پرسش :
از ديدگاه قرآن كيفر كافران چگونه است؟
پاسخ :
درباره كيفر كافران دو دسته آيات ظاهرا ناهماهنگ به چشم مي خورد:
الف: ذسته اي از آنها دلالت دارد نعمت هايي كه به كافران ارزاني شده براي مؤاخذه و سرگرم ساختن آنهاست؛ مانند:
1 - «وَ كَأَيِّن مِن قَريه أَمْلِيت لَها وهِي ظالِمه ثُمَّ أخَذتها و إِليَّ المَصير» حج/48. [و چه بسا شهرهايي كه ما به اهلش با آن كه ستمكار بودند مهلت داديم. سپس روزي از آنها انتقام گرفتيم.]
2 - «وَ لا يَحسَبنَّ الَّذِين كَفروا أَنّما نُملي لَهُم خَير لانفُسهم إِنَّما نُملي لَهُم لِيَزدادوا إِثْماً» آل عمران/178. [و البته نبايد كساني كه كافر شده اند تصور كنند اين كه به ايشان مهلت مي دهيم براي آنان نيكوست؛ ما فقط به ايشان مهلت مي دهيم تا بر گناه خود بيفزايند، و آن گاه عذابي خفت آور خواهند داشت.]
3 - «وَ الَّذِين كَذَّبوا بِاياتِنا سَنَسْتَدرجُهُم مِن حَيث لا يَعلَمون و أُملي لَهم إِنَّ كَيدي مَتين» اعراف/182 ـ 183. [آنان كه كه آيات ما را تكذيب كردند از جايي كه نمي دانند به زودي به عذاب و هلاكت مي افكنيم و روزي چند به آنان مهلت ميدهيم. همانا كيفر بس شديد ما به آنان خواهد رسيد.]
4 - «فَذَرني و مَن يُكذِّب بِهذا الحَديث سَنَستَدرجهم مِن حَيث لايَعلَمون و أُمْلي لَهُم إِن كَيدي مَتين» قلم/44 ـ 45. [اي پيامبر تو كيفر دروغ پردازان و مكذبان را به من واگذار. ما آنان را از آن جا كه نفهمند به عذاب سخت در افكنيم. آنان را مهلت ده كه البته كيد من بسيار سخت است.]
بنابراين، كفار از هيچ نعمتي برخوردار نيستند، و آنچه به ظاهر نعمت مي نمايد در واقع مسموم و زهرآگين است؛ نظير عسل مسمومي كه خورنده آن حتي يك لحظه آسوده نيست و از آن لذتي نمي برد.
ب: آياتي كه دلالت مي كند كافران از نعمت هاي الهي برخوردارند؛ گاهي فراوان و زماني اندك؛ مانند:
1 ـ «أَوَعَجبتم أَن جاءَكم ذِكر مِن رَبِّكم عَلي رَجل مِنكم لِيُنذِركم و اذْكُروا إِذ جَعَلكم خُلَفاء مِن بَعد قَوم نُوح و زادَكم في الخَلق بَصْطَه فَاذْكُروا الاء الله لَعلَّكُم تُفلِحون» اعراف/69. [آيا به شگفت آمده ايد كه مردي از جانب خدا آمده تا شما را انذار كند و از عذاب آخرت بيم دهد؟ اي مردم آگاه شويد كه خدا شما را پس از هلاك قوم نوح جانشين آن گروه كرد و در خلقت و نعمت شما بيفزود. پس اي مردم، انواع نعمت هاي خدا را به ياد آريد شايد رستگار شويد.]
2 - «وَاذْكروا أِذْ جَعَلكم خُلفاء مِن بَعد عاد و بَوّأكُم فِي الاَرض تَتَخذون مِن سُهولَها قُصُورا و تَنْحِتون الجِبال بَيوتا فَاذْكروا الاء الله و لا تَعثوا فِي الأَرض مُفسدين» اعراف/74. [به ياد آوريد كه خداوند شما را پس از هلاك قوم عاد، جانشين مردمان گذشته كرد، و در زمين منزل داد تا از زمين هاي نرم قصرهاي با شكوه بسازيد و از كوه ها منزل ها بتراشيد و جايگاه هاي محكم تهيه كنيد. پس نعمت هاي خدا را ياد كنيد، و در زمين به فساد و تبه كاري برنخزيد.]
4 - «لايَغُرنَّك تَقلَّب الَّذِين كَفروا فِي البِلاد مَتاع قَليل ثُمَّ مَأويهم جَهنَّم وبِئَس المِهاد» آل عمران/196 ـ 197.
[اي پيامبر تصرف و سلطه كافران بر شهرها، تو را فريب ندهد و اندوهگين نشوي. دنيا متاعي اندك است و پس از اين جهان جايگاه آنان جهنم است و چه بدآرامگاهي است.]
5 - «وَ ضَربَ الله مَثَلا قَرْيَه كانَت امِنَه مُطْمَئنه يَأْيتها رِزْقُها رَغَدا مِنْ كُل مَكان فَكفَرت بِأَنعَم الله» نحل/112. [خداوند مثل شهري را مي آورد كه در آن امنيت كامل حكمفرما بود و اهلش در آسايش و اطمينان زندگي مي كردند و از هر جانب روزي فراوان به آنان مي رسيد، تا اين كه اهل آن شهر نعمت خدا را كفران كردند... .]
اين دسته آيات مربوط به اول امر است؛ يعني خداوند ابتدا خوان نعمت گسترده خود را بر همگان باز مي كند، دعوت عمومي به عمل مي آورد و نعمت ها را متذكر مي شود و به وسيله آنها مي آزمايد. چنان كه كفر ورزند و آنها را ناديده گيرند يا خوان گستر و سفر انداز را منكر شوند و به تذكار دهنده پشت كنند (به مقتضاي آيات دسته اول) به تدريج نعمت ها را مي گيرد يا دفعتا آنها را گرفته، به سرنوشت كيفرها و عذاب هاي طاقت فرسا و شكننده اي مبتلا مي گرداند. همه اينها بر اثر اين است كه مترفان و مسرفان و مرفهان بي مسؤوليت سپاس و شكر و حمد را به جا نياوردند و بناي سركشي و طغيان گري را بر پايه پيروي از شيطان، فراموشي نعمت ها، و گوش ندادن به سخنان حكيمانه و اندرزهاي درگونه پيامبران استوار ساختند. در نتيجه پس از مردود شدن در آزمون الهي، با مكر تدريجي، نعمت ها يكي پس از ديگري گرفته مي شود.
وانگهي آيه اخير چه بسا اين نكته را خاطرنشان سازد كه انساني كه سرگرم رفاه طلبي باشد به طور كلي از خدا غافل مي شود و خداوند نيز بر غفلت او مي افزايد، برخلاف انسان مضطر و بيچاره اي كه به فكر روي آوردن به درگاه خداوند مي افتد و در مشكلات زندگي او را مي خواند واز وي مدد مي جويد. حاصل اين كه، با بيان فوق مي توان بين دو دسته آياتي كه به ظاهر تنافي دارد جمع كرد و تنافي متوهم را از ميان برد.
eporsesh.com
درباره كيفر كافران دو دسته آيات ظاهرا ناهماهنگ به چشم مي خورد:
الف: ذسته اي از آنها دلالت دارد نعمت هايي كه به كافران ارزاني شده براي مؤاخذه و سرگرم ساختن آنهاست؛ مانند:
1 - «وَ كَأَيِّن مِن قَريه أَمْلِيت لَها وهِي ظالِمه ثُمَّ أخَذتها و إِليَّ المَصير» حج/48. [و چه بسا شهرهايي كه ما به اهلش با آن كه ستمكار بودند مهلت داديم. سپس روزي از آنها انتقام گرفتيم.]
2 - «وَ لا يَحسَبنَّ الَّذِين كَفروا أَنّما نُملي لَهُم خَير لانفُسهم إِنَّما نُملي لَهُم لِيَزدادوا إِثْماً» آل عمران/178. [و البته نبايد كساني كه كافر شده اند تصور كنند اين كه به ايشان مهلت مي دهيم براي آنان نيكوست؛ ما فقط به ايشان مهلت مي دهيم تا بر گناه خود بيفزايند، و آن گاه عذابي خفت آور خواهند داشت.]
3 - «وَ الَّذِين كَذَّبوا بِاياتِنا سَنَسْتَدرجُهُم مِن حَيث لا يَعلَمون و أُملي لَهم إِنَّ كَيدي مَتين» اعراف/182 ـ 183. [آنان كه كه آيات ما را تكذيب كردند از جايي كه نمي دانند به زودي به عذاب و هلاكت مي افكنيم و روزي چند به آنان مهلت ميدهيم. همانا كيفر بس شديد ما به آنان خواهد رسيد.]
4 - «فَذَرني و مَن يُكذِّب بِهذا الحَديث سَنَستَدرجهم مِن حَيث لايَعلَمون و أُمْلي لَهُم إِن كَيدي مَتين» قلم/44 ـ 45. [اي پيامبر تو كيفر دروغ پردازان و مكذبان را به من واگذار. ما آنان را از آن جا كه نفهمند به عذاب سخت در افكنيم. آنان را مهلت ده كه البته كيد من بسيار سخت است.]
بنابراين، كفار از هيچ نعمتي برخوردار نيستند، و آنچه به ظاهر نعمت مي نمايد در واقع مسموم و زهرآگين است؛ نظير عسل مسمومي كه خورنده آن حتي يك لحظه آسوده نيست و از آن لذتي نمي برد.
ب: آياتي كه دلالت مي كند كافران از نعمت هاي الهي برخوردارند؛ گاهي فراوان و زماني اندك؛ مانند:
1 ـ «أَوَعَجبتم أَن جاءَكم ذِكر مِن رَبِّكم عَلي رَجل مِنكم لِيُنذِركم و اذْكُروا إِذ جَعَلكم خُلَفاء مِن بَعد قَوم نُوح و زادَكم في الخَلق بَصْطَه فَاذْكُروا الاء الله لَعلَّكُم تُفلِحون» اعراف/69. [آيا به شگفت آمده ايد كه مردي از جانب خدا آمده تا شما را انذار كند و از عذاب آخرت بيم دهد؟ اي مردم آگاه شويد كه خدا شما را پس از هلاك قوم نوح جانشين آن گروه كرد و در خلقت و نعمت شما بيفزود. پس اي مردم، انواع نعمت هاي خدا را به ياد آريد شايد رستگار شويد.]
2 - «وَاذْكروا أِذْ جَعَلكم خُلفاء مِن بَعد عاد و بَوّأكُم فِي الاَرض تَتَخذون مِن سُهولَها قُصُورا و تَنْحِتون الجِبال بَيوتا فَاذْكروا الاء الله و لا تَعثوا فِي الأَرض مُفسدين» اعراف/74. [به ياد آوريد كه خداوند شما را پس از هلاك قوم عاد، جانشين مردمان گذشته كرد، و در زمين منزل داد تا از زمين هاي نرم قصرهاي با شكوه بسازيد و از كوه ها منزل ها بتراشيد و جايگاه هاي محكم تهيه كنيد. پس نعمت هاي خدا را ياد كنيد، و در زمين به فساد و تبه كاري برنخزيد.]
4 - «لايَغُرنَّك تَقلَّب الَّذِين كَفروا فِي البِلاد مَتاع قَليل ثُمَّ مَأويهم جَهنَّم وبِئَس المِهاد» آل عمران/196 ـ 197.
[اي پيامبر تصرف و سلطه كافران بر شهرها، تو را فريب ندهد و اندوهگين نشوي. دنيا متاعي اندك است و پس از اين جهان جايگاه آنان جهنم است و چه بدآرامگاهي است.]
5 - «وَ ضَربَ الله مَثَلا قَرْيَه كانَت امِنَه مُطْمَئنه يَأْيتها رِزْقُها رَغَدا مِنْ كُل مَكان فَكفَرت بِأَنعَم الله» نحل/112. [خداوند مثل شهري را مي آورد كه در آن امنيت كامل حكمفرما بود و اهلش در آسايش و اطمينان زندگي مي كردند و از هر جانب روزي فراوان به آنان مي رسيد، تا اين كه اهل آن شهر نعمت خدا را كفران كردند... .]
اين دسته آيات مربوط به اول امر است؛ يعني خداوند ابتدا خوان نعمت گسترده خود را بر همگان باز مي كند، دعوت عمومي به عمل مي آورد و نعمت ها را متذكر مي شود و به وسيله آنها مي آزمايد. چنان كه كفر ورزند و آنها را ناديده گيرند يا خوان گستر و سفر انداز را منكر شوند و به تذكار دهنده پشت كنند (به مقتضاي آيات دسته اول) به تدريج نعمت ها را مي گيرد يا دفعتا آنها را گرفته، به سرنوشت كيفرها و عذاب هاي طاقت فرسا و شكننده اي مبتلا مي گرداند. همه اينها بر اثر اين است كه مترفان و مسرفان و مرفهان بي مسؤوليت سپاس و شكر و حمد را به جا نياوردند و بناي سركشي و طغيان گري را بر پايه پيروي از شيطان، فراموشي نعمت ها، و گوش ندادن به سخنان حكيمانه و اندرزهاي درگونه پيامبران استوار ساختند. در نتيجه پس از مردود شدن در آزمون الهي، با مكر تدريجي، نعمت ها يكي پس از ديگري گرفته مي شود.
وانگهي آيه اخير چه بسا اين نكته را خاطرنشان سازد كه انساني كه سرگرم رفاه طلبي باشد به طور كلي از خدا غافل مي شود و خداوند نيز بر غفلت او مي افزايد، برخلاف انسان مضطر و بيچاره اي كه به فكر روي آوردن به درگاه خداوند مي افتد و در مشكلات زندگي او را مي خواند واز وي مدد مي جويد. حاصل اين كه، با بيان فوق مي توان بين دو دسته آياتي كه به ظاهر تنافي دارد جمع كرد و تنافي متوهم را از ميان برد.
eporsesh.com
