بيانگر آن است كه ماه رمضان ماه رحمت است چون همه اين اوصاف كه در كلام امام ـ عليه السلام ـ درباره ماه رمضان آمده صفات رحمت است.
2. اما در اين كه چرا در پايان آن جشن مي گيرند؟
نبايد از جشن گرفتن آن چنين توهم شود كه چون ماه تمام شده پس مردم خوشحال اند و جشن مي گيرند بلكه پايان ماه رمضان كه روز اول ماه شوال است در حقيقت عيد و جشن است و روز خوشحالي است و مؤمنين از آن كه توانسته اند در ماه رمضان به خدا تقرب پيدا كنند و اعمال صالح انجام دهند و عبادت نمايند و روزه بگيرند و گناهان شان به بركت آن ماه بخشيده شده است خوش حال هستند و به همين جهت جشن مي گيرند و به ديدار همديگر مي روند و به هم ديگر به اصطلاح (تقبل الله) مي گويند. و حافظ شيرين سخن در كلام نغزي در اين باره مي گويد:
ماه رمضان رفت و عيد رمضان آمد صد شكر كه اين آمد و صد حيف كه آن رفت
بنابراين جشن و عيد گرفتن مردم در پايان ماه رمضان در واقع جشن توفيق درك ماه مبارك رمضان و ميهماني خدا و انجام وظايف بندگي است نه اين كه از رفتن آن ماه خوشحال شده باشد.
گذشته از اين اسلام همان طور كه در ماه رمضان براي بشر وظايفي قرار داده است در پايان آن ماه نيز وظايف خاصي بيان كرده از جمله آن كه مردم آن روز را عيد بگيرند و خوشحال باشند و دعاهاي خاصي و نماز خاصي براي آن روز معين شده است.[6] پس اگر مردم در آن روز جشن دارند در واقع آن جشن هم عمل بدستور دين است همان طور كه روزه ماه رمضان دستور دين است. و همان طور كه خداوند بر اعمال ماه رمضان به مؤمنين پاداش مي دهد براي جشن و شادابي و اعمال روز عيد نيز براي آنها پاداش مي دهد.
و از همه گذشته همان طور كه ماه رمضان ماه روزه است و خداوند آن را ماه روزه داري قرار داده است. پايان آن ماه كه روز اول شوال است روز عيد و جشن و خوشحالي قرار داده شده لذا در قنوت نماز عيد مي خوانم: (... بحق هذا اليوم الذي جعللته للمسلمين عيداً)[7] يعني خدا به حق امروز كه آن را عيد براي مسلمانان قرار داده ايد ترا مي خوانم بنابراين به دستور دين پايان ماه رمضان روز جشن و عيد است و جشن گرفتن هيچ منافاتي با ماه رحمت بودن آن ندارد.
براي مطالعه بيشتر:
1. صدوق، علل شرايع، ج 2، ص 78، نشر مؤسسة الاعلمي للمطبوعات بيروت، 1408 ق.
2. جوادي آملي، اسرار عبادات، ص 127 تا 180، نشر مركز اسراء قم، 1381 ش.
اشدّ الذنوب ما استهان به صاحبه
سخت ترين گناهان گناهي است كه مرتكب آن خردش شمرد.
نهج البلاغه، حكمت 348
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . سوره بقره، 185.
[2] . سوره قدر، 3.
[3] . صحيفه سجاديه، دعاي 45، ص 304، نشر مركز فيض الاسلام، تهران، 1368 ش.
[4] . مفاتيح الجنان، ص 310، نشر دفتر فرهنگ اسلامي، تهران، 1369 ش.
[5] . صحيفه سجاديه، دعاي 45، نشر پيشين.
[6] . مفاتيح الجنان، ص 444، نشر پيشين.
[7] . امام خميني، توضيح المسايل، ص 365، نشر مركز فرهنگي رجاء، تهران، 1366 ش.
پاسخ در دو محور ارائه مي شود:
1. در اين كه ماه رمضان ماه رحمت است جاي ترديد نيست، زيرا ماه رمضان ماه نزول قرآن است.[1] ماهي است كه شب قدر كه از هزار ماه برتر است[2] در آن ماه قرار دارد. ماهي است كه مردم از هر زمان ديگر بيشتر به خداوند نزديك است و عبادت بيشتر مي كنند و معصيت خدا در آن ماه به مراتب كمتر از ماه هاي ديگر انجام مي شود،[3] در ماه رمضان دعاهاي بسياري از مؤمنان پذيرفته مي شود. و ماه رمضان ماهي است كه همه حالات انسان نظير خوابيدن و نفس كشيدن و مانند آن عبادت شمرده مي شود و خداوند در برابر آن پاداش مي دهد.[4] و اين هايي كه گفته شد هر يك نمونه هاي بارز رحمت است به اين دليل ماه رمضان ماه رحمت است.
امام سجاد ـ عليه السلام ـ در دعاي صحيفه سجاديه خطاب به اين ماه مي گويد: سلام بر تو اي ماه بزرگ خدا و اولياء او. سلام بر تو اي گرامي ترين ساعت ها و بهترين ماه ها در ميان روزها و ساعت ها، سلام بر تو كه با بركت هاي گوناگون خود به ما وارد شدي. همه بدي و آلودگي ها را ازما پاك نمودي، و سلام بر تو كه چه بسا از بدي ها به بركت تو از ما دفع شد، و چه بسيار از خيرات بر ما نازل شد.[5]
هر يكي از اين جملات امام بيانگر آن است كه ماه رمضان ماه رحمت است چون همه اين اوصاف كه در كلام امام ـ عليه السلام ـ درباره ماه رمضان آمده صفات رحمت است.
2. اما در اين كه چرا در پايان آن جشن مي گيرند؟
نبايد از جشن گرفتن آن چنين توهم شود كه چون ماه تمام شده پس مردم خوشحال اند و جشن مي گيرند بلكه پايان ماه رمضان كه روز اول ماه شوال است در حقيقت عيد و جشن است و روز خوشحالي است و مؤمنين از آن كه توانسته اند در ماه رمضان به خدا تقرب پيدا كنند و اعمال صالح انجام دهند و عبادت نمايند و روزه بگيرند و گناهان شان به بركت آن ماه بخشيده شده است خوش حال هستند و به همين جهت جشن مي گيرند و به ديدار همديگر مي روند و به هم ديگر به اصطلاح (تقبل الله) مي گويند. و حافظ شيرين سخن در كلام نغزي در اين باره مي گويد:
ماه رمضان رفت و عيد رمضان آمد صد شكر كه اين آمد و صد حيف كه آن رفت
بنابراين جشن و عيد گرفتن مردم در پايان ماه رمضان در واقع جشن توفيق درك ماه مبارك رمضان و ميهماني خدا و انجام وظايف بندگي است نه اين كه از رفتن آن ماه خوشحال شده باشد.
گذشته از اين اسلام همان طور كه در ماه رمضان براي بشر وظايفي قرار داده است در پايان آن ماه نيز وظايف خاصي بيان كرده از جمله آن كه مردم آن روز را عيد بگيرند و خوشحال باشند و دعاهاي خاصي و نماز خاصي براي آن روز معين شده است.[6] پس اگر مردم در آن روز جشن دارند در واقع آن جشن هم عمل بدستور دين است همان طور كه روزه ماه رمضان دستور دين است. و همان طور كه خداوند بر اعمال ماه رمضان به مؤمنين پاداش مي دهد براي جشن و شادابي و اعمال روز عيد نيز براي آنها پاداش مي دهد.
و از همه گذشته همان طور كه ماه رمضان ماه روزه است و خداوند آن را ماه روزه داري قرار داده است. پايان آن ماه كه روز اول شوال است روز عيد و جشن و خوشحالي قرار داده شده لذا در قنوت نماز عيد مي خوانم: (... بحق هذا اليوم الذي جعللته للمسلمين عيداً)[7] يعني خدا به حق امروز كه آن را عيد براي مسلمانان قرار داده ايد ترا مي خوانم بنابراين به دستور دين پايان ماه رمضان روز جشن و عيد است و جشن گرفتن هيچ منافاتي با ماه رحمت بودن آن ندارد.
براي مطالعه بيشتر:
1. صدوق، علل شرايع، ج 2، ص 78، نشر مؤسسة الاعلمي للمطبوعات بيروت، 1408 ق.
2. جوادي آملي، اسرار عبادات، ص 127 تا 180، نشر مركز اسراء قم، 1381 ش.
اشدّ الذنوب ما استهان به صاحبه
سخت ترين گناهان گناهي است كه مرتكب آن خردش شمرد.
نهج البلاغه، حكمت 348
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . سوره بقره، 185.
[2] . سوره قدر، 3.
[3] . صحيفه سجاديه، دعاي 45، ص 304، نشر مركز فيض الاسلام، تهران، 1368 ش.
[4] . مفاتيح الجنان، ص 310، نشر دفتر فرهنگ اسلامي، تهران، 1369 ش.
[5] . صحيفه سجاديه، دعاي 45، نشر پيشين.
[6] . مفاتيح الجنان، ص 444، نشر پيشين.
[7] . امام خميني، توضيح المسايل، ص 365، نشر مركز فرهنگي رجاء، تهران، 1366 ش.
