پرسش :
از نظر قرآن كريم، اهداف وارد آمدن سختي‌ها و مصائب به انسان (مومنان) چيست؟
پاسخ :
سختي‌ها و مصائب، آثار تربيتي فراواني دارند كه در تكامل‌ِ زندگي‌ِ دنيوي و اخروي و سعادت انسان، بسيار مفيد است. اينك به چند مورد آن اشاره مي‌كنيم:
1. مصائب، مايه شكوفايي استعدادها است: "فَإِن‌َّ مَع‌َ الْعُسْرِ يُسْرًا # إِن‌َّ مَع‌َ الْعُسْرِ يُسْرًا ;(شرح،5ـ6) محققاً با هر سختي آساني هست، با هر سختي آساني هست."; "فَعَسَي‌ََّ أَن تَكْرَهُواْ شَيْ ?‹ًا وَيَجْعَل‌َ اللَّه‌ُ فِيه‌ِ خَيْرًا كَثِيرًا ;(نسأ،19) چه بسا شما چيزي را ناخوشايند بشماريد، ولي خدا در آن براي شما سود زيادي قرار داده است."
انسان، با شايستگي‌هاي خاص، به پهنة هستي گام مي‌نهند. اين شايستگي در روح و روان انسان، به صورت قوه و توان وجود دارد; گرفتاري‌ها، نخستين ضربه‌اي است كه تخم استعداد را شكسته، آن را به رشد و نمو وا مي‌دارد; امام علي‌مي‌فرمايد: "درختان بياباني كه به سختي و بي آبي خو گرفته‌اند، سخت‌تر و شعلة آتش آن‌ها شديدتر و سوزنده‌تر است و ديرتر خاموش مي‌شود، ولي درختان باغستان‌ها كه پيوسته از نوازش باغبان و آب روان برخوردارند، نازك پوست و كم دوام‌ترند."(نهج البلاغه، امام علي، ترجمه محمد دشتي، ص 555، انتشارات زهد.)
تا نبيند رنج و سختي مرد، كي گردد تمام؟تا نيايد با دو باران، گُل كجا پويا شود؟
2. سختي‌ها، زنگ بيدار باش است: رفاه دائمي و غرق شدن در مواهب زندگي، ماية غرور و سبب غفلت از ارزش‌هاي اخلاقي است: "كَلآ َّ إِن‌َّ الاْ ?ًِنسَـَن‌َ لَيَطْغَي‌ََّ # أَن رَّءَاه‌ُ اسْتَغْنَي‌ََّ ;(علق،6ـ7) انسان آن گاه كه احساس بي‌نيازي كند،
طغيان مي‌ورزد."; "وَمَآ أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَة‌ٍ مِّن نَّبِي‌ٍّ إِلآَّ أَخَذْنَآ أَهْلَهَا بِالْبَأْسَآءِ وَالضَّرَّآءِ لَعَلَّهُم‌ْ يَضَّرَّعُون‌َ ;(اعراف،94) هيچ پيامبري را به نقطه‌اي نفرستاديم مگر اين كه مردم آن جا را با فقر و سختي مواجه ساختيم تا به درگاه خدا روي آورند."; "وَلَقَدْ أَخَذْنَآءَال‌َ فِرْعَوْن‌َ بِالسِّنِين‌َ وَنَقْص‌ٍ مِّن‌َ الثَّمَرَ َت‌ِ لَعَلَّهُم‌ْ يَذَّكَّرُون‌َ ;(اعراف،130) قوم فرعون را به خشك سالي و كمي ميوه دچار نموديم تا متذكر شوند."
از اين آيات فهميده مي‌شود اِعمال شدت و سختي، بسان سيلي‌ِ پزشك بر چهرة بيماري است كه پس از عمل جراحي، به هوش نمي‌آيد و او ناچار است با زدن چند سيلي سخت ديگر، او را از خواب گران بيدار سازد و در حقيقت، نعمتي است كه به صورت قهر، تجلي مي‌كند.
3. سختي‌ها، عامل بازگشت به سوي حق و عدالت است: قرآن كريم، در اين‌باره مي‌فرمايد: "ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا كَسَبَت‌ْ أَيْدِي النَّاس‌ِ لِيُذِيقَهُم بَعْض‌َ الَّذِي عَمِلُواْ لَعَلَّهُم‌ْ يَرْجِعُون‌َ ;(روم،41) فساد در خشكي و دريا به خاطر اعمال مردم آشكار شد; غرض اين است كه ما نتيجة برخي از اعمال آن‌ها را به خود آن‌ها بچشانيم. شايد راه حق و پاكي را باز يابند."
و... .
تذكر اين نكتة اساسي ضروري است كه بسياري از بلاها و مصائب، سبب مصنوعي دارد و بشر با دست خود آن مظالم را مي‌آفريند، و جامعه را با حوادث ناگواري روبه‌رو مي‌سازد: "وَ مَآ أَصَـَبَكُم مِّن مُّصِيبَة‌ٍ فَبِمَا كَسَبَت‌ْ أَيْدِيكُم;(شوري،30) هر مصيبتي به شما رسد، به خاطر اعمالي است كه انجام داده‌ايد."
در پايان، كلام را به فرمايش امام علي(ع)زينت مي‌دهيم كه مي‌فرمايد: "بلاها براي ظالم، تأديب، براي مؤمنان، امتحان، براي پيامبران، درجه و براي اوليا، كرامت و مقام است."(بحارالانوار، علامه مجلسي;، ج 78، ص 198، مؤسسة الوفأ / ر.ك: پرسش‌ها و پاسخ‌ها، آيت اللّه جعفر سبحاني، ص 54ـ67، انتشارات موسسه سيد الشهدا(ع).)
eporsesh.com
سختي‌ها و مصائب، آثار تربيتي فراواني دارند كه در تكامل‌ِ زندگي‌ِ دنيوي و اخروي و سعادت انسان، بسيار مفيد است. اينك به چند مورد آن اشاره مي‌كنيم:
1. مصائب، مايه شكوفايي استعدادها است: "فَإِن‌َّ مَع‌َ الْعُسْرِ يُسْرًا # إِن‌َّ مَع‌َ الْعُسْرِ يُسْرًا ;(شرح،5ـ6) محققاً با هر سختي آساني هست، با هر سختي آساني هست."; "فَعَسَي‌ََّ أَن تَكْرَهُواْ شَيْ ?‹ًا وَيَجْعَل‌َ اللَّه‌ُ فِيه‌ِ خَيْرًا كَثِيرًا ;(نسأ،19) چه بسا شما چيزي را ناخوشايند بشماريد، ولي خدا در آن براي شما سود زيادي قرار داده است."
انسان، با شايستگي‌هاي خاص، به پهنة هستي گام مي‌نهند. اين شايستگي در روح و روان انسان، به صورت قوه و توان وجود دارد; گرفتاري‌ها، نخستين ضربه‌اي است كه تخم استعداد را شكسته، آن را به رشد و نمو وا مي‌دارد; امام علي‌مي‌فرمايد: "درختان بياباني كه به سختي و بي آبي خو گرفته‌اند، سخت‌تر و شعلة آتش آن‌ها شديدتر و سوزنده‌تر است و ديرتر خاموش مي‌شود، ولي درختان باغستان‌ها كه پيوسته از نوازش باغبان و آب روان برخوردارند، نازك پوست و كم دوام‌ترند."(نهج البلاغه، امام علي، ترجمه محمد دشتي، ص 555، انتشارات زهد.)
تا نبيند رنج و سختي مرد، كي گردد تمام؟تا نيايد با دو باران، گُل كجا پويا شود؟
2. سختي‌ها، زنگ بيدار باش است: رفاه دائمي و غرق شدن در مواهب زندگي، ماية غرور و سبب غفلت از ارزش‌هاي اخلاقي است: "كَلآ َّ إِن‌َّ الاْ ?ًِنسَـَن‌َ لَيَطْغَي‌ََّ # أَن رَّءَاه‌ُ اسْتَغْنَي‌ََّ ;(علق،6ـ7) انسان آن گاه كه احساس بي‌نيازي كند،
طغيان مي‌ورزد."; "وَمَآ أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَة‌ٍ مِّن نَّبِي‌ٍّ إِلآَّ أَخَذْنَآ أَهْلَهَا بِالْبَأْسَآءِ وَالضَّرَّآءِ لَعَلَّهُم‌ْ يَضَّرَّعُون‌َ ;(اعراف،94) هيچ پيامبري را به نقطه‌اي نفرستاديم مگر اين كه مردم آن جا را با فقر و سختي مواجه ساختيم تا به درگاه خدا روي آورند."; "وَلَقَدْ أَخَذْنَآءَال‌َ فِرْعَوْن‌َ بِالسِّنِين‌َ وَنَقْص‌ٍ مِّن‌َ الثَّمَرَ َت‌ِ لَعَلَّهُم‌ْ يَذَّكَّرُون‌َ ;(اعراف،130) قوم فرعون را به خشك سالي و كمي ميوه دچار نموديم تا متذكر شوند."
از اين آيات فهميده مي‌شود اِعمال شدت و سختي، بسان سيلي‌ِ پزشك بر چهرة بيماري است كه پس از عمل جراحي، به هوش نمي‌آيد و او ناچار است با زدن چند سيلي سخت ديگر، او را از خواب گران بيدار سازد و در حقيقت، نعمتي است كه به صورت قهر، تجلي مي‌كند.
3. سختي‌ها، عامل بازگشت به سوي حق و عدالت است: قرآن كريم، در اين‌باره مي‌فرمايد: "ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا كَسَبَت‌ْ أَيْدِي النَّاس‌ِ لِيُذِيقَهُم بَعْض‌َ الَّذِي عَمِلُواْ لَعَلَّهُم‌ْ يَرْجِعُون‌َ ;(روم،41) فساد در خشكي و دريا به خاطر اعمال مردم آشكار شد; غرض اين است كه ما نتيجة برخي از اعمال آن‌ها را به خود آن‌ها بچشانيم. شايد راه حق و پاكي را باز يابند."
و... .
تذكر اين نكتة اساسي ضروري است كه بسياري از بلاها و مصائب، سبب مصنوعي دارد و بشر با دست خود آن مظالم را مي‌آفريند، و جامعه را با حوادث ناگواري روبه‌رو مي‌سازد: "وَ مَآ أَصَـَبَكُم مِّن مُّصِيبَة‌ٍ فَبِمَا كَسَبَت‌ْ أَيْدِيكُم;(شوري،30) هر مصيبتي به شما رسد، به خاطر اعمالي است كه انجام داده‌ايد."
در پايان، كلام را به فرمايش امام علي(ع)زينت مي‌دهيم كه مي‌فرمايد: "بلاها براي ظالم، تأديب، براي مؤمنان، امتحان، براي پيامبران، درجه و براي اوليا، كرامت و مقام است."(بحارالانوار، علامه مجلسي;، ج 78، ص 198، مؤسسة الوفأ / ر.ك: پرسش‌ها و پاسخ‌ها، آيت اللّه جعفر سبحاني، ص 54ـ67، انتشارات موسسه سيد الشهدا(ع).)
eporsesh.com
