پرسش :
حفظ قرآن چه اثراتي دارد؟
پاسخ :
مقدمه:
قرآن، برترين و بالاترين هدية حضرت احديّت به بشر و حفظ آن يكي از توفيقات بزرگ الهي است كه شامل حال هر كسي نميشود. سعادت و لياقت شخص باعث ميگردد خداوند متعال، اين نعمت بزرگ را به او عطا فرمايد و سعادتمندترين افراد كساني هستند كه پس از حفظ قرآن، آن را از دست ندهند و درون خود را از گنجهاي بيكران قرآن خالي ننمايند.
مداومت در قرائت و حفظ قرآن عامل بسياري از توفيقات و بركات الهي است و كسي كه عادت به قرائت، حفظ و تدبّر در مفاهيم قرآني داشته باشد ترك آن برايش بسيار مشكل مينمايد. با قرآن زندگي زيبا ميشود و جان ميگيرد و آرامش واقعي به منصة ظهور ميرسد و بدون قرآن آدمي چون جمادي است متحرك كه نه روح دارد و نه آرامش واقعي.[1]
بركات حفظ قرآن:
حفظ قرآن داراي آثار و بركاتي است كه دربارة برخي از آنها نكاتي را مطرح مينماييم:
1. حافظ قرآن از پاداش معنوي و اُخروي بسياري بهرهمند ميگردد كه عبارتند از:
الف. هم نشيني با فرشتگان؛ امام صادق ـ عليه السّلام ـ در اين باره ميفرمايد: «حافظ قرآني كه به آن عمل كند، با فرشتگان پيغامبر و نيك رفتار هم نشين ميگردد.[2]»
ب. درشمار بزرگان امت جاي گرفتن؛ امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: «اَشراف و بزرگان امت من، قاريان و حافظان و شب زندهدارانند.[3]»
ج . ايمني از عذاب الهي؛ اميرمؤمنان علي ـ عليه السّلام ـ در اين زمينه ميفرمايد: «قرآن را تلاوت كنيد و آن را به خاطر بسپاريد، زيرا خداوند متعال دلي كه قرآن در آن باشد عذاب نميكند.[4]»
حفظ قرآن مجيد و انس با آن، انسان را در مسير عمل به وحي و بهره جستن از معارف آن قرار ميدهد و در نتيجه او را از آتش دوزخ مصون ميدارد. پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايد: «اگر قرآن در پوستي باشد، آتش بدان نخواهد رسيد.[5]»
د. آبادي قلب؛ پيامبر گرامي اسلام ميفرمايد: «كسي كه در درونش چيزي (سوره يا آيهاي) از قرآن نباشد، مانند خانة ويران است.[6]»
چنان كه خانة ويران نزد مردم ارزش ندارد، دل تهي از آيات الهي نيز نزد خداوند بيارزش است و لذا پيامبر فرموده است دلي كه از كلام وحي بيبهره باشد، مرده و چون خانة خراب و ويران است.
ه . مشمول آمرزش الهي؛ رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «كسي كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند خداي تعالي او را نميآمرزد، در شمار كساني است كه آيات الهي را به تمسخر گرفتهاند.[7]»
و. پاداش مضاعف؛ امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «هر كس در فراگيري قرآن بكوشد و به سبب كمي حافظه آن را به سختي حفظ كند دو پاداش دارد. (پاداشي براي حفظ قرآن و پاداشي براي تحمل سختي آن»[8].
ز. پذيرفته شدن شفاعت؛ پيامبر عظيم الشأن اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «هر كه (آن قدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد كرد و شفاعتش را دربارة ده تن از اعضاي خانوادهاش كه آتش بر آنها واجب شده، ميپذيرد.[9]»
ح. بالاترين درجات بهشت؛ پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «درجات بهشت به تعداد آيههاي قرآن است چون صاحب قرآن داخل بهشت شود، به وي ميگويند بخوان و بالا برو كه هر آيهاي را درجهاي است. پس برتر از درجة حافظ قرآن درجهاي نيست.[10]»
ط. دريافت پاداش انبياء؛ پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «اي سلمان،... همانا بعد از انبيا بهترين بندگان نزد خداوند، عالمانند و سپس قاريان و حافظان قرآن. آنان همانند انبيا از دنيا ميروند، همراه آنان از گورها برانگيخته ميشوند، در كنار آنان از صراط ميگذرند و پاداش همانند آنها (از خداوند) دريافت ميكنند.[11]»
2. الف: حفظ قرآن بركات دنيوي نيز دارد كه عبارتند از:
هدايت انسان:
تلاوت و انس با قرآن از سفارشهاي مكرّر معصومان ـ عليهم السّلام ـ است و حفظ قرآن به انس با آيات الهي ميانجامد؛ زيرا حافظ قرآن بايد براي تثبيت محفوظات قرآنياش روزي چند بار به قرائت قرآن بپردازد. ائمه ـ عليهم السّلام ـ حافظان قرآن را به تكرار آيات الهي فراخوانده و مي فرمودند: «همان گونه كه شتر بسته شده در يك نقطه ـ چنانچه مورد ديدار پياپي صاحبش واقع نشود ـ جايگاهش را ترك ميكند، محفوظات حافظ قرآن نيز ـ اگر پيوسته مورد مراجعه و تكرار قرار نگيرند ـ از خاطر زدوده ميشوند» بنابراين، حافظ ناگزير است با قرآن انس گيرد و اين هنگام زمينة هدايت و سعادتش فراهم ميآيد. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: «هيچ كس با قرآن هم نشين نميشود مگر اينكه از كنار آن با افزايش يا كاهش بر ميخيزد: افزايش هدايت يا كاهش گمراهي.»[12]
ب: آرامش روحي؛
ياد خدا تأثير بسزايي در روان آدمي دارد و دل در پرتو آن آرام ميگيرد. خداوند متعال ميفرمايد: «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ[13] آگاه باش كه دلها با ياد خدا آرام ميگيرد.» يكي از نامهاي قرآن، ذكر است تلاوت و حفظ قرآن نوعي ذكر خداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسياري از فشارهاي رواني و اضطرابات دروني مصون ميماند.
ج: نجات از تنهايي؛
كتاب بهترين هم نشين تنهايي است و قرآن زيباترين، عميقترين و با نفوذترين كتاب شمرده ميشود. امام سجاد ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: اگر همة مردم روي زمين از دنيا بروند، تا وقتي قرآن با من است، از هيچ چيز وحشت ندارم.
ه : فهم بهتر قرآن؛
مهمترين اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همة آيات، ارتباط آنها را نيك در مييابد و در پرتو آن دركي بهتر و درستتر از قرآن به دست ميآورد.
و: تقويت حافظه؛
يكي از امتيازات قرآن مجيد آن است كه تلاوت و به خاطر سپردنش سبب تقويت حافظ ميشود. در روايات چنان ميخوانيم كه قرائت قرآن به افزايش حافظه ميانجامد.[14] از آنجا كه حفظ اين كتاب آسماني به تكرار پيوسته و قرائت زياد آن وابسته است، ميتوان گفت حفظ قرآن مجيد حافظه را فزوني ميبخشد.[15]
اين بخشي از اثرات حفظ قرآن كريم بود كه به صورت اجمال بيان گرديد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شهريار پرهيزكار، چگونه قرآن را حفظ كنيم.
2. كاظم گرامي، روش حفظ قرآن كريم.
3. اسماعيل حمزهلو، روش علمي ـ عملي حفظ قرآن كريم.
4. محمود جويباري، آموزش حفظ قرآن.
5. سيد باقر قبانچي، دربارة حفظ قرآن كريم، ترجمه و نگارش ابراهيم احمديان.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . جويباري، محمود، آموزش حفظ قرآن، ص 11.
[2] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 4، ص 405.
[3] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 177.
[4] . همان، ص 19.
[5] . طبرسي، ابوعلي فضل بن حسن، مجمع البيان، ج 1، ص 45.
[6] . هندي، علاء الدين علي بن حسام الدين، كنز العمال، ج 1، ص 512، ح 2276.
[7] . نوري، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، ج 4، ص 269.
[8] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 4، ص 409.
[9] . طبرسي، ابوعلي فضل بن حسن، مجمع البيان، ج 1، ص 45.
[10] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 22.
[11] . همان، ص 17.
[12] . نهج البلاغه، خ 175.
[13] . رعد/28.
[14] . همان، ج 66، ص 290.
[15] . حسيني، سيّد مجتبي، سيماي حافظان نور، صص 47 تا 53 و 61 تا 65.
مقدمه:
قرآن، برترين و بالاترين هدية حضرت احديّت به بشر و حفظ آن يكي از توفيقات بزرگ الهي است كه شامل حال هر كسي نميشود. سعادت و لياقت شخص باعث ميگردد خداوند متعال، اين نعمت بزرگ را به او عطا فرمايد و سعادتمندترين افراد كساني هستند كه پس از حفظ قرآن، آن را از دست ندهند و درون خود را از گنجهاي بيكران قرآن خالي ننمايند.
مداومت در قرائت و حفظ قرآن عامل بسياري از توفيقات و بركات الهي است و كسي كه عادت به قرائت، حفظ و تدبّر در مفاهيم قرآني داشته باشد ترك آن برايش بسيار مشكل مينمايد. با قرآن زندگي زيبا ميشود و جان ميگيرد و آرامش واقعي به منصة ظهور ميرسد و بدون قرآن آدمي چون جمادي است متحرك كه نه روح دارد و نه آرامش واقعي.[1]
بركات حفظ قرآن:
حفظ قرآن داراي آثار و بركاتي است كه دربارة برخي از آنها نكاتي را مطرح مينماييم:
1. حافظ قرآن از پاداش معنوي و اُخروي بسياري بهرهمند ميگردد كه عبارتند از:
الف. هم نشيني با فرشتگان؛ امام صادق ـ عليه السّلام ـ در اين باره ميفرمايد: «حافظ قرآني كه به آن عمل كند، با فرشتگان پيغامبر و نيك رفتار هم نشين ميگردد.[2]»
ب. درشمار بزرگان امت جاي گرفتن؛ امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: «اَشراف و بزرگان امت من، قاريان و حافظان و شب زندهدارانند.[3]»
ج . ايمني از عذاب الهي؛ اميرمؤمنان علي ـ عليه السّلام ـ در اين زمينه ميفرمايد: «قرآن را تلاوت كنيد و آن را به خاطر بسپاريد، زيرا خداوند متعال دلي كه قرآن در آن باشد عذاب نميكند.[4]»
حفظ قرآن مجيد و انس با آن، انسان را در مسير عمل به وحي و بهره جستن از معارف آن قرار ميدهد و در نتيجه او را از آتش دوزخ مصون ميدارد. پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايد: «اگر قرآن در پوستي باشد، آتش بدان نخواهد رسيد.[5]»
د. آبادي قلب؛ پيامبر گرامي اسلام ميفرمايد: «كسي كه در درونش چيزي (سوره يا آيهاي) از قرآن نباشد، مانند خانة ويران است.[6]»
چنان كه خانة ويران نزد مردم ارزش ندارد، دل تهي از آيات الهي نيز نزد خداوند بيارزش است و لذا پيامبر فرموده است دلي كه از كلام وحي بيبهره باشد، مرده و چون خانة خراب و ويران است.
ه . مشمول آمرزش الهي؛ رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «كسي كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند خداي تعالي او را نميآمرزد، در شمار كساني است كه آيات الهي را به تمسخر گرفتهاند.[7]»
و. پاداش مضاعف؛ امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «هر كس در فراگيري قرآن بكوشد و به سبب كمي حافظه آن را به سختي حفظ كند دو پاداش دارد. (پاداشي براي حفظ قرآن و پاداشي براي تحمل سختي آن»[8].
ز. پذيرفته شدن شفاعت؛ پيامبر عظيم الشأن اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «هر كه (آن قدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد كرد و شفاعتش را دربارة ده تن از اعضاي خانوادهاش كه آتش بر آنها واجب شده، ميپذيرد.[9]»
ح. بالاترين درجات بهشت؛ پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «درجات بهشت به تعداد آيههاي قرآن است چون صاحب قرآن داخل بهشت شود، به وي ميگويند بخوان و بالا برو كه هر آيهاي را درجهاي است. پس برتر از درجة حافظ قرآن درجهاي نيست.[10]»
ط. دريافت پاداش انبياء؛ پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «اي سلمان،... همانا بعد از انبيا بهترين بندگان نزد خداوند، عالمانند و سپس قاريان و حافظان قرآن. آنان همانند انبيا از دنيا ميروند، همراه آنان از گورها برانگيخته ميشوند، در كنار آنان از صراط ميگذرند و پاداش همانند آنها (از خداوند) دريافت ميكنند.[11]»
2. الف: حفظ قرآن بركات دنيوي نيز دارد كه عبارتند از:
هدايت انسان:
تلاوت و انس با قرآن از سفارشهاي مكرّر معصومان ـ عليهم السّلام ـ است و حفظ قرآن به انس با آيات الهي ميانجامد؛ زيرا حافظ قرآن بايد براي تثبيت محفوظات قرآنياش روزي چند بار به قرائت قرآن بپردازد. ائمه ـ عليهم السّلام ـ حافظان قرآن را به تكرار آيات الهي فراخوانده و مي فرمودند: «همان گونه كه شتر بسته شده در يك نقطه ـ چنانچه مورد ديدار پياپي صاحبش واقع نشود ـ جايگاهش را ترك ميكند، محفوظات حافظ قرآن نيز ـ اگر پيوسته مورد مراجعه و تكرار قرار نگيرند ـ از خاطر زدوده ميشوند» بنابراين، حافظ ناگزير است با قرآن انس گيرد و اين هنگام زمينة هدايت و سعادتش فراهم ميآيد. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: «هيچ كس با قرآن هم نشين نميشود مگر اينكه از كنار آن با افزايش يا كاهش بر ميخيزد: افزايش هدايت يا كاهش گمراهي.»[12]
ب: آرامش روحي؛
ياد خدا تأثير بسزايي در روان آدمي دارد و دل در پرتو آن آرام ميگيرد. خداوند متعال ميفرمايد: «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ[13] آگاه باش كه دلها با ياد خدا آرام ميگيرد.» يكي از نامهاي قرآن، ذكر است تلاوت و حفظ قرآن نوعي ذكر خداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسياري از فشارهاي رواني و اضطرابات دروني مصون ميماند.
ج: نجات از تنهايي؛
كتاب بهترين هم نشين تنهايي است و قرآن زيباترين، عميقترين و با نفوذترين كتاب شمرده ميشود. امام سجاد ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: اگر همة مردم روي زمين از دنيا بروند، تا وقتي قرآن با من است، از هيچ چيز وحشت ندارم.
ه : فهم بهتر قرآن؛
مهمترين اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همة آيات، ارتباط آنها را نيك در مييابد و در پرتو آن دركي بهتر و درستتر از قرآن به دست ميآورد.
و: تقويت حافظه؛
يكي از امتيازات قرآن مجيد آن است كه تلاوت و به خاطر سپردنش سبب تقويت حافظ ميشود. در روايات چنان ميخوانيم كه قرائت قرآن به افزايش حافظه ميانجامد.[14] از آنجا كه حفظ اين كتاب آسماني به تكرار پيوسته و قرائت زياد آن وابسته است، ميتوان گفت حفظ قرآن مجيد حافظه را فزوني ميبخشد.[15]
اين بخشي از اثرات حفظ قرآن كريم بود كه به صورت اجمال بيان گرديد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شهريار پرهيزكار، چگونه قرآن را حفظ كنيم.
2. كاظم گرامي، روش حفظ قرآن كريم.
3. اسماعيل حمزهلو، روش علمي ـ عملي حفظ قرآن كريم.
4. محمود جويباري، آموزش حفظ قرآن.
5. سيد باقر قبانچي، دربارة حفظ قرآن كريم، ترجمه و نگارش ابراهيم احمديان.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . جويباري، محمود، آموزش حفظ قرآن، ص 11.
[2] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 4، ص 405.
[3] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 177.
[4] . همان، ص 19.
[5] . طبرسي، ابوعلي فضل بن حسن، مجمع البيان، ج 1، ص 45.
[6] . هندي، علاء الدين علي بن حسام الدين، كنز العمال، ج 1، ص 512، ح 2276.
[7] . نوري، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، ج 4، ص 269.
[8] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 4، ص 409.
[9] . طبرسي، ابوعلي فضل بن حسن، مجمع البيان، ج 1، ص 45.
[10] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 22.
[11] . همان، ص 17.
[12] . نهج البلاغه، خ 175.
[13] . رعد/28.
[14] . همان، ج 66، ص 290.
[15] . حسيني، سيّد مجتبي، سيماي حافظان نور، صص 47 تا 53 و 61 تا 65.
