پرسش :
متعلق و مفعول محذوف فعل «يُريدُ» در آيه تطهير چيست؟
پاسخ :
در اين كه متعلّق و مفعول «يريد» كه محذوف است، چه ميتواند باشد، اختلاف نظر وجود دارد. علماي اهل سنّت كه ارادة مأخوذ در آيه را اراده تشريعي و عنوان «أهل البيت» را شامل همسران پيغمبر اكرم (ص) ميدانند، ميگويند: مفعول محذوف، اسم اشاره اي است كه به وسيله آن به اوامر و نواهي مذكور در آيات قبل اشاره ميشود وتقدير آن چنين است: «إنّما يريد الله ـ تلك الأوامر و نواهي ـ ليذهب عنكم ...»، ليكن چون ارادة مطرح در اينجا تكويني است و عنوان «أهل البيت» شامل همسران پيغمبر اكرم (ص) نميشود، اين توجيه، قابل قبول نيست.
افزون بر اين اذهاب رجس و تطهيري كه در اينجا آمده، جز بر عصمت، بر چيز ديگري قابل انطباق نيست. از سوي ديگر، مقام والاي عصمت، چيزي نيست كه با امتثال چند امر و اطاعت چند نهي، مانند آنچه كه در باره همسران پيامبر اكرم آمده، قابل تحصيل باشد.
توجيه ديگري كه درباره آيه ميتوان بيان كرد، بدين صورت قابل تبيين است:
الف) اذهاب رجس به صورت مطلق جز بر عصمت قابل انطباق نيست.
ب) عصمت، مقامينيست كه با امتثال چند امر يا اطاعت چند نهي حاصل شود، بلكه فقط با علم و معرفت ويژه به دست ميآيد. علم و معرفتي كه به كمك آن، حقيقت و درون گناه قابل رؤيت باشد چنان كه درباره حضرت يوسف (ع) فرمود: «وَلَقد هَمّت به وهَمّ بِها لَولا أَن رءَا بُرهان رَبّه كذَلك لِنُصرف عَنه السوءُ والفَحشاء» يوسف/24.
ما نيز نسبت به برخي از معاصي، همانند دست زدن به آتش، نوشيدن سم و ... معصوم هستيم؛ زيرا حقيقت و عاقبت چنين كارهايي را آنچنان ميدانيم كه گويا ميبينيم. كساني كه نسبت به تمام معاصي چنين علميداشته باشند عصمت مطلقه خواهند داشت. بنابراين، عصمت فقط با علم و معرفت ويژه، كه همان ديدن برهان پروردگار است، حاصل ميشود.
ج) اين علم ويژه، در پناه اخلاص خاص اعطا ميشود: «إنّه مِن عِبادنا المخلَصين».يوسف/24 هر چه بر اخلاص انسان افزوده ميشود، آن علم ويژه، بيشتر به او اعطا ميگردد. چنان كه ابراهيم (ع) در پرتو برخورداري از اين اخلاص، ملكوت آسمان و زمين را مشاهده كرد و به مقام صاحبان يقين رسيد: «وكذَلك نُري إِبراهيم مَلكوت السموَات و الأرض وَلِيكون مِن الموُقنين» انعام/75
د) مقام پيغمبر اكرم (ص) نه تنها از يوسف (ع) بالاتر است، بلكه از تمام انبياي اولو العزم و تمام مخلوقات خدا نيز بالاتر است. از اين رو اگر به يوسف (ع) بُرهان پروردگار و به ابراهيم (ع) ملكوت آسمان و زمين اِرائه ميشود به طريق اولي به برترين موجود خلقت، يعني نبي مكرّم (ص) ارائه ميگردد، چنان كه به علي (ع) و ساير ائمه (عليهم السلام) كه به منزلة جان رسول خدا (ص) هستند نيز ارائه خواهد شد.
هـ) بدين ترتيب، متعلّق «يريد الله» كه محذوف است «إرائة البرهان و ملكوت السموات والأرض» و امثال آن خواهد بود تا زمينة تحصيل عصمت فراهم گردد. پس تقدير آية مزبور چنين است: «إنّما يريد الله ـ إرائتكم برهانَ ربكم و ملكوت السموات و الأرض ـ ليذهب عنكم الرجس ...».
eporsesh.com
در اين كه متعلّق و مفعول «يريد» كه محذوف است، چه ميتواند باشد، اختلاف نظر وجود دارد. علماي اهل سنّت كه ارادة مأخوذ در آيه را اراده تشريعي و عنوان «أهل البيت» را شامل همسران پيغمبر اكرم (ص) ميدانند، ميگويند: مفعول محذوف، اسم اشاره اي است كه به وسيله آن به اوامر و نواهي مذكور در آيات قبل اشاره ميشود وتقدير آن چنين است: «إنّما يريد الله ـ تلك الأوامر و نواهي ـ ليذهب عنكم ...»، ليكن چون ارادة مطرح در اينجا تكويني است و عنوان «أهل البيت» شامل همسران پيغمبر اكرم (ص) نميشود، اين توجيه، قابل قبول نيست.
افزون بر اين اذهاب رجس و تطهيري كه در اينجا آمده، جز بر عصمت، بر چيز ديگري قابل انطباق نيست. از سوي ديگر، مقام والاي عصمت، چيزي نيست كه با امتثال چند امر و اطاعت چند نهي، مانند آنچه كه در باره همسران پيامبر اكرم آمده، قابل تحصيل باشد.
توجيه ديگري كه درباره آيه ميتوان بيان كرد، بدين صورت قابل تبيين است:
الف) اذهاب رجس به صورت مطلق جز بر عصمت قابل انطباق نيست.
ب) عصمت، مقامينيست كه با امتثال چند امر يا اطاعت چند نهي حاصل شود، بلكه فقط با علم و معرفت ويژه به دست ميآيد. علم و معرفتي كه به كمك آن، حقيقت و درون گناه قابل رؤيت باشد چنان كه درباره حضرت يوسف (ع) فرمود: «وَلَقد هَمّت به وهَمّ بِها لَولا أَن رءَا بُرهان رَبّه كذَلك لِنُصرف عَنه السوءُ والفَحشاء» يوسف/24.
ما نيز نسبت به برخي از معاصي، همانند دست زدن به آتش، نوشيدن سم و ... معصوم هستيم؛ زيرا حقيقت و عاقبت چنين كارهايي را آنچنان ميدانيم كه گويا ميبينيم. كساني كه نسبت به تمام معاصي چنين علميداشته باشند عصمت مطلقه خواهند داشت. بنابراين، عصمت فقط با علم و معرفت ويژه، كه همان ديدن برهان پروردگار است، حاصل ميشود.
ج) اين علم ويژه، در پناه اخلاص خاص اعطا ميشود: «إنّه مِن عِبادنا المخلَصين».يوسف/24 هر چه بر اخلاص انسان افزوده ميشود، آن علم ويژه، بيشتر به او اعطا ميگردد. چنان كه ابراهيم (ع) در پرتو برخورداري از اين اخلاص، ملكوت آسمان و زمين را مشاهده كرد و به مقام صاحبان يقين رسيد: «وكذَلك نُري إِبراهيم مَلكوت السموَات و الأرض وَلِيكون مِن الموُقنين» انعام/75
د) مقام پيغمبر اكرم (ص) نه تنها از يوسف (ع) بالاتر است، بلكه از تمام انبياي اولو العزم و تمام مخلوقات خدا نيز بالاتر است. از اين رو اگر به يوسف (ع) بُرهان پروردگار و به ابراهيم (ع) ملكوت آسمان و زمين اِرائه ميشود به طريق اولي به برترين موجود خلقت، يعني نبي مكرّم (ص) ارائه ميگردد، چنان كه به علي (ع) و ساير ائمه (عليهم السلام) كه به منزلة جان رسول خدا (ص) هستند نيز ارائه خواهد شد.
هـ) بدين ترتيب، متعلّق «يريد الله» كه محذوف است «إرائة البرهان و ملكوت السموات والأرض» و امثال آن خواهد بود تا زمينة تحصيل عصمت فراهم گردد. پس تقدير آية مزبور چنين است: «إنّما يريد الله ـ إرائتكم برهانَ ربكم و ملكوت السموات و الأرض ـ ليذهب عنكم الرجس ...».
eporsesh.com
