پرسش :
به چه دليل در قرآن مجيد از "عالم برزخ" كمتر سخن به ميان آمده است؟
پاسخ :
در قرآن چندين آيه وجود دارد كه وجود "عالم برزخ" را اثبات مي‌كند. آيه‌اي كه صورت روشن و واضح، برزخ را اثبات مي‌كند اين آيه است: "وَ مِن وَرَآغ‌هِم بَرْزَخ‌ٌ إِلَي‌َ يَوْم‌ِ يُبْعَثُون‌َ ;(مؤمنون،100) و پشت‌سر آنان برزخي است تا روزي كه برانگيخته شوند." آياتي نيز داريم كه عالم برزخ را براي شهدا (آل‌عمران،169) و آل‌فرعون (مؤمن،46) اثبات مي‌كند كه به ضميمه اين آيات برخي ديگر از آيات كه به مناسبت‌هاي ديگر آمده است عالم برزخ براي انبيا و صديقين و صالحين (نسأ،69) نيز اثبات مي‌شود.(تفسير نمونه، آيت اللّه ناصر مكارم شيرازي و ديگران، ج 14، ص 314ـ316، نشر دارالكتب الاسلاميه.) به هر حال آيات در رابطه با برزخ ـ نسبت به خودشان ـ كم نيستند، زيرا كم و زيادي، از امور نسبي هستند. به طور مثال، آيات برزخ، نسبت به آياتي كه "عالم ذر" را اثبات مي‌كند بيشتر است و اين در حالي است كه تعداد آنها از آياتي كه پيرامون "قيامت" بحث مي‌كند، كمتر است. امّا علّت اين كه قرآن، به تفصيل وارد كيفيّت عالم برزخ و چگونگي حيات انسان‌ها در آن و شرح حال آن عالم نشده است; اين است كه خداوند متعال در قرآن، مطالبي را بيان فرموده است كه جنبه تربيتي داشته باشد، و در رشد و كمال و شكوفايي استعدادهاي انسان مؤثر باشد مثلاً درباره "توحيد" آيات زيادي آمده است تا به سبب آن، انسان را از شرك و انحراف، برهاند. از "نبوت" نيز زياد سخن گفته است تا انسان هم به ضرورت وجود رهبران الهي، واقف شود و هم بتوانند آنان را شناخته و از آنها تبعيت كند. هم‌چنين از مسائل اخلاقي زياد سخن گفته است، تا انسان‌ها به مقامي كه شايسته يك انسان‌ِ "خليفه اللّه" است، برسند هم چنين از معاد زياد سخن گفته است، زيرا روز حساب و رسيدگي به اعمال انسان‌هاست و از بهشت و جهنم نيز به تفصيل سخن مي‌گويد تا انسان از خواب غفلت بيدار شده و از ترس جهنم و يا شوق بهشت هم كه شده، به صراط مستقيم هدايت شود. ولي او آن‌جا كه علم به عالم برزخ، نقش تربيتي كمتري براي انسان داشته، فقط به اصل وجود آن، اشاره شده است، مانند "علم رَحِم" كه مختصري در قرآن به آن اشاره شده است. پس مقدار پرداختن قرآن به هر مطلب، بستگي به مقدار نقش آن مطالب، در هدايت و رشد انسان دارد. مطالبي مانند توحيد و نبوت و معاد و اخلاق از چيزهايي هستند كه نقش اساسي در هدايت و سلامت بشر دارند; قرآن نيز عمده مطالبش را بر محور اين مباحث قرار داده است. بر خلاف عالم رحم و عالم برزخ و امثال اين دو كه نقش كمتر و يا آيات كمتري دارند.
eporsesh.com
در قرآن چندين آيه وجود دارد كه وجود "عالم برزخ" را اثبات مي‌كند. آيه‌اي كه صورت روشن و واضح، برزخ را اثبات مي‌كند اين آيه است: "وَ مِن وَرَآغ‌هِم بَرْزَخ‌ٌ إِلَي‌َ يَوْم‌ِ يُبْعَثُون‌َ ;(مؤمنون،100) و پشت‌سر آنان برزخي است تا روزي كه برانگيخته شوند." آياتي نيز داريم كه عالم برزخ را براي شهدا (آل‌عمران،169) و آل‌فرعون (مؤمن،46) اثبات مي‌كند كه به ضميمه اين آيات برخي ديگر از آيات كه به مناسبت‌هاي ديگر آمده است عالم برزخ براي انبيا و صديقين و صالحين (نسأ،69) نيز اثبات مي‌شود.(تفسير نمونه، آيت اللّه ناصر مكارم شيرازي و ديگران، ج 14، ص 314ـ316، نشر دارالكتب الاسلاميه.) به هر حال آيات در رابطه با برزخ ـ نسبت به خودشان ـ كم نيستند، زيرا كم و زيادي، از امور نسبي هستند. به طور مثال، آيات برزخ، نسبت به آياتي كه "عالم ذر" را اثبات مي‌كند بيشتر است و اين در حالي است كه تعداد آنها از آياتي كه پيرامون "قيامت" بحث مي‌كند، كمتر است. امّا علّت اين كه قرآن، به تفصيل وارد كيفيّت عالم برزخ و چگونگي حيات انسان‌ها در آن و شرح حال آن عالم نشده است; اين است كه خداوند متعال در قرآن، مطالبي را بيان فرموده است كه جنبه تربيتي داشته باشد، و در رشد و كمال و شكوفايي استعدادهاي انسان مؤثر باشد مثلاً درباره "توحيد" آيات زيادي آمده است تا به سبب آن، انسان را از شرك و انحراف، برهاند. از "نبوت" نيز زياد سخن گفته است تا انسان هم به ضرورت وجود رهبران الهي، واقف شود و هم بتوانند آنان را شناخته و از آنها تبعيت كند. هم‌چنين از مسائل اخلاقي زياد سخن گفته است، تا انسان‌ها به مقامي كه شايسته يك انسان‌ِ "خليفه اللّه" است، برسند هم چنين از معاد زياد سخن گفته است، زيرا روز حساب و رسيدگي به اعمال انسان‌هاست و از بهشت و جهنم نيز به تفصيل سخن مي‌گويد تا انسان از خواب غفلت بيدار شده و از ترس جهنم و يا شوق بهشت هم كه شده، به صراط مستقيم هدايت شود. ولي او آن‌جا كه علم به عالم برزخ، نقش تربيتي كمتري براي انسان داشته، فقط به اصل وجود آن، اشاره شده است، مانند "علم رَحِم" كه مختصري در قرآن به آن اشاره شده است. پس مقدار پرداختن قرآن به هر مطلب، بستگي به مقدار نقش آن مطالب، در هدايت و رشد انسان دارد. مطالبي مانند توحيد و نبوت و معاد و اخلاق از چيزهايي هستند كه نقش اساسي در هدايت و سلامت بشر دارند; قرآن نيز عمده مطالبش را بر محور اين مباحث قرار داده است. بر خلاف عالم رحم و عالم برزخ و امثال اين دو كه نقش كمتر و يا آيات كمتري دارند.
eporsesh.com
