پرسش :
آيه «قُلْ لا اَسئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْراً اِلاَّْ الْمَوَدَّهَ في الْقُربي» از ديدگاه احاديث اسلامي چگونه است؟
پاسخ :
در ذيل آيه «قُلْ لا اَسئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْراً اِلاَّْ الْمَوَدَّهَ في الْقُربي»
روايات فراواني در منابع اهل سنت و شيعه نقل شده كه در تفسير و تبيين مفهوم آيه اثر فراوان دارد، از جمله روايات زير است
1 ـ «حاكم حسكاني» كه از دانشمندان معروف قرن پنجم هجري است در «شواهد التنزيل» از «ابن عباس» چنين نقل ميكند:
«لمّا نزلت قُلْ لا اَسْئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْراً اِلاَّ المَوَدَّهَ في الْقُربي ، قالوا يا رَسُولَ اللهِ مَنْ هؤُلاءِ الَّذينَ اَمَرَنا اللهُ بِمَوَدَّتِهِمْ ؟ قال عَلِي وَ فاطِمَهُ وَ وُلْدُهُما» [هنگامي كه آيه «قُلْ لا أسْئَلُكُمْ» نازل شد اصحاب عرض كردند اي رسول خدا! اينها كيستند كه خداوند ما را به محبت آنها امر كرده است ؟ فرمود «علي و فاطمه و فرزندان آن دو ميباشند»]. (شواهد التنزيل 2/130)
2 ـ «سيوطي» مفسّر معروف اهل سنت در الدّر المنثور ذيل آيه مورد بحث از مجاهد از ابن عباس نقل ميكند كه پيامبر (ص) در تفسير آيه «قُلْ لا اَسْئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْرا» فرمود «اَن تَحفَظُوني في اَهلِ بَيتي وَ تُوَدّهُم بي» [منظور اين است كه حق مرا در اهل بيتم حفظ كنيد و آنها را به خاطر من دوست داريد]. (الدّر المنثور 6/7)
3 ـ «احمد حنبل» در «فضائل الصحابة» از «سعيد بن جبير» از «عامر» نقل ميكند هنگامي كه آية «قُلْ لا اَسْئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْراً اِلاَّ المَوَدَّهَ في الْقُربي» نازل شد مردم سؤال كردند اي رسول خدا! ذوالقرباي تو كه مودت و محبت آنها بر ما واجب است كيانند؟ فرمود «عَليّ و فاطمهُ وَ اَبناهما وَ قالَها ثَلاثاً» [علي و فاطمه و دو پسر آنها ، اين سخن را سه بار تكرار كرد]! (احقاق الحق 3/2).
همين معني را با تفاوت اندكي قرطبي در تفسير آيه از سعيد بن جبير از ابن عباس نقل كرده.
4 ـ «حافظ ابونعيم اصفهاني» در «حلية الاولياء» از «جابر» نقل ميكند كه مرد عربي خدمت پيغمبر اكرم (ص) رسيد و عرض كرد «اي محمد! اسلام را بر من عرضه كن»! فرمود شهادت ميدهي به اينكه معبودي جز الله نيست ، يگانه است و شريكي ندارد ، و اينكه محمد (ص) بنده و رسول او است ؟
عرض كرد آيا اجر و پاداشي در برابر آن از من ميطلبي ؟ فرمود «لا ،اِلاَّ المَوَدَّةَ في الْقُربي» [نه ، تنها دوستي ذوي القربي را ميخواهم]، عرض كرد ذوي القرباي تو يا بستگان من؟ فرمود «بستگان من»، عرض كرد دستت را دراز كن تا با تو بيعت كنم «فَعَلي مَن لا يُحِبُّكَ وَ لا يُحِبُّ قُرباكَ لَعنَةُ اللهِ» [پس به هر كس كه تو را دوست ندارد ، و نزديكانت را دوست ندارد لعنت خدا باد]، پيامبر (ص) فرمود آمين! (حلية الاولياء 3/201)
5 ـ «زمخشري» در «كشّاف» و همچنين «فخر رازي» در «تفسير كبير» ، و «قرطبي» در تفسيرش حديثي در ذيل اين آيه شريفه از رسول خدا(ص) نقل كردهاند كه اهميت محبت و مودت آل محمد(ص) را به طرز عجيبي آشكار ميسازد ، و ما در اينجا عين عبارت حديث را از تفسير كشّاف نقل ميكنيم او ميگويد رسول خدا (ص) فرمود:
«مَن ماتَ عَلي حُبَّ آلِ مُحمَّد ماتَ شَهيدا – اَلا وَ مَن ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّد (ص) ماتَ مَغْفُوراً لَهُ ـ اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبَّ آلِ مُحَمَّدٍ(ص) ماتَ تائِبَاً – اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّد (ص) بَشَّرهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّهِ ثُمَّ مُنْكَرً و نَكيرً – اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) يُزَّفَ اِلَي الْجَنَّهِ كَما تُزَفُّ الْعَرُوسُ اِلي بَيْتِ زَوْجِها – اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) فُتِحَ لَهُ قَبْرِهِ بابانِ اِلَي الْجَنَّهِ – اَلا وَ مَنْ ماتَ علي حُبِّ آلِ مُحَمِّدٍ (ص) جَعَلَ اللهُ قَبْرَهُ مَزارَ مَلائِكة الرَّحْمَةِ – اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) ماتَ عَلَي السُّنَّهِ وَالْجَماعَهِ اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) جاءَ يَوْم الْقِيامَه مَكْتُوبُ بَيْنَ عَينيهِ آيسٌ مِنْ رَحْمَة الله ، اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي بُغْضِ آل مُحَمَّدٍ (ص) ماتَ كافِرا ، اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي بُغْضِ الِ مُحَمَّدٍ (ص) لَمْ يَشُمٌ رائِحَهَ الْجَنَّهِ»
[هر كس با محبت آل محمد (ص) بميرد شهيد از دنيا رفته است، آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد از دنيا رود بخشوده است. آگاه باشيد هركس با محبت آل محمد از دنيا رود با توجه از دنيا رفته است.
آگاه باشيد هر كس با محبّت آل محمد (ص) از دنيا رود مؤمن كامل الايمان از دنيا رفته است .
آگاه باشيد هر كس با محبّت آل محمد (ص) از دنيا رود فرشتة مرگ او را بشارت به بهشت ميدهد و سپس منكر و نكير (فرشتگان مأمور سئوال در برزخ) به او بشارت ميدهند.
آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد (ص) از دنيا رود او را با احترام به سوي بهشت ميبرند آنچنانكه عروسي را به خانة داماد ميبرند!
آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد (ص) از دنيار رود در قبر او دو در به سوي بهشت گشوده ميشود.
آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد (ص) از دنيا برود قبر او را فرشتگان زيارتگاه رحمت قرار ميدهند.
آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد (ص) از دنيا برود بر سنت و جماعت از دنيا رفته است .
آگاه باشيد هر كس با عداوت آل محمد (ص) از دنيا رود روز قيامت در حالي وارد عرصة محشر ميشود كه در پيشاني او نوشته شده مأيوس از رحمت خدا!
آگاه باشيد هر كس با بغض آل محمد (ص) از دنيا برود كافر از دنيا رفته .
آگاه باشيد هر كس با عداوت آل محمد از دنيا برود بوي بهشت را استشمام نخواهد كرد]. (تفسير كشاف 4/220 و 221، تفسير فخر رازي 27/165 و 166، تفسير قرطبي 8/5843)
eporsesh.com
در ذيل آيه «قُلْ لا اَسئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْراً اِلاَّْ الْمَوَدَّهَ في الْقُربي»
روايات فراواني در منابع اهل سنت و شيعه نقل شده كه در تفسير و تبيين مفهوم آيه اثر فراوان دارد، از جمله روايات زير است
1 ـ «حاكم حسكاني» كه از دانشمندان معروف قرن پنجم هجري است در «شواهد التنزيل» از «ابن عباس» چنين نقل ميكند:
«لمّا نزلت قُلْ لا اَسْئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْراً اِلاَّ المَوَدَّهَ في الْقُربي ، قالوا يا رَسُولَ اللهِ مَنْ هؤُلاءِ الَّذينَ اَمَرَنا اللهُ بِمَوَدَّتِهِمْ ؟ قال عَلِي وَ فاطِمَهُ وَ وُلْدُهُما» [هنگامي كه آيه «قُلْ لا أسْئَلُكُمْ» نازل شد اصحاب عرض كردند اي رسول خدا! اينها كيستند كه خداوند ما را به محبت آنها امر كرده است ؟ فرمود «علي و فاطمه و فرزندان آن دو ميباشند»]. (شواهد التنزيل 2/130)
2 ـ «سيوطي» مفسّر معروف اهل سنت در الدّر المنثور ذيل آيه مورد بحث از مجاهد از ابن عباس نقل ميكند كه پيامبر (ص) در تفسير آيه «قُلْ لا اَسْئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْرا» فرمود «اَن تَحفَظُوني في اَهلِ بَيتي وَ تُوَدّهُم بي» [منظور اين است كه حق مرا در اهل بيتم حفظ كنيد و آنها را به خاطر من دوست داريد]. (الدّر المنثور 6/7)
3 ـ «احمد حنبل» در «فضائل الصحابة» از «سعيد بن جبير» از «عامر» نقل ميكند هنگامي كه آية «قُلْ لا اَسْئَلُكُمْ عَلَيْه اَجْراً اِلاَّ المَوَدَّهَ في الْقُربي» نازل شد مردم سؤال كردند اي رسول خدا! ذوالقرباي تو كه مودت و محبت آنها بر ما واجب است كيانند؟ فرمود «عَليّ و فاطمهُ وَ اَبناهما وَ قالَها ثَلاثاً» [علي و فاطمه و دو پسر آنها ، اين سخن را سه بار تكرار كرد]! (احقاق الحق 3/2).
همين معني را با تفاوت اندكي قرطبي در تفسير آيه از سعيد بن جبير از ابن عباس نقل كرده.
4 ـ «حافظ ابونعيم اصفهاني» در «حلية الاولياء» از «جابر» نقل ميكند كه مرد عربي خدمت پيغمبر اكرم (ص) رسيد و عرض كرد «اي محمد! اسلام را بر من عرضه كن»! فرمود شهادت ميدهي به اينكه معبودي جز الله نيست ، يگانه است و شريكي ندارد ، و اينكه محمد (ص) بنده و رسول او است ؟
عرض كرد آيا اجر و پاداشي در برابر آن از من ميطلبي ؟ فرمود «لا ،اِلاَّ المَوَدَّةَ في الْقُربي» [نه ، تنها دوستي ذوي القربي را ميخواهم]، عرض كرد ذوي القرباي تو يا بستگان من؟ فرمود «بستگان من»، عرض كرد دستت را دراز كن تا با تو بيعت كنم «فَعَلي مَن لا يُحِبُّكَ وَ لا يُحِبُّ قُرباكَ لَعنَةُ اللهِ» [پس به هر كس كه تو را دوست ندارد ، و نزديكانت را دوست ندارد لعنت خدا باد]، پيامبر (ص) فرمود آمين! (حلية الاولياء 3/201)
5 ـ «زمخشري» در «كشّاف» و همچنين «فخر رازي» در «تفسير كبير» ، و «قرطبي» در تفسيرش حديثي در ذيل اين آيه شريفه از رسول خدا(ص) نقل كردهاند كه اهميت محبت و مودت آل محمد(ص) را به طرز عجيبي آشكار ميسازد ، و ما در اينجا عين عبارت حديث را از تفسير كشّاف نقل ميكنيم او ميگويد رسول خدا (ص) فرمود:
«مَن ماتَ عَلي حُبَّ آلِ مُحمَّد ماتَ شَهيدا – اَلا وَ مَن ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّد (ص) ماتَ مَغْفُوراً لَهُ ـ اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبَّ آلِ مُحَمَّدٍ(ص) ماتَ تائِبَاً – اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّد (ص) بَشَّرهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّهِ ثُمَّ مُنْكَرً و نَكيرً – اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) يُزَّفَ اِلَي الْجَنَّهِ كَما تُزَفُّ الْعَرُوسُ اِلي بَيْتِ زَوْجِها – اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) فُتِحَ لَهُ قَبْرِهِ بابانِ اِلَي الْجَنَّهِ – اَلا وَ مَنْ ماتَ علي حُبِّ آلِ مُحَمِّدٍ (ص) جَعَلَ اللهُ قَبْرَهُ مَزارَ مَلائِكة الرَّحْمَةِ – اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) ماتَ عَلَي السُّنَّهِ وَالْجَماعَهِ اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) جاءَ يَوْم الْقِيامَه مَكْتُوبُ بَيْنَ عَينيهِ آيسٌ مِنْ رَحْمَة الله ، اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي بُغْضِ آل مُحَمَّدٍ (ص) ماتَ كافِرا ، اَلا وَ مَنْ ماتَ عَلي بُغْضِ الِ مُحَمَّدٍ (ص) لَمْ يَشُمٌ رائِحَهَ الْجَنَّهِ»
[هر كس با محبت آل محمد (ص) بميرد شهيد از دنيا رفته است، آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد از دنيا رود بخشوده است. آگاه باشيد هركس با محبت آل محمد از دنيا رود با توجه از دنيا رفته است.
آگاه باشيد هر كس با محبّت آل محمد (ص) از دنيا رود مؤمن كامل الايمان از دنيا رفته است .
آگاه باشيد هر كس با محبّت آل محمد (ص) از دنيا رود فرشتة مرگ او را بشارت به بهشت ميدهد و سپس منكر و نكير (فرشتگان مأمور سئوال در برزخ) به او بشارت ميدهند.
آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد (ص) از دنيا رود او را با احترام به سوي بهشت ميبرند آنچنانكه عروسي را به خانة داماد ميبرند!
آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد (ص) از دنيار رود در قبر او دو در به سوي بهشت گشوده ميشود.
آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد (ص) از دنيا برود قبر او را فرشتگان زيارتگاه رحمت قرار ميدهند.
آگاه باشيد هر كس با محبت آل محمد (ص) از دنيا برود بر سنت و جماعت از دنيا رفته است .
آگاه باشيد هر كس با عداوت آل محمد (ص) از دنيا رود روز قيامت در حالي وارد عرصة محشر ميشود كه در پيشاني او نوشته شده مأيوس از رحمت خدا!
آگاه باشيد هر كس با بغض آل محمد (ص) از دنيا برود كافر از دنيا رفته .
آگاه باشيد هر كس با عداوت آل محمد از دنيا برود بوي بهشت را استشمام نخواهد كرد]. (تفسير كشاف 4/220 و 221، تفسير فخر رازي 27/165 و 166، تفسير قرطبي 8/5843)
eporsesh.com
