پرسش :
آیا صحت دارد که مردم قم به جهنم نمی روند؟ اگر بله، پس هر چه گناه کنند عیبی ندارد؟
پاسخ :
در ابتدا لازم است که روایات مرتبط با ارزشمندی قم و اهل آن را بیان گردد و آنگاه با بررسی آنها پاسخ مناسبی نسبت به جهنم نرفتن مردم قم و حکم گناه کردن در سرزمین قم به عنوان مکان مقدس، ارائه شود:
1. روایات ارزشمندی قم
از ابوالحسن الاول امام کاظم (ع) وارد شده است: قم آشیانۀ آل محمّد است و جايگاه شيعيان آنهاست ولى البته گروهى از جوانهاشان به گناه پدران خود و براى خوار شمردن و مسخره كردن بزرگانشان و مشايخشان، هلاك شوند و با اين وضع خدا شرّ دشمنان و هر بدى را از آنها بگرداند.[1].
امام صادق (ع) می فرماید: چون بلاء و رنجى بشما رسد بر شما است كه بقم رويد كه جايگاه بنى فاطمه و آسايشگاه مؤمنانست و زمانى آيد كه اولياء و دوستان ما از ما نفرت گيرند و دور شوند و اين صلاح آنها است كه بدوستى ما شناخته نشوند، و خون و مالشان بجا ماند، كسى به قم و مردمش سوء قصد نكند جز اينكه خدا او را خوار كند و از رحمت خود دور كند.[2]
بسندى از يحيى وارد شده است كه روزى نزد ابى الحسن عليه السّلام بوديم و ذكر قم و مردمش و ميل آنها بمهدى (ع) بميان آمد و بر آنها رحمت فرستاد و فرمود:خدا از آنها راضى باشد، ...آنان بهترين شيعۀ ما هستند از ميان همه بلاد، خدا دوستى ما را در سرشت آنان خمير كرده است.[3]
2. بررسی و جمع بندی
با توجه به این روایات که پیرامون ارزشمندی و مقام والای قم و اهل آن ذکر شد و دلایلی که در ادامه می آید می توان گفت:
1-2. جهنم نرفتن مردم قم در این روایات نیامده است.
2-2. قداست و ارزشمندی قم که از روایات مستفاد است به معنای صالح بودن همۀ مردم قم و بهشتی بودن همه آنها و یا جهنم نرفتن هیچ یک از آنها نیست. زیرا روایات طوری مطرح شده که با بعضی از اهل قم سازگاری دارد نه با همۀ آنان (به اصطلاح از قضایای محصوره نیستند، بلکه مهمله اند). بلکه در ادامه روایت اول گذشت که عده ای از جوانان معصیت کار قم هلاک خواهند شد.
3-2. وانگهی عدالت و حکمت خداوند اقتضا می کند که ظالم و عاصی قمی در مجازات و کیفر (جهنم رفتن) فرقی با سایرین نداشته باشند، هرچند که مکان مقدس باشد، و حق مظلوم از او ستانده شود. خداوند که «اشد المعاقبین فی موضع النکال و النقمه" است آنجا که حکمتش اقتضا کند سخت ترین عقاب کننده است حتی می شود ادعا کرد اگر کسی در شهرهایی که مکان مقدسی است و زمینۀ گناه کمتر در آنها وجود دارد مرتکب گناه و معصیت شود استحقاق مجازات و کیفر بیشتری نسبت به دیگران دارد. زیرا گناه در زمان ها و مکان های مقدس علاوه بر اصل نافرمانی، حرمت شکنی نیز محسوب می شود و عذابش بیش از گناه در زمان و مکان عادی است.
4-2. از روایت -قصم الجبابرة- استفاده می شود که خداوند به جبارانی که به قم یورش ببرند چندان مهلتی نمی دهد و آنها را سخت درهم می شکند[4] در صورتی که روی مصالحی در این جهان فانی به بعضی از جباران و ستمگران مهلت داده می شود تا بر مجازاتشان افروده شود . در هم شکستن جباران اشاره به درهم شکستن گنهکاران نیز دارد.
می دانیم که گناه همیشه و همه جا از هر خطری خطرناک تر است ولی از روایات مستفاد است که هر گناهی در سرزمین مقدس قم و یا هر مکان مقدس دیگر از گناه در مکان های معمولی خطرناک تر است.
5-2. قانون تجسم اعمال: از بعضى آيات به دست مىآيد كه اين جهان كشتزار جهان ديگر است و عمل انسان بسان دانهاى است كه كشاورز در دل خاك مىافشاند، سپس همان دانه رشد و نمو كرده همان دانه را با مقادير زيادترى برداشت مىكند، اعمال انسان نيز با تبدلات و تغييرات بيشترى كه لازمۀ سراى رستاخيز است به خود انسان باز مىگردد چنان كه خداوند مىفرمايد:
" مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ"[5]، "هر كس كشت آخرت را بخواهد كشته او را افزايش مىدهيم".
از بعضى از آيات ديگر به دست مىآيد كه كارهاى نيك اين جهان در جهان ديگر به صورت نور و روشنايى در مىآيند، منافقان از مؤمنان مطالبه اين نور را مىكنند، و مىگويند:" انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ"، (صبر كنيد تا ما از نور شما بهره گيريم). و به آنها گفته مىشود:" ارْجِعُوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً"، (بازگرديد، اين نور را از دنيا طلب كنيد.)[6]
اين آيات و دهها آيات ديگر مىرساند كه ما، در روز رستاخيز عين عمل را به صورت كاملتر مىيابيم و اين همان تجسم اعمال است كه دانشمندان اسلامى به آن قائلاند.
روايات بسيارى نيز از پيشوايان بزرگ اسلام بر اين مطلب گواهى مىدهند كه ما در اينجا به يك نمونه اكتفاء مىكنيم:
پيامبر اسلام ص به يكى از كسانى كه تقاضاى موعظه كرده بود، فرمود:"اى قيس! ناگزير، همنشينى دارى كه پس از مرگ، همراه تو دفن مىشود، در حالى كه او زنده است و با او دفن مىشوى در حالى كه تو مردهاى، اگر او نيك و گرامى باشد، تو را گرامى مىدارد و هر گاه او پست باشد تو را تسليم حوادث مىكند، سپس او با كسى جز تو محشور نمىشود و تو هم با كسى جز او به صحنه رستاخيز نمىآيى، از تو در باره غير آن سؤالى نمىشود، بنا بر اين، سعى كن آن را به صورت شايسته انجام دهى، زيرا اگر آن، شايسته باشد، با او انس مىگيرى و گر نه از هيچ كس جز او وحشت ندارى و آن" عمل" تو است".[7]
در این قانون فرقی بین افراد در مکانها و زمانهای مختلف وجود ندارد.
6-2. قانون عمل و عکس العمل: از نظر عقل و متون اسلام هر پاداشی و یا مجازاتی بدون علت نیست. علت تام و تمام نتیجۀ اعمال مرحلۀ بسته شدن پروندۀ اعمال انسان است. مثلاً بعد از مرحلۀ مرگ، برای انسان توبه و یا انجام حسناتی که موجب تبدیل وضعیت پرونده اش شود میسور نیست. و اینطور نیست که پاداش ها و مجازات ها بدون حکمت و حساب و کتاب باشد. و اینطور نیست که هر کس هر گناهی خواست بکند و به صرف اینکه اهل مکان مقدسی می باشد بتواند امتیازات و پاداشهایی کسب کند .
قرآن می فرماید: هر کس امید (سعادت ) لقای پروردگار را دارد ، پس باید عمل صالح انجام دهد.[8] و نیز می فرماید: هر کس به اندازه ذره ای عمل خیر انجام دهد آن را می بیند و هر کس به اندازه ذره ای بدی کند آن را می بیند.[9]
و نیز در پاسخ یهودیان که گفتند چند روز عذاب نمی شویم فرمود: "اتخذتم عندالله عهدا..." آیا از خدا عهد و پیمان گرفتید که عذاب نکند. و بعد فرمود: هر کس گناه کند و خطاها بر او احاطه کند همیشه در آتش خواهد بود.[10]
البته در حد آماده سازی و زمینه سازی، مکان ها و زمان های مقدس، انسان های صاحب نفس و صالح در سرنوشت انسان موثر و مفید اند ولی هیچیک علت تام و تمام نیستند و مهمترین عامل موثر عمل خود شخص و طرز تفکر و جهان بینی و انتخاب شیوۀزندگی و اراده اوست.
به عبارت دیگر؛ تاثیر زمان و مکان های ارزشمند همانند شفاعت در نجات انسان است که مشروط به شروطی است لذا وقتی می گوییم انسان ها مورد شفاعت الهی قرار می گیرند یعنی بر اساس موازین مشخص و تعیین شده ای که مربوط به استعدادها و ظرفیتهایی است که در افراد وجود دارد، این لطف شامل حال انسان ها می شود. و همینطور است وقتی گفته می شود شب جمعه شب آمرزش گناهان است که مقصود این نیست که همۀ انسان ها بخشیده می شوند. این مسئله را می توان اینگونه روشن تر نمود که وقتی می گوییم شب جمعه شب آمرزش گناهان است مقصود این نیست که همۀ انسان ها بخشیده می شوند. از امام صادق علیه السلام آمده است که، شب جمعه حرمتی عظیم دارد پس حرمت آن را ضایع مگردان و در عبادت آن تقصیر مکن.[11]
جمع بندی و استنتاج
درست است که اهل قم مورد عنایت ویژۀ خدای سبحان و ائمه (ع) هستند ولی به دلایل عقلی و شرعی، گناه کردن در جایی مثل قم نه تنها گناه محسوب می شود و موجب جهنمی شدن گناهکار می شود بلکه مجازات شدید تری را به دنبال خواهد داشت، زیرا:
1. در یک سرزمین مقدس علاوه بر خود گناه، حرمت شکنی نیز صورت می گیرد.
2. بطور کلی تجسم اعمال و عمل و عکس العمل (جز در مواردی مثل شفاعت و توبه و...)یک قانون و فرمول تغییر ناپذیر است . و در تایید این قانون آیات فراوانی آمده است.
بنابر این مکان مقدسی مثل قم ، نجف ، مکه و... که فضای مناسبی برای کسب سعادت است و هر گونه گناه در آن نه تنها تخلف به شمار می آید بلکه مرتکب آن مستحق مجازات شدید تری نیز خواهد شد
حسن ختام آنکه در فضای سبز و دل انگیز و عطر آگین نباید مغرور شد و همچنان که غذای مسموم همه جا مضر است، گناه نیز همه جا خطرناک است.
پی نوشتها:
[1] "قم عش آل محمد و مأوی شیعتهم و لکن سیهلک جماعة من شبابهم بمعصیة آبائهم والاستخفاف والسخریة بکبرائهم و مع ذلک یدفع الله عنهم شرالاً عادی و کل سوء" آسمان و جهان، -ترجمه كتاب السماء و العالم بحار، ج4، ص 187.
[2] آسمان و جهان، -ترجمه كتاب السماء و العالم بحار، ج4، ص 187.
[3] آسمان و جهان، -ترجمه كتاب السماء و العالم بحار، ج4، ص 188.
[4] بحار الانوار، ج 60 ، ص 211.
[5] شورى 20.
[6] حدید 13.
[7] "و انه لابد لك يا قيس من قرين يدفن معك و هو حى و تدفن معه و انت ميت فان كان كريما اكرمك و ان كان لئيما اسلمك ثم لا يحشر الا معك و لا تحشر الا معه و لا تسئل الا عنه فلا تجعله الا صالحا فانه ان صلح انست به، و ان فسد لا تستوحش الا منه و هو فعلك"؛ بحار الانوار، ج 3، ص 257؛ همان، ج 7 ص 228؛ معانى الاخبار، ص 233 با كمى تفاوت؛ تفسير نمونه، ج2، صص 507 و 508.
[8] فمن کان یرجو لقا ربه فلیعمل عملا صالحا ؛ کهف، 110.
[9] آیه های آخر سورۀ زلزال.
[10] بقره، 80-81.
[11] مفاتیح الجنان ص 28.
منبع: http://farsi.islamquest.net
در ابتدا لازم است که روایات مرتبط با ارزشمندی قم و اهل آن را بیان گردد و آنگاه با بررسی آنها پاسخ مناسبی نسبت به جهنم نرفتن مردم قم و حکم گناه کردن در سرزمین قم به عنوان مکان مقدس، ارائه شود:
1. روایات ارزشمندی قم
از ابوالحسن الاول امام کاظم (ع) وارد شده است: قم آشیانۀ آل محمّد است و جايگاه شيعيان آنهاست ولى البته گروهى از جوانهاشان به گناه پدران خود و براى خوار شمردن و مسخره كردن بزرگانشان و مشايخشان، هلاك شوند و با اين وضع خدا شرّ دشمنان و هر بدى را از آنها بگرداند.[1].
امام صادق (ع) می فرماید: چون بلاء و رنجى بشما رسد بر شما است كه بقم رويد كه جايگاه بنى فاطمه و آسايشگاه مؤمنانست و زمانى آيد كه اولياء و دوستان ما از ما نفرت گيرند و دور شوند و اين صلاح آنها است كه بدوستى ما شناخته نشوند، و خون و مالشان بجا ماند، كسى به قم و مردمش سوء قصد نكند جز اينكه خدا او را خوار كند و از رحمت خود دور كند.[2]
بسندى از يحيى وارد شده است كه روزى نزد ابى الحسن عليه السّلام بوديم و ذكر قم و مردمش و ميل آنها بمهدى (ع) بميان آمد و بر آنها رحمت فرستاد و فرمود:خدا از آنها راضى باشد، ...آنان بهترين شيعۀ ما هستند از ميان همه بلاد، خدا دوستى ما را در سرشت آنان خمير كرده است.[3]
2. بررسی و جمع بندی
با توجه به این روایات که پیرامون ارزشمندی و مقام والای قم و اهل آن ذکر شد و دلایلی که در ادامه می آید می توان گفت:
1-2. جهنم نرفتن مردم قم در این روایات نیامده است.
2-2. قداست و ارزشمندی قم که از روایات مستفاد است به معنای صالح بودن همۀ مردم قم و بهشتی بودن همه آنها و یا جهنم نرفتن هیچ یک از آنها نیست. زیرا روایات طوری مطرح شده که با بعضی از اهل قم سازگاری دارد نه با همۀ آنان (به اصطلاح از قضایای محصوره نیستند، بلکه مهمله اند). بلکه در ادامه روایت اول گذشت که عده ای از جوانان معصیت کار قم هلاک خواهند شد.
3-2. وانگهی عدالت و حکمت خداوند اقتضا می کند که ظالم و عاصی قمی در مجازات و کیفر (جهنم رفتن) فرقی با سایرین نداشته باشند، هرچند که مکان مقدس باشد، و حق مظلوم از او ستانده شود. خداوند که «اشد المعاقبین فی موضع النکال و النقمه" است آنجا که حکمتش اقتضا کند سخت ترین عقاب کننده است حتی می شود ادعا کرد اگر کسی در شهرهایی که مکان مقدسی است و زمینۀ گناه کمتر در آنها وجود دارد مرتکب گناه و معصیت شود استحقاق مجازات و کیفر بیشتری نسبت به دیگران دارد. زیرا گناه در زمان ها و مکان های مقدس علاوه بر اصل نافرمانی، حرمت شکنی نیز محسوب می شود و عذابش بیش از گناه در زمان و مکان عادی است.
4-2. از روایت -قصم الجبابرة- استفاده می شود که خداوند به جبارانی که به قم یورش ببرند چندان مهلتی نمی دهد و آنها را سخت درهم می شکند[4] در صورتی که روی مصالحی در این جهان فانی به بعضی از جباران و ستمگران مهلت داده می شود تا بر مجازاتشان افروده شود . در هم شکستن جباران اشاره به درهم شکستن گنهکاران نیز دارد.
می دانیم که گناه همیشه و همه جا از هر خطری خطرناک تر است ولی از روایات مستفاد است که هر گناهی در سرزمین مقدس قم و یا هر مکان مقدس دیگر از گناه در مکان های معمولی خطرناک تر است.
5-2. قانون تجسم اعمال: از بعضى آيات به دست مىآيد كه اين جهان كشتزار جهان ديگر است و عمل انسان بسان دانهاى است كه كشاورز در دل خاك مىافشاند، سپس همان دانه رشد و نمو كرده همان دانه را با مقادير زيادترى برداشت مىكند، اعمال انسان نيز با تبدلات و تغييرات بيشترى كه لازمۀ سراى رستاخيز است به خود انسان باز مىگردد چنان كه خداوند مىفرمايد:
" مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ"[5]، "هر كس كشت آخرت را بخواهد كشته او را افزايش مىدهيم".
از بعضى از آيات ديگر به دست مىآيد كه كارهاى نيك اين جهان در جهان ديگر به صورت نور و روشنايى در مىآيند، منافقان از مؤمنان مطالبه اين نور را مىكنند، و مىگويند:" انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ"، (صبر كنيد تا ما از نور شما بهره گيريم). و به آنها گفته مىشود:" ارْجِعُوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً"، (بازگرديد، اين نور را از دنيا طلب كنيد.)[6]
اين آيات و دهها آيات ديگر مىرساند كه ما، در روز رستاخيز عين عمل را به صورت كاملتر مىيابيم و اين همان تجسم اعمال است كه دانشمندان اسلامى به آن قائلاند.
روايات بسيارى نيز از پيشوايان بزرگ اسلام بر اين مطلب گواهى مىدهند كه ما در اينجا به يك نمونه اكتفاء مىكنيم:
پيامبر اسلام ص به يكى از كسانى كه تقاضاى موعظه كرده بود، فرمود:"اى قيس! ناگزير، همنشينى دارى كه پس از مرگ، همراه تو دفن مىشود، در حالى كه او زنده است و با او دفن مىشوى در حالى كه تو مردهاى، اگر او نيك و گرامى باشد، تو را گرامى مىدارد و هر گاه او پست باشد تو را تسليم حوادث مىكند، سپس او با كسى جز تو محشور نمىشود و تو هم با كسى جز او به صحنه رستاخيز نمىآيى، از تو در باره غير آن سؤالى نمىشود، بنا بر اين، سعى كن آن را به صورت شايسته انجام دهى، زيرا اگر آن، شايسته باشد، با او انس مىگيرى و گر نه از هيچ كس جز او وحشت ندارى و آن" عمل" تو است".[7]
در این قانون فرقی بین افراد در مکانها و زمانهای مختلف وجود ندارد.
6-2. قانون عمل و عکس العمل: از نظر عقل و متون اسلام هر پاداشی و یا مجازاتی بدون علت نیست. علت تام و تمام نتیجۀ اعمال مرحلۀ بسته شدن پروندۀ اعمال انسان است. مثلاً بعد از مرحلۀ مرگ، برای انسان توبه و یا انجام حسناتی که موجب تبدیل وضعیت پرونده اش شود میسور نیست. و اینطور نیست که پاداش ها و مجازات ها بدون حکمت و حساب و کتاب باشد. و اینطور نیست که هر کس هر گناهی خواست بکند و به صرف اینکه اهل مکان مقدسی می باشد بتواند امتیازات و پاداشهایی کسب کند .
قرآن می فرماید: هر کس امید (سعادت ) لقای پروردگار را دارد ، پس باید عمل صالح انجام دهد.[8] و نیز می فرماید: هر کس به اندازه ذره ای عمل خیر انجام دهد آن را می بیند و هر کس به اندازه ذره ای بدی کند آن را می بیند.[9]
و نیز در پاسخ یهودیان که گفتند چند روز عذاب نمی شویم فرمود: "اتخذتم عندالله عهدا..." آیا از خدا عهد و پیمان گرفتید که عذاب نکند. و بعد فرمود: هر کس گناه کند و خطاها بر او احاطه کند همیشه در آتش خواهد بود.[10]
البته در حد آماده سازی و زمینه سازی، مکان ها و زمان های مقدس، انسان های صاحب نفس و صالح در سرنوشت انسان موثر و مفید اند ولی هیچیک علت تام و تمام نیستند و مهمترین عامل موثر عمل خود شخص و طرز تفکر و جهان بینی و انتخاب شیوۀزندگی و اراده اوست.
به عبارت دیگر؛ تاثیر زمان و مکان های ارزشمند همانند شفاعت در نجات انسان است که مشروط به شروطی است لذا وقتی می گوییم انسان ها مورد شفاعت الهی قرار می گیرند یعنی بر اساس موازین مشخص و تعیین شده ای که مربوط به استعدادها و ظرفیتهایی است که در افراد وجود دارد، این لطف شامل حال انسان ها می شود. و همینطور است وقتی گفته می شود شب جمعه شب آمرزش گناهان است که مقصود این نیست که همۀ انسان ها بخشیده می شوند. این مسئله را می توان اینگونه روشن تر نمود که وقتی می گوییم شب جمعه شب آمرزش گناهان است مقصود این نیست که همۀ انسان ها بخشیده می شوند. از امام صادق علیه السلام آمده است که، شب جمعه حرمتی عظیم دارد پس حرمت آن را ضایع مگردان و در عبادت آن تقصیر مکن.[11]
جمع بندی و استنتاج
درست است که اهل قم مورد عنایت ویژۀ خدای سبحان و ائمه (ع) هستند ولی به دلایل عقلی و شرعی، گناه کردن در جایی مثل قم نه تنها گناه محسوب می شود و موجب جهنمی شدن گناهکار می شود بلکه مجازات شدید تری را به دنبال خواهد داشت، زیرا:
1. در یک سرزمین مقدس علاوه بر خود گناه، حرمت شکنی نیز صورت می گیرد.
2. بطور کلی تجسم اعمال و عمل و عکس العمل (جز در مواردی مثل شفاعت و توبه و...)یک قانون و فرمول تغییر ناپذیر است . و در تایید این قانون آیات فراوانی آمده است.
بنابر این مکان مقدسی مثل قم ، نجف ، مکه و... که فضای مناسبی برای کسب سعادت است و هر گونه گناه در آن نه تنها تخلف به شمار می آید بلکه مرتکب آن مستحق مجازات شدید تری نیز خواهد شد
حسن ختام آنکه در فضای سبز و دل انگیز و عطر آگین نباید مغرور شد و همچنان که غذای مسموم همه جا مضر است، گناه نیز همه جا خطرناک است.
پی نوشتها:
[1] "قم عش آل محمد و مأوی شیعتهم و لکن سیهلک جماعة من شبابهم بمعصیة آبائهم والاستخفاف والسخریة بکبرائهم و مع ذلک یدفع الله عنهم شرالاً عادی و کل سوء" آسمان و جهان، -ترجمه كتاب السماء و العالم بحار، ج4، ص 187.
[2] آسمان و جهان، -ترجمه كتاب السماء و العالم بحار، ج4، ص 187.
[3] آسمان و جهان، -ترجمه كتاب السماء و العالم بحار، ج4، ص 188.
[4] بحار الانوار، ج 60 ، ص 211.
[5] شورى 20.
[6] حدید 13.
[7] "و انه لابد لك يا قيس من قرين يدفن معك و هو حى و تدفن معه و انت ميت فان كان كريما اكرمك و ان كان لئيما اسلمك ثم لا يحشر الا معك و لا تحشر الا معه و لا تسئل الا عنه فلا تجعله الا صالحا فانه ان صلح انست به، و ان فسد لا تستوحش الا منه و هو فعلك"؛ بحار الانوار، ج 3، ص 257؛ همان، ج 7 ص 228؛ معانى الاخبار، ص 233 با كمى تفاوت؛ تفسير نمونه، ج2، صص 507 و 508.
[8] فمن کان یرجو لقا ربه فلیعمل عملا صالحا ؛ کهف، 110.
[9] آیه های آخر سورۀ زلزال.
[10] بقره، 80-81.
[11] مفاتیح الجنان ص 28.
منبع: http://farsi.islamquest.net
