پرسش :

فرق ميان تفسير و تأويل چيست‌؟

پاسخ :
"تفسير" در لغت به معناي شرح‌، بيان‌، توضيح و تبيين‌، اظهار معنا و به تعبيري ديگر به معناي برگرفتن نقاب از چهره و كنار زدن پرده‌ها و روشن كردن عبارات و جمله‌ها مي‌باشد.( ر.ك‌: مفردات الفاظ قرآن‌، راغب اصفهاني‌،ص 394، دارالكتب العربي‌،بيروت‌. ) برخي از مفسران تفسير را به "علم فهم قرآن‌" تعريف كرده‌اند و بعضي ديگر از مفسران گفته‌اند:"تفسير به معناي روشن كردن و پرده برداري از چهرة كلمه يا كلامي است كه براساس قانون محاوره و فرهنگ مفاهمه ايراد شده باشد و معناي آن آشكار و واضح نباشد."( ر.ك‌: تفسير تسنيم‌، آية الله جوادي آملي‌، ج 1، ص 52، مؤسسة نشر اسرأ. )
"تأويل‌" از مادّة "أوْل‌" و به معناي رجوع و بازگشت دادن چيزي است‌.( ر.ك‌: مفردات الفاظ قرآن‌،همان‌، ص 27. ) تأويل در عرف قرآن‌، بيان حقيقتي را مي‌گويند كه امري از امور و معنايي از معاني از قبيل احكام و يا معارف و يا قصص و... به آن حقيقت تكيه دارند.( ر.ك‌: الميزان في تفسير القرآن‌، علامه طباطبايي‌، ج 3، ص 46، 47 و 49. )
بنابراين‌، هر كار و يا سخني را كه به هدف نهايي برسانيم تأويل ناميده مي‌شود، مثلاً اگر كسي اقدامي كند و هدف اصلي اقدام او روشن نباشد و در پايان آن را مشخص كند، اين كار را "تأويل‌" مي‌گويند; چنان كه در سرگذشت حضرت موسي‌و آن مرد دانشمند(حضرت خضر) آمده كه " ... ذَلِكَ تَأويل‌ُ ما لَم تَسطِع عَلَيه‌ِ صَبرا; (كهف‌/18،82) ... اين بود راز كارهايي كه نتوانستي در برابر آن‌ها شكيبايي به خرج دهي‌!"
eporsesh.com