پرسش :
اينجانب در مورد ولايت، در قرآن تحقيق مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌كنم، لطفاًً منابع ومطا لبي را در اختيارم بگذاريد:
پاسخ :
«ولايت» واژه‌اي عربي است كه از كلمة «وَليّ» گرفته شده است، «ولي» در لغت عرب، به معناي چيزي است كه در پي چيز ديگر، بدون آنكه فاصله‌اي در ميان آن دو باشد كه لازمة چنين ترتّبي، قرب و نزديك شدن آن دو به يكديگر است، از اين رو واژه مذكور با هيئت‌هاي مختلف (بر فتح و كسر) در معاني «حب و دوستي»، «نصرت و ياري»، «متابعت و پيروي» و «سرپرستي» استعمال شده كه وجه مشترك همه اين معاني همان قرب معنوي است.
«ولايت» به معناي سرپرستي، چند قسم است كه به تناسب آن‌چه سرپرستي مي‌شود (مولّي عليه) متفاوت مي‌گردند، در ولايت و سرپرستي، گاهي ولايت تكويني است، كه به تكوين و موجودات عيني جهان مربوط مي‌شود، و ميان دو طرف ولايت رابطه حقيقي وجود دارد، و ولايتي حقيقي است و به معناي سرپرستي موجودات جهان و عالم خارج و تصرف عيني داشتن در آنها؛ مثل ولايت نفس انسان بر قواي دروني خودش، گاهي هم ولايت تشريعي يا ولايت وضعي و قراردادي است، يعني رابطة سرپرست با سرپرستي شده، رابطه علّي و معلولي نيست كه قابل انفكاك و جدايي نباشند، به خلاف ولايت تكويني كه بازگشت آن به علّت و معلول است و هيچ گاه تخلف‌بردار نيست.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. كاوش‌هايي پيرامون ولايت، آيت‌الله جعفر سبحاني، انتشارات قدر، تهران.
2. ولايت در قرآن، آيت الله عبدالله جوادي آملي، مركز نشر رجاء قم.
3. ولايت فقيه يا حكومت اسلامي، آيت الله يوسف صانعي، انتشارات بنياد قرآن، تهران.
4. ولايت فقيه، يا حكومت اسلامي در عصر غيبت، آيت الله محمد يزدي، ناشر سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي، تهران.
5. ولايت فقيه از ديدگاه فقهاي اسلام، احمد آذري قمي، انتشارات دارالعلم، قم.
6. امامت و معاد، محمد اسدي گرمارودي، مؤسسة جهان خدمات اسلامي، تهران.
7. پايگاه رهبري در قرآن، علاءالدين حجازي، انتشارات فلق، تهران.
8. تحليل مسائل امامت در الميزان، مترجم شمس‌الدين ربيعي، انتشارات نور فاطمه ـ سلام الله عليها ـ ، تهران.
9. درس‌هايي از توحيد، ج 1، سيد علي مقدم قوچاني، ناشر مسجد علوي صد دستگاه، تهران.
10. طرح كلي انديشة اسلامي در قرآن، حضرت آيت الله سيد علي خامنه‌اي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، تهران.
11. مسائل مستحدثه 13، كنگره بررسي مباني فقهي امام خميني (ره)، مؤسسة تنظيم نشر آثار امام خميني (ره) قم.
12. معارف قرآن در الميزان، سيد مهدي امين، نشر سازمان تبليغات اسلامي، تهران، ص 100 تا 112.
13. منشور مقدس ولايت، محمد مقيمي، انتشارات مواجي، تهران.
14. ولايت فقيه از نظرگاه اسلام، جهانشاه ناصر، انتشارات آموزش انقلاب اسلامي، تهران.
15. تحقيقي پيرامون ولايت فقيه، حبيب الله طاهري، انتشارات اسلامي، قم.
16. خط‌ها در برابر ولايت فقيه، علي اكبر هاشمي رفسنجاني، ناشر حزب جمهوري اسلامي، مشهد.
17. دموكراسي در نظام ولايت فقيه، مصطفي كواكبيان، سازمان تبليغات اسلامي، تهران.
18. ولايت فقيه، محي الدين حائري شيرازي.
19. ولايت فقيه، جمعي از نويسندگان، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
20. ولايت فقيه، سيد عبدالكريم هاشمي‌نژاد، نشر حزب جمهوري اسلامي، مشهد.
21. تفسير الميزان، علامه محمد حسين طباطبايي (ره)، ج 5، ص 368، ج 6، ص 6 ـ 12، دارالكتب الاسلاميه، تهران.
22. التبيان، شيخ طوسي، ج 3، ص 186، دار احياء التراث العربية، بيروت.
23. تفسير صدرالمتألهين، ملا صدراي شيرازي، ج 4، ص 227، قم، انتشارات بيدار.
24. تفسير نمونه، آيت الله ناصر مكارم شيرازي و ديگران، ج 2، ص 422؛ ج 5، ص 125، تهران، دارالكتب الاسلاميه.
25. قاموس قرآن، سيد علي اكبر قريشي، ج 7 ـ 5، ص 245 ـ 254، دارالكتب الاسلاميه، تهران.
26. پيام قرآن، آيت الله ناصر مكارم شيرازي و ديگران، ج 9 و 10، دارالكتب الاسلاميه، تهران.
27. برنامه نرم‌افزاري جامع التفاسير، مؤسسة نشر حديث اهل‌بيت ـ عليهم السلام ـ قم
28. معارف و معاريف، سيد مصطفي حسيني دشتي، ج 10، ص 415 ـ 416، انتشارات مفيد، تهران.
29. برنامه نرم‌افزاري نور 2، مركز علوم كامپيوتري نور، قم.
30. برنامه نرم‌افزاري تبيان 4، مركز فرهنگ و معارف قرآني دفتر تبليغات اسلامي، قم.
و... .
«ولايت» واژه‌اي عربي است كه از كلمة «وَليّ» گرفته شده است، «ولي» در لغت عرب، به معناي چيزي است كه در پي چيز ديگر، بدون آنكه فاصله‌اي در ميان آن دو باشد كه لازمة چنين ترتّبي، قرب و نزديك شدن آن دو به يكديگر است، از اين رو واژه مذكور با هيئت‌هاي مختلف (بر فتح و كسر) در معاني «حب و دوستي»، «نصرت و ياري»، «متابعت و پيروي» و «سرپرستي» استعمال شده كه وجه مشترك همه اين معاني همان قرب معنوي است.
«ولايت» به معناي سرپرستي، چند قسم است كه به تناسب آن‌چه سرپرستي مي‌شود (مولّي عليه) متفاوت مي‌گردند، در ولايت و سرپرستي، گاهي ولايت تكويني است، كه به تكوين و موجودات عيني جهان مربوط مي‌شود، و ميان دو طرف ولايت رابطه حقيقي وجود دارد، و ولايتي حقيقي است و به معناي سرپرستي موجودات جهان و عالم خارج و تصرف عيني داشتن در آنها؛ مثل ولايت نفس انسان بر قواي دروني خودش، گاهي هم ولايت تشريعي يا ولايت وضعي و قراردادي است، يعني رابطة سرپرست با سرپرستي شده، رابطه علّي و معلولي نيست كه قابل انفكاك و جدايي نباشند، به خلاف ولايت تكويني كه بازگشت آن به علّت و معلول است و هيچ گاه تخلف‌بردار نيست.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. كاوش‌هايي پيرامون ولايت، آيت‌الله جعفر سبحاني، انتشارات قدر، تهران.
2. ولايت در قرآن، آيت الله عبدالله جوادي آملي، مركز نشر رجاء قم.
3. ولايت فقيه يا حكومت اسلامي، آيت الله يوسف صانعي، انتشارات بنياد قرآن، تهران.
4. ولايت فقيه، يا حكومت اسلامي در عصر غيبت، آيت الله محمد يزدي، ناشر سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي، تهران.
5. ولايت فقيه از ديدگاه فقهاي اسلام، احمد آذري قمي، انتشارات دارالعلم، قم.
6. امامت و معاد، محمد اسدي گرمارودي، مؤسسة جهان خدمات اسلامي، تهران.
7. پايگاه رهبري در قرآن، علاءالدين حجازي، انتشارات فلق، تهران.
8. تحليل مسائل امامت در الميزان، مترجم شمس‌الدين ربيعي، انتشارات نور فاطمه ـ سلام الله عليها ـ ، تهران.
9. درس‌هايي از توحيد، ج 1، سيد علي مقدم قوچاني، ناشر مسجد علوي صد دستگاه، تهران.
10. طرح كلي انديشة اسلامي در قرآن، حضرت آيت الله سيد علي خامنه‌اي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، تهران.
11. مسائل مستحدثه 13، كنگره بررسي مباني فقهي امام خميني (ره)، مؤسسة تنظيم نشر آثار امام خميني (ره) قم.
12. معارف قرآن در الميزان، سيد مهدي امين، نشر سازمان تبليغات اسلامي، تهران، ص 100 تا 112.
13. منشور مقدس ولايت، محمد مقيمي، انتشارات مواجي، تهران.
14. ولايت فقيه از نظرگاه اسلام، جهانشاه ناصر، انتشارات آموزش انقلاب اسلامي، تهران.
15. تحقيقي پيرامون ولايت فقيه، حبيب الله طاهري، انتشارات اسلامي، قم.
16. خط‌ها در برابر ولايت فقيه، علي اكبر هاشمي رفسنجاني، ناشر حزب جمهوري اسلامي، مشهد.
17. دموكراسي در نظام ولايت فقيه، مصطفي كواكبيان، سازمان تبليغات اسلامي، تهران.
18. ولايت فقيه، محي الدين حائري شيرازي.
19. ولايت فقيه، جمعي از نويسندگان، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
20. ولايت فقيه، سيد عبدالكريم هاشمي‌نژاد، نشر حزب جمهوري اسلامي، مشهد.
21. تفسير الميزان، علامه محمد حسين طباطبايي (ره)، ج 5، ص 368، ج 6، ص 6 ـ 12، دارالكتب الاسلاميه، تهران.
22. التبيان، شيخ طوسي، ج 3، ص 186، دار احياء التراث العربية، بيروت.
23. تفسير صدرالمتألهين، ملا صدراي شيرازي، ج 4، ص 227، قم، انتشارات بيدار.
24. تفسير نمونه، آيت الله ناصر مكارم شيرازي و ديگران، ج 2، ص 422؛ ج 5، ص 125، تهران، دارالكتب الاسلاميه.
25. قاموس قرآن، سيد علي اكبر قريشي، ج 7 ـ 5، ص 245 ـ 254، دارالكتب الاسلاميه، تهران.
26. پيام قرآن، آيت الله ناصر مكارم شيرازي و ديگران، ج 9 و 10، دارالكتب الاسلاميه، تهران.
27. برنامه نرم‌افزاري جامع التفاسير، مؤسسة نشر حديث اهل‌بيت ـ عليهم السلام ـ قم
28. معارف و معاريف، سيد مصطفي حسيني دشتي، ج 10، ص 415 ـ 416، انتشارات مفيد، تهران.
29. برنامه نرم‌افزاري نور 2، مركز علوم كامپيوتري نور، قم.
30. برنامه نرم‌افزاري تبيان 4، مركز فرهنگ و معارف قرآني دفتر تبليغات اسلامي، قم.
و... .
