پرسش :
كدام آيه از قرآن به نظر تحريف شده مي باشد؟ و روش صحيح حفظ قرآن را بيان كنيد؟
پاسخ :
مشهور دانشمندان شيعه برآنند كه هيچ گونه تحريفي در ساحت مقدس قرآن راه نيافته و قرآني كه امروز در دست ما است، همان كتاب آسماني است كه بر پيامبر گرامي نازل شد و هيچ زياده و نقصاني در آن صورت نگرفته است. براي روشن شدن اين سخن، به چند گواه روشن در اين زمينه، اشاره مي كنيم:
1. پروردگار عالم صيانت و پاسداري از كتاب آسماني مسلمانان را تضمين نموده و مي فرمايد:
"اِنّا نَحْنُ نَزَّلنا الذِّكْرَ وَ اِنّا لَهُ لَحافِظُونَ" (1) ما قرآن را فرو فرستاديم و يقيناً از آن نگهباني مي كنيم.
روشن است كه شيعيان جهان، از آنجا كه قرآن را به عنوان سرلوحة انديشه و رفتار خود قرار مي دهند، به اين آيه شريفه ارج نهاده و به پيام آن در حفظ و صيانت كتاب خدا، ايمان دارند.
2. پيشواي بزرگ شيعيان علي "ع" كه خود همواره همراه پيامبر گرامي و از كاتبان وحي بود، در مناسبتهاي گوناگون، مردم را به سوي همين قرآن، دعوت فرموده است كه برخي از سخنان آن حضرت را در زير يادآور مي شويم:
"و اعلموا أنّ هذا القرآن هو النّاصح الّذي لا يغشّ و الهادي الّذي لا يضلّ" (2) بدانيد كه اين قرآن، موعظه گري است كه هرگز غش و خيانت نمي كند و راهنمايي است كه هرگز گمراه نمي سازد.
"انّ اللهَ سبحانهُ لم يَعِظْ أحداً بِمِثلِ هذا القرآنِ فإنَّهُ حَبْلُ للهِ المتينُ و سَبَبُهُ المُبينُ" (3) خداوند سبحان، هرگز كسي را به مانند اين قرآن نصيحت نفرموده است، قرآن ريسمان ستبر الهي و وسيلة استوار خدا است.
"ثم أنزل عليه الكتاب نوراً لا تطفأ مصابيحه، و سراجاً لا يخبوا توقّده. و منهاجاً لا يضلّ نهجه ... و فرقاناً لا يخمد برهانه" (4) سپس خداوند كتابي را فرو فرستاد كه نوري است خاموش نشدني و چراغي است كه هرگز بي فروغ نمي شود، و راهي است كه هرگز رهروانش را گمراه نمي سازد، و مايه جدايي حق و باطل است كه هيچگاه دچار خمودي برهان نمي گردد.
از سخنان والاي پيشواي بزرگ شيعيان، به خوبي روشن مي گردد كه قرآن كريم بسان چراغ فروزاني است كه تا ابد، روشنگر راه انسانهاي پيرو آن، باقي خواهد ماند و هيچگونه دگرگوني كه موجب خاموشي فروغ آن و يا باعث گمراهي انسانها گردد، در آن راه نخواهد يافت.
3. دانشمندان شيعه، اتفاق نظر دارند كه پيامبر گرامي فرمود: "من در ميان شما دو يادگار سنگين و گرانبها به جاي مي‌گذارم؛ يكي كتاب خدا (قرآن) و ديگر اهل بيت و عترتم، مادام كه به آن دو تمسك جوييد، هرگز گمراه نمي شويد."
اين حديث، از احاديث متواتر اسلامي است كه هر دو گروه شيعه و سني آن را نقل كرده اند. از اين بيان نيز به روشني معلوم مي گردد كه از نظر شيعه، كتاب خدا (قرآن) هرگز دچار دگرگوني نخواهد شد؛ زيرا اگر تحريف در قرآن راه يابد، تمسك به آن موجب هدايت و رفع گمراهي نمي شود و اين نتيجه، با نص اين روايت متواتر، ناسازگار است.
4. در روايات پيشوايان شيعه، كه همة دانشمندان و فقيهان ما آنها را نقل كرده اند، به اين حقيقت تصريح شده است كه قرآن، معيار تشخيص حق و باطل و ماية جدايي درست از نادرست است؛ به اين معنا كه هر سخني حتي آنچه به اسم روايات به ما مي رسد، بايد به قرآن بازگردانده شود، اگر با آيات آن سازگار است، حق و درست و در غير اين صورت، باطل و نادرست خواهد بود.
روايات در اين زمينه، در كتابهاي فقهي و روايي شيعه بسيار است كه به يكي از آنها اشاره مي كنيم:
امام صادق "ع" مي فرمايد:
"ما لَم يُوافِقْ مِنَ الحَديثِ القرآنَ فَهُوَ زُخْرُفٌ" (5) هر سخني كه با قرآن سازگار نباشد، بيهوده و باطل است.
از اين روايات نيز به خوبي روشن مي گردد كه دگرگوني، در قرآن راه ندارد و لذا اين كتاب مقدس، تا ابد مي تواند به عنوان ميزان شناخت حق و باطل، قلمداد شود.
دانشمندان بزرگ شيعه كه همواره پيشتازان فرهنگ اسلام و تشيع بوده اند، به اين حقيقت اعتراف كرده اند كه قرآن كريم هرگز دچار دگرگوني نخواهد شد. گرچه شمارش همة اين بزرگان دشوار است، ليكن به عنوان نمونه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:
1- ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بابويه قمي، معروف به "صدوق" (متوفاي 381هـ .) مي فرمايد: "اعتقاد ما دربارة قرآن اين است كه آن سخن خدا و وحي است. و كتابي است كه باطل و نادرست در آن راه ندارد و از جانب پروردگار حكيم و دانا نازل گرديده است و او فرو فرستنده و نگهبان آن مي باشد." (6)
2- فيض كاشاني، صاحب كتاب وافي (متوفاي 1091هـ .) پس از آن كه آياتي از قبيل "اِنّا نَحْنُ نَزَّلنا الذِّكرَ وَ اِنّا لَه لَحافظونَ" را، كه بر عدم دگرگوني قرآن دلالت دارند، ذكر مي كند، مي فرمايد: "در اين هنگام، چگونه ممكن است تحريف و دگرگوني در قرآن راه يابد؟ علاوه بر اين كه روايات تحريف، مخالف كتاب خدا است. پس بايد اين روايات را بي پايه دانست." (7)
3- شيخ حر عاملي (متوفاي 1104هـ .) مي فرمايد: "انسان كاوشگر در تاريخ و اخبار؛ بدرستي مي داند كه قرآن به دليل تواتر روايات و نقل هزاران تن از صحابه، ثابت و استوار است و در زمان پيامبر، گردآوري شده و منظم بوده است." (8)
4- محقق بزرگوار "كاشف الغطاء" در كتاب معروف خود "كشف الغطاء" مي گويد: "شكي نيست كه قرآن، در پرتو حفظ و صيانت الهي، از هر كمبودي (و دگرگوني) محفوظ مانده است، چنانكه صريح قرآن و اتفاق نظر دانشمندان در همة عصرها بر آن گواهي مي دهد. و مخالفت گروه اندكي، قابل اعتنا نمي باشد."
5- رهبر انقلاب اسلامي، حضرت آيت ا...العظمي امام خميني "ره" نيز در اين زمينه سخني دارند كه به عنوان گواه روشن ديگر، آن را ياد آور مي شويم:
"هر كس به عنايت مسلمانان در مورد گردآوري قرآن و نگهباني و ضبط و تلاوت و نوشتن آن، آگاه باشد، بر بي‌پايگي پندار "تحريف قرآن" گواهي مي دهد و آن را غير قابل باور مي يابد و اخباري كه در اين زمينه وارد شده، يا ضعيف است كه نمي توان به آنها استدلال نمود و يا مجهول است كه نشانه هاي ساختگي بودن آنها آشكار مي باشد و يا رواياتي است كه مضمون آنها، تأويل و تفسير قرآن است و يا اقسام ديگر كه بيان آنها به تأليف كتابي جامع در اين مورد نياز دارد و اگر بيم خارج شدن از موضوع بحث نمي رفت، تاريخ قرآن و آنچه در طول قرنها برآن گذشته را شرح مي داديم و روشن مي ساختيم كه قرآن مجيد، درست همين كتاب آسماني است كه در دست ما است و اختلاف نظري كه در ميان قاريان قرآن وجود دارد، امري جديد است كه هيچ ارتباطي با آنچه كه جبرئيل امين بر قلب پاك پيامبر گرامي نازل نموده. ندارد." (9)
نتيجه: جمهور مسلمانان، اعم از شيعه و سني برآنند كه اين كتاب آسماني، درست همان قرآني است كه بر پيامبر گرامي، فروفرستاده شده است و از هرگونه تحريف و دگرگوني و فزوني و كاستي در امان است.
درباره چگونگي حفظ قرآن نمي توان يك برنامه خاصي را براي همه بيان كرد اما براي حفظ قرآن سه عنصر مهم الزامي است:
1. انگيزه و علاقه 2.اراده قوي 3.توكل بر خدا و دعا و نيايش
منابع و مآخذ:
1. سوره مباركه حجر/ آيه9
2. نهج البلاغه (صبحي صالح)،خطبه176
3. نهج البلاغه (صبحي صالح)،خطبه176
4. نهج البلاغه (صبحي صالح)،خطبه198
5. اصول كافي، ج1، كتاب فضل العلم، باب الأخذ بالسنة و شواهد الكتاب، روايت4
6. الاعتقادات، ص93
7. تفسير صافي، ج1،ص51
8. آلاءالرحمن، ص25
9. تهذيب الاصول، تقريرات دروس امام خميني، ج2، ص96 [به قلم استاد جعفر سبحاني]
برگرفته از كتاب: شيعه پاسخ مي دهد. تأليف: سيدرضا حسيني نسب، زير نظر آيت ا... جعفرسبحاني
مشهور دانشمندان شيعه برآنند كه هيچ گونه تحريفي در ساحت مقدس قرآن راه نيافته و قرآني كه امروز در دست ما است، همان كتاب آسماني است كه بر پيامبر گرامي نازل شد و هيچ زياده و نقصاني در آن صورت نگرفته است. براي روشن شدن اين سخن، به چند گواه روشن در اين زمينه، اشاره مي كنيم:
1. پروردگار عالم صيانت و پاسداري از كتاب آسماني مسلمانان را تضمين نموده و مي فرمايد:
"اِنّا نَحْنُ نَزَّلنا الذِّكْرَ وَ اِنّا لَهُ لَحافِظُونَ" (1) ما قرآن را فرو فرستاديم و يقيناً از آن نگهباني مي كنيم.
روشن است كه شيعيان جهان، از آنجا كه قرآن را به عنوان سرلوحة انديشه و رفتار خود قرار مي دهند، به اين آيه شريفه ارج نهاده و به پيام آن در حفظ و صيانت كتاب خدا، ايمان دارند.
2. پيشواي بزرگ شيعيان علي "ع" كه خود همواره همراه پيامبر گرامي و از كاتبان وحي بود، در مناسبتهاي گوناگون، مردم را به سوي همين قرآن، دعوت فرموده است كه برخي از سخنان آن حضرت را در زير يادآور مي شويم:
"و اعلموا أنّ هذا القرآن هو النّاصح الّذي لا يغشّ و الهادي الّذي لا يضلّ" (2) بدانيد كه اين قرآن، موعظه گري است كه هرگز غش و خيانت نمي كند و راهنمايي است كه هرگز گمراه نمي سازد.
"انّ اللهَ سبحانهُ لم يَعِظْ أحداً بِمِثلِ هذا القرآنِ فإنَّهُ حَبْلُ للهِ المتينُ و سَبَبُهُ المُبينُ" (3) خداوند سبحان، هرگز كسي را به مانند اين قرآن نصيحت نفرموده است، قرآن ريسمان ستبر الهي و وسيلة استوار خدا است.
"ثم أنزل عليه الكتاب نوراً لا تطفأ مصابيحه، و سراجاً لا يخبوا توقّده. و منهاجاً لا يضلّ نهجه ... و فرقاناً لا يخمد برهانه" (4) سپس خداوند كتابي را فرو فرستاد كه نوري است خاموش نشدني و چراغي است كه هرگز بي فروغ نمي شود، و راهي است كه هرگز رهروانش را گمراه نمي سازد، و مايه جدايي حق و باطل است كه هيچگاه دچار خمودي برهان نمي گردد.
از سخنان والاي پيشواي بزرگ شيعيان، به خوبي روشن مي گردد كه قرآن كريم بسان چراغ فروزاني است كه تا ابد، روشنگر راه انسانهاي پيرو آن، باقي خواهد ماند و هيچگونه دگرگوني كه موجب خاموشي فروغ آن و يا باعث گمراهي انسانها گردد، در آن راه نخواهد يافت.
3. دانشمندان شيعه، اتفاق نظر دارند كه پيامبر گرامي فرمود: "من در ميان شما دو يادگار سنگين و گرانبها به جاي مي‌گذارم؛ يكي كتاب خدا (قرآن) و ديگر اهل بيت و عترتم، مادام كه به آن دو تمسك جوييد، هرگز گمراه نمي شويد."
اين حديث، از احاديث متواتر اسلامي است كه هر دو گروه شيعه و سني آن را نقل كرده اند. از اين بيان نيز به روشني معلوم مي گردد كه از نظر شيعه، كتاب خدا (قرآن) هرگز دچار دگرگوني نخواهد شد؛ زيرا اگر تحريف در قرآن راه يابد، تمسك به آن موجب هدايت و رفع گمراهي نمي شود و اين نتيجه، با نص اين روايت متواتر، ناسازگار است.
4. در روايات پيشوايان شيعه، كه همة دانشمندان و فقيهان ما آنها را نقل كرده اند، به اين حقيقت تصريح شده است كه قرآن، معيار تشخيص حق و باطل و ماية جدايي درست از نادرست است؛ به اين معنا كه هر سخني حتي آنچه به اسم روايات به ما مي رسد، بايد به قرآن بازگردانده شود، اگر با آيات آن سازگار است، حق و درست و در غير اين صورت، باطل و نادرست خواهد بود.
روايات در اين زمينه، در كتابهاي فقهي و روايي شيعه بسيار است كه به يكي از آنها اشاره مي كنيم:
امام صادق "ع" مي فرمايد:
"ما لَم يُوافِقْ مِنَ الحَديثِ القرآنَ فَهُوَ زُخْرُفٌ" (5) هر سخني كه با قرآن سازگار نباشد، بيهوده و باطل است.
از اين روايات نيز به خوبي روشن مي گردد كه دگرگوني، در قرآن راه ندارد و لذا اين كتاب مقدس، تا ابد مي تواند به عنوان ميزان شناخت حق و باطل، قلمداد شود.
دانشمندان بزرگ شيعه كه همواره پيشتازان فرهنگ اسلام و تشيع بوده اند، به اين حقيقت اعتراف كرده اند كه قرآن كريم هرگز دچار دگرگوني نخواهد شد. گرچه شمارش همة اين بزرگان دشوار است، ليكن به عنوان نمونه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:
1- ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بابويه قمي، معروف به "صدوق" (متوفاي 381هـ .) مي فرمايد: "اعتقاد ما دربارة قرآن اين است كه آن سخن خدا و وحي است. و كتابي است كه باطل و نادرست در آن راه ندارد و از جانب پروردگار حكيم و دانا نازل گرديده است و او فرو فرستنده و نگهبان آن مي باشد." (6)
2- فيض كاشاني، صاحب كتاب وافي (متوفاي 1091هـ .) پس از آن كه آياتي از قبيل "اِنّا نَحْنُ نَزَّلنا الذِّكرَ وَ اِنّا لَه لَحافظونَ" را، كه بر عدم دگرگوني قرآن دلالت دارند، ذكر مي كند، مي فرمايد: "در اين هنگام، چگونه ممكن است تحريف و دگرگوني در قرآن راه يابد؟ علاوه بر اين كه روايات تحريف، مخالف كتاب خدا است. پس بايد اين روايات را بي پايه دانست." (7)
3- شيخ حر عاملي (متوفاي 1104هـ .) مي فرمايد: "انسان كاوشگر در تاريخ و اخبار؛ بدرستي مي داند كه قرآن به دليل تواتر روايات و نقل هزاران تن از صحابه، ثابت و استوار است و در زمان پيامبر، گردآوري شده و منظم بوده است." (8)
4- محقق بزرگوار "كاشف الغطاء" در كتاب معروف خود "كشف الغطاء" مي گويد: "شكي نيست كه قرآن، در پرتو حفظ و صيانت الهي، از هر كمبودي (و دگرگوني) محفوظ مانده است، چنانكه صريح قرآن و اتفاق نظر دانشمندان در همة عصرها بر آن گواهي مي دهد. و مخالفت گروه اندكي، قابل اعتنا نمي باشد."
5- رهبر انقلاب اسلامي، حضرت آيت ا...العظمي امام خميني "ره" نيز در اين زمينه سخني دارند كه به عنوان گواه روشن ديگر، آن را ياد آور مي شويم:
"هر كس به عنايت مسلمانان در مورد گردآوري قرآن و نگهباني و ضبط و تلاوت و نوشتن آن، آگاه باشد، بر بي‌پايگي پندار "تحريف قرآن" گواهي مي دهد و آن را غير قابل باور مي يابد و اخباري كه در اين زمينه وارد شده، يا ضعيف است كه نمي توان به آنها استدلال نمود و يا مجهول است كه نشانه هاي ساختگي بودن آنها آشكار مي باشد و يا رواياتي است كه مضمون آنها، تأويل و تفسير قرآن است و يا اقسام ديگر كه بيان آنها به تأليف كتابي جامع در اين مورد نياز دارد و اگر بيم خارج شدن از موضوع بحث نمي رفت، تاريخ قرآن و آنچه در طول قرنها برآن گذشته را شرح مي داديم و روشن مي ساختيم كه قرآن مجيد، درست همين كتاب آسماني است كه در دست ما است و اختلاف نظري كه در ميان قاريان قرآن وجود دارد، امري جديد است كه هيچ ارتباطي با آنچه كه جبرئيل امين بر قلب پاك پيامبر گرامي نازل نموده. ندارد." (9)
نتيجه: جمهور مسلمانان، اعم از شيعه و سني برآنند كه اين كتاب آسماني، درست همان قرآني است كه بر پيامبر گرامي، فروفرستاده شده است و از هرگونه تحريف و دگرگوني و فزوني و كاستي در امان است.
درباره چگونگي حفظ قرآن نمي توان يك برنامه خاصي را براي همه بيان كرد اما براي حفظ قرآن سه عنصر مهم الزامي است:
1. انگيزه و علاقه 2.اراده قوي 3.توكل بر خدا و دعا و نيايش
منابع و مآخذ:
1. سوره مباركه حجر/ آيه9
2. نهج البلاغه (صبحي صالح)،خطبه176
3. نهج البلاغه (صبحي صالح)،خطبه176
4. نهج البلاغه (صبحي صالح)،خطبه198
5. اصول كافي، ج1، كتاب فضل العلم، باب الأخذ بالسنة و شواهد الكتاب، روايت4
6. الاعتقادات، ص93
7. تفسير صافي، ج1،ص51
8. آلاءالرحمن، ص25
9. تهذيب الاصول، تقريرات دروس امام خميني، ج2، ص96 [به قلم استاد جعفر سبحاني]
برگرفته از كتاب: شيعه پاسخ مي دهد. تأليف: سيدرضا حسيني نسب، زير نظر آيت ا... جعفرسبحاني
