پرسش :
چند تن از سرآمدان فلسفه (اسلامي و غربي) ايران را در عصر حاضر به ما معرفي فرمائيد؟
پاسخ :
در مورد پرسشي كه مطرح شده و از ما نام چند تن از بزرگان و دانشمندان ايراني كه در فلسفه اسلامي و فلسفة غرب سرآمد و مطرح هستند درخواست كرديد ما هم امتثال كرده و در حد توان خود به برخي از اين اندشمندان فلسفي اشاره مي‌كنيم.
پيش از معرفي اين بزرگان دانستن اين نكته ضروري است كه اكثر كساني كه نام برده مي‌شود هم در فلسفه اسلامي و هم در فلسفه غرب معروف و مشهور هستند البته برخي از آنها تحقيقات و مطالعاتشان در اين زمينه و همچنين تبحر و تخصص‌شان بيشتر است و برخي كمتر.
اما معرفي اين فلاسفه متفكر:
1 . علامه سيد محمدحسين طباطبائي.
ايشان علاوه بر تفسير معروف خود «الميزان» كه آراء و انديشه‌هاي فلسفي او در جاي جاي آن ملموس است كتابها و رساله‌هاي مستقلي درباب فلسفه و مسائل آن دارد از جملة آنها «بداية الحكمة» كه مباحث و مسائل فلسفي را در سطحي نسبتاً ساده و روان براي مخاطبان كه مقداري آشنايي با مباحث منطقي دارند به رشته تحرير درآورده است. ديگر از كتابهاي معروف وي «نهاية‌الحكمة» است كه آنرا در سطحي بالاتر براي مخاطبان خاصي نوشته است و اين دو كتاب نخستين باري بود كه به اين شيوه و روش جديد مرحوم علامه مسائل فلسفي در آن به نگارش درآورد ايشان از صاحب‌نظران مطرح و مشهور در اين رشته هستند كه رأي و نظرشان مستند و قابل تمسك است و داراي شاگردان برجسته‌اي است كه اسامي‌شان در ذيل خواهد آمد،
2 . شهيد مرتضي مطهري
استاد شهيد از شاگردان معروف و برجسته علامه طباطبائي هستند وي در زمينه فلسفه و مسائل آن اعم از فلسفة اسلامي و فلسفة غرب، تبحر و ورزيدگي خاصي داشتند و در هر دو زمينه مباحث و تحقيقات فراواني داشته و آثار مهمي از ايشان به جاي مانده است. ايشان بيش از هر كس ديگر به تبيين و تحليل روان و ساده و درعين حال عميق و موشكافانه مباحث عقلي و مسائلي پيرامون فلسفه پرداخته است از جمله آثار و تأليفات ايشان عبارتنداز: 1 . شرح مختصر منظومه در دو مجلد 2 . شرح مبسوط منظومه در چهار جلد 3 . مقالات فلسفي در دو مجلد 4 . پاورقي‌هاي ايشان بر اصول فلسفه و روش رئاليسم علامه طباطبائي(ره) 5 . حركت و زمان در 4 جلد.
استاد شهيد در سنگر مبارزه عليه تفكرات و انديشه‌هاي الحادي و انحرافي غرب پيش‌تاز و سرآمد روزگار بود از جمله كتابهاي معروف وي عبارت است از «نقدي بر ماركسيسم».
3 . حكيم متأله آيت الله جوادي آملي
ايشان از علماي بنام و از استوانه‌هاي مطرح حال حاضر در حوزه‌هاي علميه هستند كه نه تنها در ايران بلكه در ساير بلاد اسلامي و غير اسلامي، انديشمندان و دانش‌پژوهان زيادي با آراء و انديشه‌هاي او آشنا هستند و نه تنها در فلسفه بلكه در ساير علوم و معارف اسلامي بالاخص در تفسير قرآن صاحب نظر مي‌باشد از كتابهاي معروف ايشان در فلسفه مي‌توان از رحيق مختوم كه شرحي است مبسوط بر كتاب معروف ملاصدراي شيرازي در فلسفه يعني اسفار اربعه كه تاكنون 12 جلد آن چاپ شده و بقيه در دست تهيه و نگارش است. همچنين مي‌توان از شناخت‌شناسي در قرآن هم نام برد. البته ايشان با فلسفه غرب و آراء و انديشه‌هاي متفكرين و فلاسفه غرب هم آشنائي كاملي دارد و نوشته‌هايي هم در اين زمينه دارد.
4 . آيت الله حسن‌زادة آملي
حضرت استاد علامه كه معروف به جامع علوم نقلي و عقلي است و در اكثر علوم اسلامي بخصوص فلسفه و عرفان تبحر و تخصص خاصي دارد، در مسائل و موضوعات فلسفه اسلامي سالهاي متمادي جلسات و مباحث فراواني در اين زمينه داشته و شاگردان خوبي به جامعه علمي تحويل داده و هم كتابها و رساله‌هاي فراواني در اين باب به رشته تحرير درآورده است از جمله مي‌توان به تحقيقات و پاورقي‌هاي ايشان بر اسفار اربعه، همچنين بر شرح منظومه ملاهادي سبزواري اشاره كرد.
5 . آيت الله مصباح يزدي
ايشان نيز در فلسفه اسلامي و هم در فلسفة غرب معروف و مشهور است و فعاليت‌هاي علمي بسيار خوبي در اين زمينه داشته و در مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) شاگردان و دانش‌پژوهان بسياري پرورش داده‌اند برخي از كتابهاي ايشان عبارتند از: شرح اسفار اربعه، آموزش فلسفه و...
اما بزرگاني كه در خصوص فلسفه غرب، مطرح و سرآمد هستند مي‌توان علامه محمدتقي جعفري(ره)، دكتر داوري، دكتر اعواني و ... نام برد كه آثار و تأليفات و رساله‌هاي مهمي در اين باب دارند.
منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 . مهر تابان، علامه سيد محمدحسين تهراني، انتشارات حكمت.
2 . مهر استاد، زندگي‌نامة آيت الله جوادي آملي، نشر اسراء.
3 . سرگذشته‌هاي ويژه از زندگي استاد مطهري، مجموعه نويسندگان،انتشارات صدرا.
4 . آيينه‌هاي فيلسوف، مصاحبه با غلام‌حسين ديناني، انتشارات سروش.
امام حسن عسكري ـ عليه السلام ـ :
ان الوصول الي الله عزوجل سفر لايدرك الّا بامتطاء الليل
سير به سوي خداوند عزوجل سفري است كه جز با زنده نگه داشتن شب ميسر نمي‌شود.
بحارالانوار،ج 78، ص 379، حديث 4
در مورد پرسشي كه مطرح شده و از ما نام چند تن از بزرگان و دانشمندان ايراني كه در فلسفه اسلامي و فلسفة غرب سرآمد و مطرح هستند درخواست كرديد ما هم امتثال كرده و در حد توان خود به برخي از اين اندشمندان فلسفي اشاره مي‌كنيم.
پيش از معرفي اين بزرگان دانستن اين نكته ضروري است كه اكثر كساني كه نام برده مي‌شود هم در فلسفه اسلامي و هم در فلسفه غرب معروف و مشهور هستند البته برخي از آنها تحقيقات و مطالعاتشان در اين زمينه و همچنين تبحر و تخصص‌شان بيشتر است و برخي كمتر.
اما معرفي اين فلاسفه متفكر:
1 . علامه سيد محمدحسين طباطبائي.
ايشان علاوه بر تفسير معروف خود «الميزان» كه آراء و انديشه‌هاي فلسفي او در جاي جاي آن ملموس است كتابها و رساله‌هاي مستقلي درباب فلسفه و مسائل آن دارد از جملة آنها «بداية الحكمة» كه مباحث و مسائل فلسفي را در سطحي نسبتاً ساده و روان براي مخاطبان كه مقداري آشنايي با مباحث منطقي دارند به رشته تحرير درآورده است. ديگر از كتابهاي معروف وي «نهاية‌الحكمة» است كه آنرا در سطحي بالاتر براي مخاطبان خاصي نوشته است و اين دو كتاب نخستين باري بود كه به اين شيوه و روش جديد مرحوم علامه مسائل فلسفي در آن به نگارش درآورد ايشان از صاحب‌نظران مطرح و مشهور در اين رشته هستند كه رأي و نظرشان مستند و قابل تمسك است و داراي شاگردان برجسته‌اي است كه اسامي‌شان در ذيل خواهد آمد،
2 . شهيد مرتضي مطهري
استاد شهيد از شاگردان معروف و برجسته علامه طباطبائي هستند وي در زمينه فلسفه و مسائل آن اعم از فلسفة اسلامي و فلسفة غرب، تبحر و ورزيدگي خاصي داشتند و در هر دو زمينه مباحث و تحقيقات فراواني داشته و آثار مهمي از ايشان به جاي مانده است. ايشان بيش از هر كس ديگر به تبيين و تحليل روان و ساده و درعين حال عميق و موشكافانه مباحث عقلي و مسائلي پيرامون فلسفه پرداخته است از جمله آثار و تأليفات ايشان عبارتنداز: 1 . شرح مختصر منظومه در دو مجلد 2 . شرح مبسوط منظومه در چهار جلد 3 . مقالات فلسفي در دو مجلد 4 . پاورقي‌هاي ايشان بر اصول فلسفه و روش رئاليسم علامه طباطبائي(ره) 5 . حركت و زمان در 4 جلد.
استاد شهيد در سنگر مبارزه عليه تفكرات و انديشه‌هاي الحادي و انحرافي غرب پيش‌تاز و سرآمد روزگار بود از جمله كتابهاي معروف وي عبارت است از «نقدي بر ماركسيسم».
3 . حكيم متأله آيت الله جوادي آملي
ايشان از علماي بنام و از استوانه‌هاي مطرح حال حاضر در حوزه‌هاي علميه هستند كه نه تنها در ايران بلكه در ساير بلاد اسلامي و غير اسلامي، انديشمندان و دانش‌پژوهان زيادي با آراء و انديشه‌هاي او آشنا هستند و نه تنها در فلسفه بلكه در ساير علوم و معارف اسلامي بالاخص در تفسير قرآن صاحب نظر مي‌باشد از كتابهاي معروف ايشان در فلسفه مي‌توان از رحيق مختوم كه شرحي است مبسوط بر كتاب معروف ملاصدراي شيرازي در فلسفه يعني اسفار اربعه كه تاكنون 12 جلد آن چاپ شده و بقيه در دست تهيه و نگارش است. همچنين مي‌توان از شناخت‌شناسي در قرآن هم نام برد. البته ايشان با فلسفه غرب و آراء و انديشه‌هاي متفكرين و فلاسفه غرب هم آشنائي كاملي دارد و نوشته‌هايي هم در اين زمينه دارد.
4 . آيت الله حسن‌زادة آملي
حضرت استاد علامه كه معروف به جامع علوم نقلي و عقلي است و در اكثر علوم اسلامي بخصوص فلسفه و عرفان تبحر و تخصص خاصي دارد، در مسائل و موضوعات فلسفه اسلامي سالهاي متمادي جلسات و مباحث فراواني در اين زمينه داشته و شاگردان خوبي به جامعه علمي تحويل داده و هم كتابها و رساله‌هاي فراواني در اين باب به رشته تحرير درآورده است از جمله مي‌توان به تحقيقات و پاورقي‌هاي ايشان بر اسفار اربعه، همچنين بر شرح منظومه ملاهادي سبزواري اشاره كرد.
5 . آيت الله مصباح يزدي
ايشان نيز در فلسفه اسلامي و هم در فلسفة غرب معروف و مشهور است و فعاليت‌هاي علمي بسيار خوبي در اين زمينه داشته و در مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) شاگردان و دانش‌پژوهان بسياري پرورش داده‌اند برخي از كتابهاي ايشان عبارتند از: شرح اسفار اربعه، آموزش فلسفه و...
اما بزرگاني كه در خصوص فلسفه غرب، مطرح و سرآمد هستند مي‌توان علامه محمدتقي جعفري(ره)، دكتر داوري، دكتر اعواني و ... نام برد كه آثار و تأليفات و رساله‌هاي مهمي در اين باب دارند.
منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 . مهر تابان، علامه سيد محمدحسين تهراني، انتشارات حكمت.
2 . مهر استاد، زندگي‌نامة آيت الله جوادي آملي، نشر اسراء.
3 . سرگذشته‌هاي ويژه از زندگي استاد مطهري، مجموعه نويسندگان،انتشارات صدرا.
4 . آيينه‌هاي فيلسوف، مصاحبه با غلام‌حسين ديناني، انتشارات سروش.
امام حسن عسكري ـ عليه السلام ـ :
ان الوصول الي الله عزوجل سفر لايدرك الّا بامتطاء الليل
سير به سوي خداوند عزوجل سفري است كه جز با زنده نگه داشتن شب ميسر نمي‌شود.
بحارالانوار،ج 78، ص 379، حديث 4
