پرسش :

آيا اعتقاد به شفاعت با آيه «وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعي‏» در تناقض نيست؟

پاسخ :
نخست بايد دانست سعي و تلاش آدمي، تنها به تلاش‏هاي ظاهري و فعاليت‏هاي فيزيكي منحصر نيست؛ بلكه ارتباط معنوي و محبت به اولياي خدا نيز از اعمال بافضيلت شمرده شده است. علاوه بر اين شفاعت اولياي الهي، متوقف بر شرايطي است كه همگي بر عمل و استحقاق شفاعت شونده استوار است و كساني كه در دنيا با سعي و تلاش خود، اين شرايط را تحصيل كرده‏اند، مشمول شفاعت خواهند شد.
در تعبير روايات، «شفاعت»، پاداش و هديه الهي به انسان‏هايي است كه عمل و عقيده آنان، مورد پسند و رضايت خداوند است. بحارالانوار، ج 8، ص 40، ح 22. اين پاداش بر اساس اصل قراني «لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعي‏» نجم (53)، آيه 39.، تنها به كساني داده مي‏شود كه در دنيا، تلاش و سعي خود را در عمل به دستورات و وظايف الهي و رسيدن به مقام قرب او و نيز جلب رضايت او به كار گرفته‏اند و با اولياي الهي، هم فكر، هم عقيده و همراه شده‏اند. البته ممكن است گه‏گاهي دچار خطا و لغزش نيز شده باشند. در حقيقت اين افراد، به واسطه عمل خود در دنيا، استحقاق مغفرت الهي را در آخرت پيدا كرده‏اند.
توجّه به بعضي آيات و روايات، نقش مهم عمل انسان را در بهره مندي از شفاعت، بيشتر آشكار مي‏سازد:
1. قرآن كريم، عمل نكردن به وظايف و دستورات ديني را علت عدم بهره‏مندي برخي اهل دوزخ از شفاعت مي‏داند: «از اهل جهنم سؤال مي‏شود: چه چيزي شما را جهنمي كرد؟ گويند: از نمازگزاران نبوديم و بينوايان را اطعام نمي‏كرديم و با اهل باطل در هرزه فرو مي‏رفتيم. پس شفاعت شفيعان به حال آنان سودي نمي‏بخشد». مدثر (74)، آيات 42-46.
2. امام صادق(ع) مي‏فرمايد: «هر كس دوست دارد شفاعت شافعان در مورد او سودمند باشد، بايد رضايت خداوند را جلب كند و هيچ كس رضايت خدا را جلب نخواهد كرد، مگر با اطاعت از خدا، پيامبر و امامان معصوم». بحارالانوار، ج 78، ص 220، ح 93.
3. قرآن كريم مي‏فرمايد: «ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَ لا شَفِيعٍ يُطاعُ» غافر (40)، آيه 18. «در روز قيامت براي ستمگران، دوست و شفاعت كننده‏اي كه شفاعتش پذيرفته شود، وجود نخواهد داشت».
بنابراين نجات با شفاعت، بر اساس سعي و عمل به اضافه لطف و رحمت خداوند است.
در نتيجه، شفاعت نه تنها با آيه بالا در تناقض نيست؛ بلكه منطبق بر آن و مبتني بر عمل انسان است.
eporsesh.com