پرسش :
در مورد سوره "الفجر" توضيح دهيد، چرا به اين نام شناخته شده است؟
پاسخ :
چند نكته قابل ذكر است:
1. بي گمان تقسيم قرآن كريم به سوره‌ها و آيه‌ها، ريشه قرآني دارد، چنان كه از "سوره" و "آيه" در چند آيه نام برده شده، مانند: "سورة انزلناها"(نور،1) ]ر.ك: (توبه،86); (بقره،23)[ ولي سوره‌هاي قرآن كريم، بر طبق رواياتي، در همان عصر پيامبر اكرم‌در اثر كثرت استعمال، نام‌هاي به خصوصي را پيدا كرده و نام بسياري از سوره‌ها در روايات از زبان پيامبر اكرم(ص) بيان شده ولي هيچ گونه محدوديت شرعي ندارد، بلكه يك سوره مي‌تواند نام‌هاي مختلفي داشته باشد از همين جهت، سوره را گاهي با اسمي كه در آن سوره واقع شده و يا موضوعي كه از آن بحث كرده، نام‌گذاري مي‌كنند. مثل: سوره بقره، سورة اسرأ. گاهي جمله‌اي از اوّل سوره ذكر نموده كه معرف آن سوره بود، مثل: سوره "اقرأ باسم ربك" و گاهي با وصفي كه سوره دارد، به معرفي آن مي‌پردازند، مثل: سوره "فاتحة الكتاب" "سوره اخلاص"(قرآن در اسلام، علامه طباطبايي، ص 218، دارالكتب الاسلامية / رجوع كنيد به: علوم القرآن عند المفسرين، مركز فرهنگ و معارف قرآن، ج 1، ص 321ـ334، مركز نشر دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم.)
2. سورةمباركه فجر، به مناسبت آيه‌ي نخست آن كه با قسم به فجر آغاز مي‌شود، نام گذاري شده.
همچنين اين سوره را به "سوره امام حسين" نيز تعبير كرده‌اند; امام صادق(ع)فرموده باشند: "سوره فجر را در نمازهاي واجب و مستحب خود بخوانيد; چرا كه اين سوره امام حسين‌است."(تفسير البرهان، سيد هاشم حسيني بحراني، ج 5، ص 650، مؤسسة بعثت.)
3. در اين كه معناي "الفجر" در آيه‌ي نخست اين سوره چيست؟ مفسرين گفته‌هاي مختلفي را بيان كرده‌اند:
فجر، همان سپيده صبح هر روز است كه خداوند به آن قسم ياد فرموده، همانند: "واليل"; چرا كه فجر، هنگام انجام آغاز دو عبادت بزرگ نماز و روزه است. برخي از مفسران، به استناد رواياتي، مقصود از "الفجر" را بامداد ماه ذي‌حجه و يا ماه مبارك رمضان و بعضي هم پگاه محرم و يا سپيده روز جمعه دانسته‌اند.(ر.ك: تفسير نوين، محمد تقي شريعتي، ج 2، ص 5، دفتر نشر فرهنگ اسلامي.)
و بر طبق روايتي، امام صادق"الفجر" را به وجود حضرت ولي عصر، امام زمان(ع) معني فرموده‌اند.(ر.ك: تفسير البرهان، همان، ج 5، ص 650.) آري، وجود عالم‌تاب او طلوع خواهد كرد و پرده‌هاي تاريك و ظلماني جهل و ظلم را كنار خواهد زد، كه فجر حقيقي همان است. به اميد فجر و فرجش.
eporsesh.com
چند نكته قابل ذكر است:
1. بي گمان تقسيم قرآن كريم به سوره‌ها و آيه‌ها، ريشه قرآني دارد، چنان كه از "سوره" و "آيه" در چند آيه نام برده شده، مانند: "سورة انزلناها"(نور،1) ]ر.ك: (توبه،86); (بقره،23)[ ولي سوره‌هاي قرآن كريم، بر طبق رواياتي، در همان عصر پيامبر اكرم‌در اثر كثرت استعمال، نام‌هاي به خصوصي را پيدا كرده و نام بسياري از سوره‌ها در روايات از زبان پيامبر اكرم(ص) بيان شده ولي هيچ گونه محدوديت شرعي ندارد، بلكه يك سوره مي‌تواند نام‌هاي مختلفي داشته باشد از همين جهت، سوره را گاهي با اسمي كه در آن سوره واقع شده و يا موضوعي كه از آن بحث كرده، نام‌گذاري مي‌كنند. مثل: سوره بقره، سورة اسرأ. گاهي جمله‌اي از اوّل سوره ذكر نموده كه معرف آن سوره بود، مثل: سوره "اقرأ باسم ربك" و گاهي با وصفي كه سوره دارد، به معرفي آن مي‌پردازند، مثل: سوره "فاتحة الكتاب" "سوره اخلاص"(قرآن در اسلام، علامه طباطبايي، ص 218، دارالكتب الاسلامية / رجوع كنيد به: علوم القرآن عند المفسرين، مركز فرهنگ و معارف قرآن، ج 1، ص 321ـ334، مركز نشر دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم.)
2. سورةمباركه فجر، به مناسبت آيه‌ي نخست آن كه با قسم به فجر آغاز مي‌شود، نام گذاري شده.
همچنين اين سوره را به "سوره امام حسين" نيز تعبير كرده‌اند; امام صادق(ع)فرموده باشند: "سوره فجر را در نمازهاي واجب و مستحب خود بخوانيد; چرا كه اين سوره امام حسين‌است."(تفسير البرهان، سيد هاشم حسيني بحراني، ج 5، ص 650، مؤسسة بعثت.)
3. در اين كه معناي "الفجر" در آيه‌ي نخست اين سوره چيست؟ مفسرين گفته‌هاي مختلفي را بيان كرده‌اند:
فجر، همان سپيده صبح هر روز است كه خداوند به آن قسم ياد فرموده، همانند: "واليل"; چرا كه فجر، هنگام انجام آغاز دو عبادت بزرگ نماز و روزه است. برخي از مفسران، به استناد رواياتي، مقصود از "الفجر" را بامداد ماه ذي‌حجه و يا ماه مبارك رمضان و بعضي هم پگاه محرم و يا سپيده روز جمعه دانسته‌اند.(ر.ك: تفسير نوين، محمد تقي شريعتي، ج 2، ص 5، دفتر نشر فرهنگ اسلامي.)
و بر طبق روايتي، امام صادق"الفجر" را به وجود حضرت ولي عصر، امام زمان(ع) معني فرموده‌اند.(ر.ك: تفسير البرهان، همان، ج 5، ص 650.) آري، وجود عالم‌تاب او طلوع خواهد كرد و پرده‌هاي تاريك و ظلماني جهل و ظلم را كنار خواهد زد، كه فجر حقيقي همان است. به اميد فجر و فرجش.
eporsesh.com
