پرسش :

نشانه‏هاي اضطراب کودکان و نوجوانان چيست؟

پاسخ :
اضطراب با توجه به شدت و ضعف عوامل آن، نشانه‏هاي متفاوتي دارد.
در مرحله‏ي ابتدايي؛ تکان دادن دست و پا، بالا کشيدن شلوار، گزيدن و ليسيدن لب، و بازي با اشيايي چون خودکار، موي سر، دکمه‏ي پيراهن و.... اين نشانه‏ها، گوياي اضطراب عمومي است که در همگان وجود دارد و چندان نگران کننده نيست. کودک يا نوجوان، مشغول انجام تکاليف است و چون برنامه‏ي مورد علاقه‏اش در تلويزيون آغاز شده، اضطراب دارد و دائم دست يا پايش را تکان مي‏دهد.
در مرحله‏ي شديدتر؛ اختلالات رفتاري يا عادات عصبي )مانند ناخن جويدن، کندن پوست لب يا مو، کشيدن پوست يا مو، کندن زخم بدن، فشار دادن دندان‏ها(، فرو ريختن دل، پرخاشگري، و تيک (1)، يعني پرش عصبي)مانند چشمک زدن، بالا انداختن ابرو، غنچه کردن دهان( دست و پاي سرد، بي‏خوابي، کابوس، تکرر ادرار و....
اين نشانه‏ها گوياي عامل جدي‏تر اضطراب هستند و بايد بدان‏ها توجه شود.
مهم‏ترين علل اضطراب در اين مرحله، فشارهاي روحي - رواني ناشي از اختلافات و درگيري پدر و مادر، فرزند جديد و... است.
در مرحله‏ي بسيار شديد )حمله‏ي وحشتزدگي(؛ پريدن رنگ صورت، عرق کردن دست‏ها و بدن، افزايش سرعت تنفس، تهوع و سرگيجه، تپش شديد قلب، ريختن ادرار و....
اين نشانه‏ها که گوياي سيستم عصبي سمپاتيک )فرآيندي طبيعي در بدن انسان( است، نشان از عاملي بسيار شديد، چون ترسي ناگهاني، صحنه‏اي دلهره‏آور يا کابوس دارد که بايد زمينه‏هاي آن‏ها از بين برود.(2)
نشانه‏هاي اضطراب براي نوجوانان و بزرگسالان، افزون بر موارد پيش گفته، عبارتند از:
تمايل به کارهاي سبک، عدم تمرکز، انزواجويي، يبوست و درد دل، کاهش هورمون جنسي، مشکلات خواب، افزايش گرايش‏هاي وسواسي )بررسي قفل‏ها، چراغ، شير آب و...(، نوشيدن مشروبات الکلي، سيگار کشيدن، کم خوري، بي‏اهميتي به وضع ظاهر، رانندگي وحشيانه، ناتواني در تصميم‏گيري، اختلال در حافظه، افزايش افکار خود انتقادگرانه‏ي منفي، اختلال در ترشح هورمون‏ها و...؛ براي مثال، سبب افزايش تيروکسين و در نتيجه، کاهش وزن، افزايش ضربان قلب، عصبانيت و بي‏خوابي مي‏شود. باعث افزايش کورتيزون و در نتيجه، کاهش توانايي فرد در برابر عفونت‏ها و ساير بيماري‏ها خواهد بود. اضطراب، سبب افزايش کلسترول مي‏شود که عامل مهمي در حمله‏هاي قلبي است.
پی نوشتها:
(1) :Ticحرکتي غير ارادي، سريع، عود کننده و کليشه‏اي است که به طور معمول در صورت، دست و پاها رخ مي‏دهد و منشأ عصبي دارد.
(2) سيستم عصبي سمپاتيک، اعضاي داخلي را به وسيله‏ي اعصاب نخاعي به مغز مرتبط، و هنگام بروز استرس، آن‏ها را براي عمل آماده مي‏کند و سبب انقباض عمومي ماهيچه‏ها، گشاد شدن مردمک چشم، کاهش ترشح بزاق، گشاد شدن راه‏هاي هوايي ريه، باز شدن روزنه‏هاي عرق در پوست و افزايش تعريق، تنگ شدن و سفت شدن روده‏ها و شل شدن مثانه مي‏شود )وراپيفر، استرس و روش‏هاي مقابله، ص 57 و 58(.