پرسش :
چه عواملي باعث افزايش اعتماد به نفس در افراد مي شود؟ و ويژگي افرادي كه داراي اين صفت اند چيست؟
پاسخ :
اين بحث را در قالب چهار بخش مطرح مي نمايم.
الف) تعريف اعتماد به نفس ج) آيا اعتماد به نفس باعث خودخواهي نمي شود.
ب) عوامل تقويت د) ويژگي هاي افراد داراي اعتماد به نفس
الف) تعريف اعتماد به نفس براي اعتماد به نفس تعاريف مختلفي بيان شده است از جمله آنها:
1. اعتماد به نفس توانايي ابراز وجود و مطرح نمودن شخصيت به صورت متعادل است.[1]
2. اعتماد به نفس آگاهي داشتن به استعدادها، توانمنديها (جسمي، روحي، عاطفي، ذهني) ارزش انساني خود (نزد خدا، مردم، خانواده) و جايگاهي كه هر كس در اين دنيا دارد قلمرو اين آگاهي نه تنها به شناخت توانايي ها و استعدادها مربوط مي شود بلكه شناخت معايب و كاستي ها را نيز جهت برطرف كردن آنها در بر مي گيرد.
ب) عوامل تقويت آن
چون نقطه مقابل عوامل تقويت عوامل تضعيف است به عوامل تضعيف اشاره نمي كنم.
1. ارزيابي امكانات و محدوديت هاي خود:[2] تطابق واقع بينانه بين توانايي ها و محدوديت ها. اگر كسي پيش از توانايي خود از خود انتظار داشته باشد او گامي برخلاف اعتماد به نفس برداشته است.
2. ثبت و يادآوري نقاط درخشان زندگي:[3] فهرستي از موفقيت هاي كوچك و بزرگ گذشته خود تهيه كنيد هراز گاهي آن را مرور كنيد يادآوري و مرور آن به شما يك نوع مسرّت باطني به شما مي دهد.
3. تلقين به نفس:[4] مغز حتي در خواب نيزدر حال فعاليت و پردازش اطلاعات است قبل از خواب جملاتي مثبت را به خود تلقين كنيد اين امر اگر تكرار شود اثر با دوام در شخصت شما بر جاي مي گذارد.
4. احراز شايستگي در عمل:[5] كارهاي محوّل شده به خود را (كوچك و بزرگ) به خوبي انجام دهيد و با اين كار مهر تأييدي از طرف ديگران بر رفتار و عمل خود دريافت كنيد. معمولاً افرادي كه كارهاي خود را نيمه تمام رها مي كند احساس خوبي در مورد خودشان ندارند ملاك ارزيابي شخصيت صرفاً در كارهاي بزرگ ظاهر نمي شود بلكه در چگونگي انجام كار تجلّي مي يابد.
5. مطالعه زندگينامه بزرگان:[6] اين كار به شما نيرو مي دهد كه در مقابل سختي ها سر فرود نياوريد و توانايي هاي خود را بسيج كنيد و به جنگ ضعف هاي خود برويد اين كار باعث مي شود كه شما به جنبه هاي مثبت شخصيت، زندگي و انسان ها بيشتر توجه داشته باشيد اغلب انسان هاي موفق بر اثر تلاش، بردباري، تحمل فقر و نداري به مراتب عالي رسيده اند فقط كافي است شما زندگي افراد موفق را مطالعه كنيد اين كار بهتر است به طور روزنامه و 5 الي 10 دقيقه انجام شود تا اثربخش تر باشد.
6. توسعه اطلاعات عمومي:[7] اطلاعات عمومي به شما فرصت مي دهد كه با آمادگي در مباحث گوناگون به بحث و تبادل نظر بپردازيد و با تشويق هاي ديگر مواجه شويد و نيرو بگيريد تا گامي بلندتر برداريد.
7. تقويت ارتباط با خدا:[8] براي موفقيت خود به خداوند توكل و توسل داشته باشيد و از او بخواهيد در تنهايي ها و نااميدها دستگيري كند چشم اميد از غيراو بستن و به او پيوستن اعتماد به نفس شما را تقويت مي كند.
8. تقويت اراده: اعتماد به نفس امري است اكتسابي،[9] انسانهاي شاخص تنها با همت خويش آن اطمينان خاطر و اعتماد به نفس را ذره ذره اندوخته اند.
9. تمركز فكر: مثل ذره بين عمل كنيد نور را متمركز كنيد و آتش ايجاد كنيد يعني از پراكنده كاري پرهيز كنيد اگر توانايي هاي شما يك جا جمع شود موفق تر خواهد بود (به داشته هاي خود تمركز مي كند)[10]
10. متين و جدي بزنيد و با خود كم بيني و كم رويي مبارزه كنيد بدانيد كه كم رويي يك معلوليت اجتماعي است.
11. در جمع نظر دهيد (جامعه پذيري)
12. خندان و متبسم باشيد.
13. انتقادپذير باشيد.[11] جواب انتقاد را با انتقاد ندهيد سعي كنيد با خوب شنيدن انتقادها زمينه خودشناسي (شناخت ضعف و نكات قوت) را فراهم آوريد ـ و هم چنين از انتقاد سازنده و محترمانه نترسيد.
ج. آيا اعتماد به نفس باعث غرور و تكبر نمي شود.
گفتيم كه اعتماد به نفس ريشه در خودشناسي و عزت نفس دارد يعني انسان با تأمل در خود به نكات قوت و ضعف خود آشنا شود. وقتي انسان واقع بين مي شود يعني باخبر مي شود كه او توانايي محض نيست و نقاط ضعف هم در او هست ديگر مجالي براي غرور برايش باقي نمي نماند از طرفي هم با توجه به ضعف خود كه از خودشناسي به دست آورد مأيوس و نااميد نمي شود چرا كه بعد ديگر خود يعني به توانايي ها و استعدادهاي بالفعل و بالقوه خود آگاه است و مي داند كه انسان تا مرز خليفه الهي و برترشدن از ملائك جاي رشد دارد (اعتدال در توجه به نقاط ضعف و قوت) از سويي ديگر در عوامل تقويت اعتماد به نفس گفتيم يكي از عوامل مهم تقويت به نفس خداباوري و توكل به خداست كسي كه مي داند لحظه به لحظه از نيروي بيكران حق قدرت و زندگي مي گيرد هر لحظه خودش را نيازمند او مي داند داشته هايش را از او مي داند و براي رشد بيشتر توسل و توكل بيشتر را توشه و زاد راه خود مي كند اين امر براي او غرور نمي آورد برعكس اين خودشناسي كه اينجا حاصل مي كند زمينه ساز خداشناسي او مي گردد كه من عرف نفسه عرف ربّه.
د. ويژگي هاي افراد داراي اعتماد به نفس
1. داشتن احساس مثبت به خود، خدا، زندگي و مردم، روابط با آنها.[12]
2. اعتدال
3. شكست و سختي ها را مقدمه پيروزي مي دانند.
4. توجه به باورهاي ديني و نقش سازنده آنها در زندگي.
5. مشورت با ديگران و استفاده از تجارب ديگران، براي زندگي خوب اهداف (ابتدائي، متوسط و نهايي) با توجه به اولويت دارند.
6. بهره مندي از نشاط روحي و سلامت جسمي و هر شب به مرور برنامه هاي روز خود مي پردازند (براي رفع عيوب) ـ برنامه ريزي دارند.[13]
7. نظارت و كنترل احساسات و عواطف (محرك اصلي احساس ها و عواطف مغز است با كنترل آن رفتار را نيز كنترل كرده ايم)
8. ثروت را به خدمت مي گيرند نه اينكه خود خادم ثروت باشند.
9. از نيازمندان دستگيري مي كنند.
و در يك كلام آن گونه كه انتظار انبياء بود در مسير حق گام بر مي دارند هر روز گامي به جلوتر مي نهد عيب هاي خود را كمتر و صفات خوب خود را بيشتر مي سازند و مطيع دستورات الهي اند.
منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. اعتماد به نفس برتر، گيل لنيدن فيلد، ترجمه حميد و نگار اصغري پور، جوانه رشد.
2. غلبه بر كم رويي، پل ژاگو، ترجمه حسين بني احمد، قفنوس.
3. اعتماد به نفس راه خوشبختي، ژيلا نينوايي، نداي فرهنگ.
4. تكنولوژي فكر، عليرضا آزمنديان، ناشر مؤلف تهران.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . جوان و نيروي چهارم زندگي، دكتر محمدرضا شرفي، سروش، ص 14.
[2] . مشكلات تربيتي را چگونه حل كنيم، دكتر محمدرضا شرفي، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزكيه، ص 8-6 (اقتباس).
[3] . مشكلات تربيتي را چگونه حل كنيم، دكتر محمدرضا شرفي، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزكيه، ص 8-6 (اقتباس).
[4] . مشكلات تربيتي را چگونه حل كنيم، دكتر محمدرضا شرفي، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزكيه، ص 8-6 (اقتباس).
[5] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[6] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[7] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[8] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[9] . جوان و نيروي چهارم زندگي، ص 14.
[10] . تكنولوژي و مهندسي فكر، دكتر محمدعلي حقيقي، چاپ چهارم. 1382، انتشارات فراروان، ص 241.
[11] . اعتماد به نفس برتر، گيل ليندن فيلد، حميد و نگار اصغري پور، جوانه رشد، 1382، ص 136(اقتباس).
[12] . اعتماد به نفس راه خوشبختي، اثر ژيلا نينوائي، چاپ دوم، 1375، نداي فرهنگ، ص 24.
[13] . جزوة شماره هفت مركز مشاوره حوزه علميه قم، آثارو راههاي اعتماد به نفس، ص 5.
اين بحث را در قالب چهار بخش مطرح مي نمايم.
الف) تعريف اعتماد به نفس ج) آيا اعتماد به نفس باعث خودخواهي نمي شود.
ب) عوامل تقويت د) ويژگي هاي افراد داراي اعتماد به نفس
الف) تعريف اعتماد به نفس براي اعتماد به نفس تعاريف مختلفي بيان شده است از جمله آنها:
1. اعتماد به نفس توانايي ابراز وجود و مطرح نمودن شخصيت به صورت متعادل است.[1]
2. اعتماد به نفس آگاهي داشتن به استعدادها، توانمنديها (جسمي، روحي، عاطفي، ذهني) ارزش انساني خود (نزد خدا، مردم، خانواده) و جايگاهي كه هر كس در اين دنيا دارد قلمرو اين آگاهي نه تنها به شناخت توانايي ها و استعدادها مربوط مي شود بلكه شناخت معايب و كاستي ها را نيز جهت برطرف كردن آنها در بر مي گيرد.
ب) عوامل تقويت آن
چون نقطه مقابل عوامل تقويت عوامل تضعيف است به عوامل تضعيف اشاره نمي كنم.
1. ارزيابي امكانات و محدوديت هاي خود:[2] تطابق واقع بينانه بين توانايي ها و محدوديت ها. اگر كسي پيش از توانايي خود از خود انتظار داشته باشد او گامي برخلاف اعتماد به نفس برداشته است.
2. ثبت و يادآوري نقاط درخشان زندگي:[3] فهرستي از موفقيت هاي كوچك و بزرگ گذشته خود تهيه كنيد هراز گاهي آن را مرور كنيد يادآوري و مرور آن به شما يك نوع مسرّت باطني به شما مي دهد.
3. تلقين به نفس:[4] مغز حتي در خواب نيزدر حال فعاليت و پردازش اطلاعات است قبل از خواب جملاتي مثبت را به خود تلقين كنيد اين امر اگر تكرار شود اثر با دوام در شخصت شما بر جاي مي گذارد.
4. احراز شايستگي در عمل:[5] كارهاي محوّل شده به خود را (كوچك و بزرگ) به خوبي انجام دهيد و با اين كار مهر تأييدي از طرف ديگران بر رفتار و عمل خود دريافت كنيد. معمولاً افرادي كه كارهاي خود را نيمه تمام رها مي كند احساس خوبي در مورد خودشان ندارند ملاك ارزيابي شخصيت صرفاً در كارهاي بزرگ ظاهر نمي شود بلكه در چگونگي انجام كار تجلّي مي يابد.
5. مطالعه زندگينامه بزرگان:[6] اين كار به شما نيرو مي دهد كه در مقابل سختي ها سر فرود نياوريد و توانايي هاي خود را بسيج كنيد و به جنگ ضعف هاي خود برويد اين كار باعث مي شود كه شما به جنبه هاي مثبت شخصيت، زندگي و انسان ها بيشتر توجه داشته باشيد اغلب انسان هاي موفق بر اثر تلاش، بردباري، تحمل فقر و نداري به مراتب عالي رسيده اند فقط كافي است شما زندگي افراد موفق را مطالعه كنيد اين كار بهتر است به طور روزنامه و 5 الي 10 دقيقه انجام شود تا اثربخش تر باشد.
6. توسعه اطلاعات عمومي:[7] اطلاعات عمومي به شما فرصت مي دهد كه با آمادگي در مباحث گوناگون به بحث و تبادل نظر بپردازيد و با تشويق هاي ديگر مواجه شويد و نيرو بگيريد تا گامي بلندتر برداريد.
7. تقويت ارتباط با خدا:[8] براي موفقيت خود به خداوند توكل و توسل داشته باشيد و از او بخواهيد در تنهايي ها و نااميدها دستگيري كند چشم اميد از غيراو بستن و به او پيوستن اعتماد به نفس شما را تقويت مي كند.
8. تقويت اراده: اعتماد به نفس امري است اكتسابي،[9] انسانهاي شاخص تنها با همت خويش آن اطمينان خاطر و اعتماد به نفس را ذره ذره اندوخته اند.
9. تمركز فكر: مثل ذره بين عمل كنيد نور را متمركز كنيد و آتش ايجاد كنيد يعني از پراكنده كاري پرهيز كنيد اگر توانايي هاي شما يك جا جمع شود موفق تر خواهد بود (به داشته هاي خود تمركز مي كند)[10]
10. متين و جدي بزنيد و با خود كم بيني و كم رويي مبارزه كنيد بدانيد كه كم رويي يك معلوليت اجتماعي است.
11. در جمع نظر دهيد (جامعه پذيري)
12. خندان و متبسم باشيد.
13. انتقادپذير باشيد.[11] جواب انتقاد را با انتقاد ندهيد سعي كنيد با خوب شنيدن انتقادها زمينه خودشناسي (شناخت ضعف و نكات قوت) را فراهم آوريد ـ و هم چنين از انتقاد سازنده و محترمانه نترسيد.
ج. آيا اعتماد به نفس باعث غرور و تكبر نمي شود.
گفتيم كه اعتماد به نفس ريشه در خودشناسي و عزت نفس دارد يعني انسان با تأمل در خود به نكات قوت و ضعف خود آشنا شود. وقتي انسان واقع بين مي شود يعني باخبر مي شود كه او توانايي محض نيست و نقاط ضعف هم در او هست ديگر مجالي براي غرور برايش باقي نمي نماند از طرفي هم با توجه به ضعف خود كه از خودشناسي به دست آورد مأيوس و نااميد نمي شود چرا كه بعد ديگر خود يعني به توانايي ها و استعدادهاي بالفعل و بالقوه خود آگاه است و مي داند كه انسان تا مرز خليفه الهي و برترشدن از ملائك جاي رشد دارد (اعتدال در توجه به نقاط ضعف و قوت) از سويي ديگر در عوامل تقويت اعتماد به نفس گفتيم يكي از عوامل مهم تقويت به نفس خداباوري و توكل به خداست كسي كه مي داند لحظه به لحظه از نيروي بيكران حق قدرت و زندگي مي گيرد هر لحظه خودش را نيازمند او مي داند داشته هايش را از او مي داند و براي رشد بيشتر توسل و توكل بيشتر را توشه و زاد راه خود مي كند اين امر براي او غرور نمي آورد برعكس اين خودشناسي كه اينجا حاصل مي كند زمينه ساز خداشناسي او مي گردد كه من عرف نفسه عرف ربّه.
د. ويژگي هاي افراد داراي اعتماد به نفس
1. داشتن احساس مثبت به خود، خدا، زندگي و مردم، روابط با آنها.[12]
2. اعتدال
3. شكست و سختي ها را مقدمه پيروزي مي دانند.
4. توجه به باورهاي ديني و نقش سازنده آنها در زندگي.
5. مشورت با ديگران و استفاده از تجارب ديگران، براي زندگي خوب اهداف (ابتدائي، متوسط و نهايي) با توجه به اولويت دارند.
6. بهره مندي از نشاط روحي و سلامت جسمي و هر شب به مرور برنامه هاي روز خود مي پردازند (براي رفع عيوب) ـ برنامه ريزي دارند.[13]
7. نظارت و كنترل احساسات و عواطف (محرك اصلي احساس ها و عواطف مغز است با كنترل آن رفتار را نيز كنترل كرده ايم)
8. ثروت را به خدمت مي گيرند نه اينكه خود خادم ثروت باشند.
9. از نيازمندان دستگيري مي كنند.
و در يك كلام آن گونه كه انتظار انبياء بود در مسير حق گام بر مي دارند هر روز گامي به جلوتر مي نهد عيب هاي خود را كمتر و صفات خوب خود را بيشتر مي سازند و مطيع دستورات الهي اند.
منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. اعتماد به نفس برتر، گيل لنيدن فيلد، ترجمه حميد و نگار اصغري پور، جوانه رشد.
2. غلبه بر كم رويي، پل ژاگو، ترجمه حسين بني احمد، قفنوس.
3. اعتماد به نفس راه خوشبختي، ژيلا نينوايي، نداي فرهنگ.
4. تكنولوژي فكر، عليرضا آزمنديان، ناشر مؤلف تهران.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . جوان و نيروي چهارم زندگي، دكتر محمدرضا شرفي، سروش، ص 14.
[2] . مشكلات تربيتي را چگونه حل كنيم، دكتر محمدرضا شرفي، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزكيه، ص 8-6 (اقتباس).
[3] . مشكلات تربيتي را چگونه حل كنيم، دكتر محمدرضا شرفي، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزكيه، ص 8-6 (اقتباس).
[4] . مشكلات تربيتي را چگونه حل كنيم، دكتر محمدرضا شرفي، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزكيه، ص 8-6 (اقتباس).
[5] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[6] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[7] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[8] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[9] . جوان و نيروي چهارم زندگي، ص 14.
[10] . تكنولوژي و مهندسي فكر، دكتر محمدعلي حقيقي، چاپ چهارم. 1382، انتشارات فراروان، ص 241.
[11] . اعتماد به نفس برتر، گيل ليندن فيلد، حميد و نگار اصغري پور، جوانه رشد، 1382، ص 136(اقتباس).
[12] . اعتماد به نفس راه خوشبختي، اثر ژيلا نينوائي، چاپ دوم، 1375، نداي فرهنگ، ص 24.
[13] . جزوة شماره هفت مركز مشاوره حوزه علميه قم، آثارو راههاي اعتماد به نفس، ص 5.
