پرسش :
از ديدگاه قرآن آثار احترام به پدر و مادر و همچنين آثار بي‌حرمتي نسبت به آنها چيست؟
پاسخ :
آثار دنيوي نيكي به پدر و مادر:
1. مرگ آسان: امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: كسي كه دوست دارد خداوند سكرات مرگ را بر او آسان كند، صله رحم كند و به پدر و مادرش نيكي كند.[1]
2. عمر زياد مي‌شود: «و الله يزيد في العمر.»[2] امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: نيكي به پدر و مادر عمر را زياد مي‌كند.
3. دچار فقر نمي‌شود: «......ولم يصبه في حقاقه فقراً ابداً.»[3] در زندگي فقر به سراغ او نمي‌آيد.
4. نتيجه نيكي به پدر و مادر: در دستورات اسلامي به ما سفارش كردند كه به پدر و مادر خود احسان كنيد تا فرزندان شما نسبت به شما نيكي كنند، چون اين كار يك آموزش عملي است كه فرزندانمان از ما مي‌آموزند، لذا امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: به پدرتان احترام كنيد كه فرزندانتان به شما نيكي كنند.[4]
آثار اخروي نيكي به پدر و مادر
1. رضاي الهي: وقتي كه انسان به پدر و مادر خود احترام مي‌كند و آنها را از خود راضي مي‌كند، نتيجه‌اش اين مي‌شود كه خدا هم از او راضي مي‌شود، لذا پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـفرمود: «رضاي خداوند در رضاي والدين است.»[5]
2. در سايه عرش الهي: امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: «حضرت موسي ـ عليه السّلام ـ با خداوند مناجات مي‌كرد، يك نفر را ديد كه زير سايه عرش الهي است از خداوند سؤال كرد اين چه كسي است كه زير سايه عرش تو قرار گرفته است؟ خداوند فرمود: اين كسي است كه به پدر و مادرش نيكي كرده است.»[6]
3. به جهنم نمي‌رود و جايگاهش بهشت است: عن رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ : «لن يدخل النار البار بوالديه.»[7]
يك نفر به حضرت عيسي گفت: اي معلم خير مرا به عملي راهنمايي كن كه به بهشت بروم، فرمود: تقواي الهي را در آشكار و نهان داشته باش و به پدر و مادرت نيكي كن.[8]
4. در بهشت نزديك انبياء: پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «بين انبياء و نيكي كننده به پدر و مادر يك درجه فاصله است.»[9]
آثار اخروي بي‌حرمتي به پدر و مادر
1. عدم غفران الهي: خداوند كسي را كه مورد غضب پدر و مادر واقع شده است هرچند هم هر طاعتي هم انجام بدهد، نمي‌بخشد و مي‌گويد: هركاري مي‌خواهي بكن كه من تو را نمي‌بخشم.[10]
2. مورد نظر خدا قرار نمي گيرد: پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «چهار گروهند كه خداوند در روز قيامت به آنها نگاه نمي‌كند: 1) عاق والدين 2) کساني که منت سر ديگران مي گذارند 3)تكذيب كننده قدر 4) شارب خمر.»[11]
3. عدم ورود به بهشت: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: عاق والدين وارد بهشت نمي‌شود. «لا يدخل الجنه العاق لوالديه.»[12]
موسي به خدا عرض كرد: «پروردگارا فلان دوست شهيدم كجاست؟ خداوند فرمود: در جهنم است! موسي ـ عليه السّلام ـ عرض كرد خدايا مگر خودت وعده نداده‌اي كه شهدا را به بهشت ببري؟ خداوند فرمود: بله، ولي اين شخص مصرّ عقوق والدين بود و من هيچ عملي را از عاق والدين قبول نمي‌كنم.»[13]
4. عدم استشمام بوي بهشت: نه تنها عاق والدين وارد بهشت نمي‌شود، بلكه از فاصله دوري از بهشت عبور داده مي‌شود، امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: از عاق والدين پرهيز كنيد، زيرا بوي بهشت از مسيري هزار ساله استشمام مي‌شود، ولي عاق والدين آن را استشمام نمي‌كند.»[14]
5. عدم قبول نماز: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «اگر كسي به پدر و مادرش نگاه ظالمانه بكند، خداوند نمازش را قبول نمي‌كند.»[15]
6. ملعون: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «ملعون است ملعون است كسي كه پدر و مادرش را بزند، ملعون است ملعون است كسي كه عاق والدين مي‌شود.»[16]
آثار دنيوي بي‌حرمتي به والدين
1. كوتاهي عمر: در داستان خضر و موسي در آنجا كه آن نوجوان را مي كشد، علت كشتن نوجوان را اينگونه بيان مي‌كند: «و اما الغلام فكان ابواه مؤمنين فخشينا ان يرهقهما طغينا و كفرا.»[17]
«و اما آن نوجوان پدر و مادرش با ايمان بودند، ما نخواستم او آنها را به طغيان و كفر وادارد.» از اين آيه معلوم مي‌شود جايي كه فرزند بخاطر آن كه در آينده پدر و مادر خويش را آزار مي‌دهد و در برابر آنها طغيان و كفران مي‌كند و يا آنها را از راه الهي به در مي‌برد، مستحق مرگ مي باشد، چگونه است حال فرزندي كه هم‌اكنون مشغول به اين گناه است؟ آنها در پيشگاه خدا چه وضعي دارند؟ و در روايات اسلامي پيوند نزديكي ميان كوتاهي عمر و ترك صله رحم (مخصوصا آزار پدر و مادر) ذكر شده است.[18]
2. محروم از توفيق الهي: امام رضا ـ عليه السّلام ـ فرمود: «خداوند عقوق والدين را حرام كرده، زيرا عاق والدين باعث مي‌شود كه توفيق اطاعت الهي از او صلب شود.»[19]
3. تعجيل در عقوبت: «قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ ثلاثه من الذنوب تعجل عقوبتها و لا تؤخر الي الاخره عقوق الوالدين....» سه دسته از گناهان هستند كه خداوند در عقوبت آنها تعجيل مي‌كند و آنها را به آخرت وا نمي‌گذارد: 1) عقوق والدين...[20]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. ارزش پدر و مادر در قران و روايات، گوهري.
2. ميزان الحكمت، ري شهري، ج 10 ، ص 709.
3. تفسير نمونه، مكارم شيرازي، ج 21، ص 337.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403 هـ .ق، ج71، ص 66.
[2] . همان، ص 85.
[3] . همان، ص 66.
[4] . همان، ص 65.
[5] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، بي جا، انتشارات مكتب الاعلام الاسلامي، چاپ اول، 1363، ج10، ص709.
[6] . بحارالانوار، ج71، ص65.
[7] . نوري، حسين، مستدرك الوسائل، مؤسسه آل‌البيت، لاحياء التراث، چاپ سوم، 1411هـ ، ج15، ص175؛ هرگز نيکي کننده به پدر و مادر وارد آتش نخواهد شد.
[8] . همان.
[9] . همان، ص176.
[10] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ج10، ص716.
[11] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج71، ص71.
[12] . همان، ص74.
[13] . مستدرك الوسائل، ج15، ص195.
[14] . بحارالانوار، ج71، ص62.
[15] . همان، ص61.
[16] . همان، ص85.
[17] . كهف/ 80.
[18] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ دهم، 1371، ج12، ص519.
[19] . محمدي ري‌شهري، محمد، ميزان الحكمه، ج10، ص717.
[20] . همان.
آثار دنيوي نيكي به پدر و مادر:
1. مرگ آسان: امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: كسي كه دوست دارد خداوند سكرات مرگ را بر او آسان كند، صله رحم كند و به پدر و مادرش نيكي كند.[1]
2. عمر زياد مي‌شود: «و الله يزيد في العمر.»[2] امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: نيكي به پدر و مادر عمر را زياد مي‌كند.
3. دچار فقر نمي‌شود: «......ولم يصبه في حقاقه فقراً ابداً.»[3] در زندگي فقر به سراغ او نمي‌آيد.
4. نتيجه نيكي به پدر و مادر: در دستورات اسلامي به ما سفارش كردند كه به پدر و مادر خود احسان كنيد تا فرزندان شما نسبت به شما نيكي كنند، چون اين كار يك آموزش عملي است كه فرزندانمان از ما مي‌آموزند، لذا امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: به پدرتان احترام كنيد كه فرزندانتان به شما نيكي كنند.[4]
آثار اخروي نيكي به پدر و مادر
1. رضاي الهي: وقتي كه انسان به پدر و مادر خود احترام مي‌كند و آنها را از خود راضي مي‌كند، نتيجه‌اش اين مي‌شود كه خدا هم از او راضي مي‌شود، لذا پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـفرمود: «رضاي خداوند در رضاي والدين است.»[5]
2. در سايه عرش الهي: امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: «حضرت موسي ـ عليه السّلام ـ با خداوند مناجات مي‌كرد، يك نفر را ديد كه زير سايه عرش الهي است از خداوند سؤال كرد اين چه كسي است كه زير سايه عرش تو قرار گرفته است؟ خداوند فرمود: اين كسي است كه به پدر و مادرش نيكي كرده است.»[6]
3. به جهنم نمي‌رود و جايگاهش بهشت است: عن رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ : «لن يدخل النار البار بوالديه.»[7]
يك نفر به حضرت عيسي گفت: اي معلم خير مرا به عملي راهنمايي كن كه به بهشت بروم، فرمود: تقواي الهي را در آشكار و نهان داشته باش و به پدر و مادرت نيكي كن.[8]
4. در بهشت نزديك انبياء: پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «بين انبياء و نيكي كننده به پدر و مادر يك درجه فاصله است.»[9]
آثار اخروي بي‌حرمتي به پدر و مادر
1. عدم غفران الهي: خداوند كسي را كه مورد غضب پدر و مادر واقع شده است هرچند هم هر طاعتي هم انجام بدهد، نمي‌بخشد و مي‌گويد: هركاري مي‌خواهي بكن كه من تو را نمي‌بخشم.[10]
2. مورد نظر خدا قرار نمي گيرد: پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «چهار گروهند كه خداوند در روز قيامت به آنها نگاه نمي‌كند: 1) عاق والدين 2) کساني که منت سر ديگران مي گذارند 3)تكذيب كننده قدر 4) شارب خمر.»[11]
3. عدم ورود به بهشت: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: عاق والدين وارد بهشت نمي‌شود. «لا يدخل الجنه العاق لوالديه.»[12]
موسي به خدا عرض كرد: «پروردگارا فلان دوست شهيدم كجاست؟ خداوند فرمود: در جهنم است! موسي ـ عليه السّلام ـ عرض كرد خدايا مگر خودت وعده نداده‌اي كه شهدا را به بهشت ببري؟ خداوند فرمود: بله، ولي اين شخص مصرّ عقوق والدين بود و من هيچ عملي را از عاق والدين قبول نمي‌كنم.»[13]
4. عدم استشمام بوي بهشت: نه تنها عاق والدين وارد بهشت نمي‌شود، بلكه از فاصله دوري از بهشت عبور داده مي‌شود، امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: از عاق والدين پرهيز كنيد، زيرا بوي بهشت از مسيري هزار ساله استشمام مي‌شود، ولي عاق والدين آن را استشمام نمي‌كند.»[14]
5. عدم قبول نماز: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «اگر كسي به پدر و مادرش نگاه ظالمانه بكند، خداوند نمازش را قبول نمي‌كند.»[15]
6. ملعون: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «ملعون است ملعون است كسي كه پدر و مادرش را بزند، ملعون است ملعون است كسي كه عاق والدين مي‌شود.»[16]
آثار دنيوي بي‌حرمتي به والدين
1. كوتاهي عمر: در داستان خضر و موسي در آنجا كه آن نوجوان را مي كشد، علت كشتن نوجوان را اينگونه بيان مي‌كند: «و اما الغلام فكان ابواه مؤمنين فخشينا ان يرهقهما طغينا و كفرا.»[17]
«و اما آن نوجوان پدر و مادرش با ايمان بودند، ما نخواستم او آنها را به طغيان و كفر وادارد.» از اين آيه معلوم مي‌شود جايي كه فرزند بخاطر آن كه در آينده پدر و مادر خويش را آزار مي‌دهد و در برابر آنها طغيان و كفران مي‌كند و يا آنها را از راه الهي به در مي‌برد، مستحق مرگ مي باشد، چگونه است حال فرزندي كه هم‌اكنون مشغول به اين گناه است؟ آنها در پيشگاه خدا چه وضعي دارند؟ و در روايات اسلامي پيوند نزديكي ميان كوتاهي عمر و ترك صله رحم (مخصوصا آزار پدر و مادر) ذكر شده است.[18]
2. محروم از توفيق الهي: امام رضا ـ عليه السّلام ـ فرمود: «خداوند عقوق والدين را حرام كرده، زيرا عاق والدين باعث مي‌شود كه توفيق اطاعت الهي از او صلب شود.»[19]
3. تعجيل در عقوبت: «قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ ثلاثه من الذنوب تعجل عقوبتها و لا تؤخر الي الاخره عقوق الوالدين....» سه دسته از گناهان هستند كه خداوند در عقوبت آنها تعجيل مي‌كند و آنها را به آخرت وا نمي‌گذارد: 1) عقوق والدين...[20]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. ارزش پدر و مادر در قران و روايات، گوهري.
2. ميزان الحكمت، ري شهري، ج 10 ، ص 709.
3. تفسير نمونه، مكارم شيرازي، ج 21، ص 337.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403 هـ .ق، ج71، ص 66.
[2] . همان، ص 85.
[3] . همان، ص 66.
[4] . همان، ص 65.
[5] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، بي جا، انتشارات مكتب الاعلام الاسلامي، چاپ اول، 1363، ج10، ص709.
[6] . بحارالانوار، ج71، ص65.
[7] . نوري، حسين، مستدرك الوسائل، مؤسسه آل‌البيت، لاحياء التراث، چاپ سوم، 1411هـ ، ج15، ص175؛ هرگز نيکي کننده به پدر و مادر وارد آتش نخواهد شد.
[8] . همان.
[9] . همان، ص176.
[10] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ج10، ص716.
[11] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج71، ص71.
[12] . همان، ص74.
[13] . مستدرك الوسائل، ج15، ص195.
[14] . بحارالانوار، ج71، ص62.
[15] . همان، ص61.
[16] . همان، ص85.
[17] . كهف/ 80.
[18] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ دهم، 1371، ج12، ص519.
[19] . محمدي ري‌شهري، محمد، ميزان الحكمه، ج10، ص717.
[20] . همان.
