پرسش :
چگونگي كنترل خودم را در برابر شهوات كاملاً از ديدگاه قرآن و اسلام توضيح دهيد؟
پاسخ :
منشأ تمام اعمال و حركات و گفتار و خوبي‌ها و بدي‌هاي انسان نفس است. اگر نَفْس اصلاح شد، در دنيا و آخرت سعادت انسان تأمين خواهد شد. و اگر به فساد كشيده شد، منشأ بدي‌ها خواهد بود و هلاكت دنيوي و اخروي را در پي خواهد داشت. اگر در راه انسانيت قدم نهاد، مي‌تواند از فرشتگان مقرب الهي نيز بالاتر رود و اگر گوهر شريف انسانيت را ناديده گرفت و در طريق حيوانيت و اطاعت شهوات قرار گرفت از حيوانات پست تر مي‌شود بلكه به مقام شيطنت سقوط مي‌كند. اسباب و وسايل پيمودن هر يك از اين دو راه در نهاد انسان نهفته است. هم عقل دارد و مي‌تواند از طريق متابعت آن به كمال برسد و هم غرايز و قواي شهواني دارد كه اگر از آنها به طور غير متعارف و افراط آميز متابعت كند و از چهارچوب شرع مقدس خارج شود به ضلالت و هلاكت خواهد رسيد.
با توجه به اين مقدمه براي حل مشكل مي‌توان چند راهكار مبنايي و اصولي ارايه داد و چند راهبرد عملي بيان نمود.
الف. راهكارهاي مبنايي و اصولي:
1. تفكر و انديشه: يكي از موانع مهم تهذيب نفس و يكي از علل انجام گناه غفلت و بي‌خبري است. اگر ما در شبانه روز سرگرم زندگي دنيا باشيم و ياد خدا و مرگ را فراموش كنيم و اگر ساعتي در كارهاي خود و عواقب آن انديشه نداشته باشيم، به احتمال قوي گرفتار گناه و معصيت مي‌شويم و اگر به دستورات الهي توجه داشته باشيم و حساب و كتاب قيامت را همواره در نظر داشته باشيم، مسلماً خود را آلوده به گناه و معصيت نخواهيم كرد.
2. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: هر كس كه قلبش را با تداوم فكر و انديشه، آباد سازد، افعالش در باطن و ظاهر خوب خواهد شد.[1]
2. تأديب و مجازات: براي اين كه در تهذيب نفس و ترك گناه پيروز شويم مي‌توانيم از تنبيه و مجازات استفاده كنيم. در آغاز نفس خودمان را مورد خطاب و تهديد قرار دهيم كه: من تصميم گرفته‌ام كه فلان گناه را ترك كنم، اگر در اين كار با من همكاري نكني و مرتكب گناه شوي فلان مجازات را درباره‌ات اجرا مي‌كنم، مثلاً اگر به نامحرم نگاه كني، 3 روز روزه مي‌گيرم.
اگر مدتي انسان به اين برنامه ادامه دهد و مقيد به انجام آن باشد راه شيطان را مي‌تواند محدود كند و نفس امّاره را مهار كند، يعني اينكه راه ورود شيطان بسته مي‌شود. علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «گرسنگي براي به اسارت در آوردن نفس و شكستن عادت‌هاي بد، كمك خوبي است.»[2]
3. توجه به كرامت ذات و تقويت ارزش‌هاي انساني: اگر انسان توجه كند كه موجود گرانبهايي است و از علم و كمال و جمال الهي برخوردار است و مقامي بس بلند و رفيع دارد، اخلاق رذيله و ارتكاب گناه را دون شأن خويش مي‌داند و طبعاً از آنها بيزار خواهد بود. وقتي فهميد روح انسان، موجوديت حقيقي انسان الهي است و از عالم بالا آمده، شهوت‌ها و خواسته‌هاي حيواني در نظرش بي‌ارزش و تمايل به فضايل اخلاقي در وجودش احياء خواهد شد.
علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: هر كس كه نفس خودش را گرامي بدارد، شهوت‌هاي برايش كوچك و بي‌ارزش خواهد بود.[3]
4. ترك معاشرت با دوستان بد: انسان موجودي است اثر پذير و مقلّد، بسياري از صفات و آداب و رفتارش را از انسان هاي ديگر كه با آنها در ارتباط است فرا مي‌گيرد، مخصوصاً دوستان نزديك تأثيري شگرف بر رفتار انسان مي‌گذارند و دوستي با افراد فاسد باعث يادگيري رفتارهاي زشت آنان و افتادن در دام گناه و معصيت خواهد شد.
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: از همنشيني با دوست بد جداً اجتناب كن كه همنشين خود را به هلاكت مي‌رساند و به آبرويش لطمه مي‌زند.[4]
5. دوري از جاها و مكانهاي لغزش انگيز: براي كساني كه در صدد ترك گناه و شهوات هستند ضرورت دارد كه چشم و گوششان را از مناظر شهوت انگيز و فساد و انحراف ممنوع سازند، و در مجالسي كه احتمال قوي مي‌دهند گناه انجام مي‌شود شركت نكنند و لذا در اسلام توصيه شده كه انسان در مجالس حرام از قبيل مجلس قمار، شراب، و غيره، شركت نكند از نگاه به نامحرم و خلوت با زن اجنبي نداشته باشد و با نامحرم خنده و شوخي نكند.
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «اذا ابصرت العين الشهوة عمي القلب عن العاقبة؛ وقتي چشم، شهوت را ببيند، قلب از عاقبت انديشي نابينا مي‌گردد.»[5]
6. جلو مقدمة تحريك شهوت را بگيريم و يكي از مقدمات تحريك شهوت نگاه به نامحرم و جنس مخالف است و قرآن كريم مي‌فرمايد: «قُل للمؤمنين يغضّوا مِن ابصارِهم؛ به مؤمنان بگو چشم‌ها و ديدگان خود را از نگاه به نامحرم فرو بندند.[6]
از اين آيه استفاده مي‌شود كه نگاه به نامحرم باعث تحريك شهوت مي‌شود و لذا بايد چشم‌ها را محافظت نمود.
شاعر مي‌گويد:
ز دست ديده و دل هر دو فرياد هر آنچه ديده بيند دل كند ياد
بسازم خنجري نيشش ز فولاد زنم بر ديده تا دل گردد آزاد
ب. راهبردهاي عملي:
1. افكار جنسي را كه به افكارتان خطور مي‌كند بلافاصله با ذكر خدا و ياد آسيب‌هاي معنوي گناه از ذهن خود دور سازيد.
2. اوقات فراغت خود را با مطالعه، ورزش،زيارت، عبادت و ساير فعاليت‌هاي مثبت پر كنيد.
3. از نگاه كردن به مواضع جنسي و برجستگي‌هاي بدن ديگران پرهيز نماييد.
4. ايمان مذهبي خود را تقويت كنيدو توسل و دعا داشته باشيد.
5. از نگاه كردن به تصاوير و فيلمهاي تحريك كننده و لباس جنس مخالف، جدا پرهيز نماييد.
6. از فكر كردن و تصور و تخيل جنس مخالف و مسائل جنسي خودداري كنيد.
7. از مشاهدة اعمال، رفتار و گفتار زوج هاي جوان خودداري كنيد.
8. از معاشرت و سخن گفتن و نگاه كردن به جنس مخالف، حتي كودكان جذاب و خوش سيما خودداري ورزيد.
9. خوردن غذاهاي محرك و داراي كالري زياد، مانند خرما، پياز، فلفل و غيره را به حداقل برسانيد.
10. به بدي و عواقب گناه و شهوتراني فكر و انديشه كنيد.[7]
منبع براي مطالعه بيشتر
1. حسين مظاهري، عوامل كنترل غرائز در زندگي انسان، (انتشارات مؤسسه نشر و تحقيقات ذكر، چ اوّل، 1366.
2. زين العابدين دست داده، دريچه اي به سوي آسمان، (انتشارات مجتمع فرهنگي، هنري شهيد عبدالرضا مصلي نژاد، چ اوّل، 1377).
3. مرتضي مطهري،اخلاق جنسي در اسلام و غرب، تهران، (انتشارات صدرا، چ چهارم، 1368).
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ابراهيم اميني، خودسازي، (قم، انتشارات شفق)، چ دهم، 1380، ص 101.
[2] . منبع قبلي، ص 102.
[3] . منبع قبلي، ص 104.
[4] . منبع قبلي، ص 108.
[5] . منبع قبلي، ص 109.
[6] . سوره نور،آيه 29.
[7] . موسسه پژوهشي فرهنگي اشراق، خود ارضايي يا ارضاي انحرافي جنسي، (نشر مبعث، چ اوّل، 1379).
منشأ تمام اعمال و حركات و گفتار و خوبي‌ها و بدي‌هاي انسان نفس است. اگر نَفْس اصلاح شد، در دنيا و آخرت سعادت انسان تأمين خواهد شد. و اگر به فساد كشيده شد، منشأ بدي‌ها خواهد بود و هلاكت دنيوي و اخروي را در پي خواهد داشت. اگر در راه انسانيت قدم نهاد، مي‌تواند از فرشتگان مقرب الهي نيز بالاتر رود و اگر گوهر شريف انسانيت را ناديده گرفت و در طريق حيوانيت و اطاعت شهوات قرار گرفت از حيوانات پست تر مي‌شود بلكه به مقام شيطنت سقوط مي‌كند. اسباب و وسايل پيمودن هر يك از اين دو راه در نهاد انسان نهفته است. هم عقل دارد و مي‌تواند از طريق متابعت آن به كمال برسد و هم غرايز و قواي شهواني دارد كه اگر از آنها به طور غير متعارف و افراط آميز متابعت كند و از چهارچوب شرع مقدس خارج شود به ضلالت و هلاكت خواهد رسيد.
با توجه به اين مقدمه براي حل مشكل مي‌توان چند راهكار مبنايي و اصولي ارايه داد و چند راهبرد عملي بيان نمود.
الف. راهكارهاي مبنايي و اصولي:
1. تفكر و انديشه: يكي از موانع مهم تهذيب نفس و يكي از علل انجام گناه غفلت و بي‌خبري است. اگر ما در شبانه روز سرگرم زندگي دنيا باشيم و ياد خدا و مرگ را فراموش كنيم و اگر ساعتي در كارهاي خود و عواقب آن انديشه نداشته باشيم، به احتمال قوي گرفتار گناه و معصيت مي‌شويم و اگر به دستورات الهي توجه داشته باشيم و حساب و كتاب قيامت را همواره در نظر داشته باشيم، مسلماً خود را آلوده به گناه و معصيت نخواهيم كرد.
2. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: هر كس كه قلبش را با تداوم فكر و انديشه، آباد سازد، افعالش در باطن و ظاهر خوب خواهد شد.[1]
2. تأديب و مجازات: براي اين كه در تهذيب نفس و ترك گناه پيروز شويم مي‌توانيم از تنبيه و مجازات استفاده كنيم. در آغاز نفس خودمان را مورد خطاب و تهديد قرار دهيم كه: من تصميم گرفته‌ام كه فلان گناه را ترك كنم، اگر در اين كار با من همكاري نكني و مرتكب گناه شوي فلان مجازات را درباره‌ات اجرا مي‌كنم، مثلاً اگر به نامحرم نگاه كني، 3 روز روزه مي‌گيرم.
اگر مدتي انسان به اين برنامه ادامه دهد و مقيد به انجام آن باشد راه شيطان را مي‌تواند محدود كند و نفس امّاره را مهار كند، يعني اينكه راه ورود شيطان بسته مي‌شود. علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «گرسنگي براي به اسارت در آوردن نفس و شكستن عادت‌هاي بد، كمك خوبي است.»[2]
3. توجه به كرامت ذات و تقويت ارزش‌هاي انساني: اگر انسان توجه كند كه موجود گرانبهايي است و از علم و كمال و جمال الهي برخوردار است و مقامي بس بلند و رفيع دارد، اخلاق رذيله و ارتكاب گناه را دون شأن خويش مي‌داند و طبعاً از آنها بيزار خواهد بود. وقتي فهميد روح انسان، موجوديت حقيقي انسان الهي است و از عالم بالا آمده، شهوت‌ها و خواسته‌هاي حيواني در نظرش بي‌ارزش و تمايل به فضايل اخلاقي در وجودش احياء خواهد شد.
علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: هر كس كه نفس خودش را گرامي بدارد، شهوت‌هاي برايش كوچك و بي‌ارزش خواهد بود.[3]
4. ترك معاشرت با دوستان بد: انسان موجودي است اثر پذير و مقلّد، بسياري از صفات و آداب و رفتارش را از انسان هاي ديگر كه با آنها در ارتباط است فرا مي‌گيرد، مخصوصاً دوستان نزديك تأثيري شگرف بر رفتار انسان مي‌گذارند و دوستي با افراد فاسد باعث يادگيري رفتارهاي زشت آنان و افتادن در دام گناه و معصيت خواهد شد.
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: از همنشيني با دوست بد جداً اجتناب كن كه همنشين خود را به هلاكت مي‌رساند و به آبرويش لطمه مي‌زند.[4]
5. دوري از جاها و مكانهاي لغزش انگيز: براي كساني كه در صدد ترك گناه و شهوات هستند ضرورت دارد كه چشم و گوششان را از مناظر شهوت انگيز و فساد و انحراف ممنوع سازند، و در مجالسي كه احتمال قوي مي‌دهند گناه انجام مي‌شود شركت نكنند و لذا در اسلام توصيه شده كه انسان در مجالس حرام از قبيل مجلس قمار، شراب، و غيره، شركت نكند از نگاه به نامحرم و خلوت با زن اجنبي نداشته باشد و با نامحرم خنده و شوخي نكند.
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «اذا ابصرت العين الشهوة عمي القلب عن العاقبة؛ وقتي چشم، شهوت را ببيند، قلب از عاقبت انديشي نابينا مي‌گردد.»[5]
6. جلو مقدمة تحريك شهوت را بگيريم و يكي از مقدمات تحريك شهوت نگاه به نامحرم و جنس مخالف است و قرآن كريم مي‌فرمايد: «قُل للمؤمنين يغضّوا مِن ابصارِهم؛ به مؤمنان بگو چشم‌ها و ديدگان خود را از نگاه به نامحرم فرو بندند.[6]
از اين آيه استفاده مي‌شود كه نگاه به نامحرم باعث تحريك شهوت مي‌شود و لذا بايد چشم‌ها را محافظت نمود.
شاعر مي‌گويد:
ز دست ديده و دل هر دو فرياد هر آنچه ديده بيند دل كند ياد
بسازم خنجري نيشش ز فولاد زنم بر ديده تا دل گردد آزاد
ب. راهبردهاي عملي:
1. افكار جنسي را كه به افكارتان خطور مي‌كند بلافاصله با ذكر خدا و ياد آسيب‌هاي معنوي گناه از ذهن خود دور سازيد.
2. اوقات فراغت خود را با مطالعه، ورزش،زيارت، عبادت و ساير فعاليت‌هاي مثبت پر كنيد.
3. از نگاه كردن به مواضع جنسي و برجستگي‌هاي بدن ديگران پرهيز نماييد.
4. ايمان مذهبي خود را تقويت كنيدو توسل و دعا داشته باشيد.
5. از نگاه كردن به تصاوير و فيلمهاي تحريك كننده و لباس جنس مخالف، جدا پرهيز نماييد.
6. از فكر كردن و تصور و تخيل جنس مخالف و مسائل جنسي خودداري كنيد.
7. از مشاهدة اعمال، رفتار و گفتار زوج هاي جوان خودداري كنيد.
8. از معاشرت و سخن گفتن و نگاه كردن به جنس مخالف، حتي كودكان جذاب و خوش سيما خودداري ورزيد.
9. خوردن غذاهاي محرك و داراي كالري زياد، مانند خرما، پياز، فلفل و غيره را به حداقل برسانيد.
10. به بدي و عواقب گناه و شهوتراني فكر و انديشه كنيد.[7]
منبع براي مطالعه بيشتر
1. حسين مظاهري، عوامل كنترل غرائز در زندگي انسان، (انتشارات مؤسسه نشر و تحقيقات ذكر، چ اوّل، 1366.
2. زين العابدين دست داده، دريچه اي به سوي آسمان، (انتشارات مجتمع فرهنگي، هنري شهيد عبدالرضا مصلي نژاد، چ اوّل، 1377).
3. مرتضي مطهري،اخلاق جنسي در اسلام و غرب، تهران، (انتشارات صدرا، چ چهارم، 1368).
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ابراهيم اميني، خودسازي، (قم، انتشارات شفق)، چ دهم، 1380، ص 101.
[2] . منبع قبلي، ص 102.
[3] . منبع قبلي، ص 104.
[4] . منبع قبلي، ص 108.
[5] . منبع قبلي، ص 109.
[6] . سوره نور،آيه 29.
[7] . موسسه پژوهشي فرهنگي اشراق، خود ارضايي يا ارضاي انحرافي جنسي، (نشر مبعث، چ اوّل، 1379).
