پرسش :
قرائت و تفسیر قرآن کریم چه خاصيتي دارد؟ آياخواندن قرآن برنامه انسان را منظم می کند؟
پاسخ :
زاهد ار زندي حافظ نكند فهم چه باك
ديو بگريزد از آن قوم كه قرآن خوانند
(ديوان حافظ دكتر انجوي شيرازي)
مضمون مصراع دوم، ترجمهي روايتي است از حضرت علي(ع) كه ميفرمايند: «البيت الذّي يقرء فيه القرآن و يذكرُالله عزّ و جلّ فيه تكثر بركته و تحضره الملائكه و تَهجُره الشيطان» با خانهاي كه در آن تلاوت قران شود و از خداوند ياد شود، بركت آن خانه افزون گردد، ملائكه در آن خانه حاضر ميشوند و در نتيجه شيطان از آن خانه رانده ميگردد (روايتي نزديك همين مضمون از امام صادق(ع) در بحارالانوار، ج 93، ص 161 نقل شده است.)
بعضي آثار و خاصيتهاي قرائت قرآن را در شعر استاد نصرالله مرداني ملاحظه نمائيد:
جان مؤمن شادمان از خواندن قرآن بود
خواندن قرآن به معني جان را جانان بود
عزّت از قرآن بود تا زنده باشي در جهان
چون بميري مونست در قبر هم قرآن بود
شرع چون سبزي است، قرآن قطرهي
باران بدان قوهي هر سبزه از قطره باران بود
هر كه بر فرزند خود از بهر قرآن رنج برد
رفتنش روز جزا اندر بهشت آسان بود
سرچشمه حقايق و معارف اسلامي قرآن كريم است كه كتاب آسماني و سند نبوّت پيامبر اكرم(ص) و سخن خداي تعالي است. قرآن كريم در مدت 23 سال زمان دعوت پيغمبر اكرم(ص) تدريجاً نازل شده و نيازمنديهاي جامعه بشري را پاسخ گفته است.
قرآن كتابي است كه در سخنان خود هدفي جز راهنمايي مردم به سوي سعادت ندارد. به عبارتي قرآن كريم «اعتقاد درست»، «خلق پسنديده» و «عمل شايسته» را كه پايههاي سعادت فرد و جامعه انساني است با كلامي رسا تعليم ميكند.
«و نزلنا عليك الكتاب تبياناً لكلِّ شيءٍ و هُديً و رحمه و بُشري للمُسلمين» (سورهي نحل، آيهي 89).
خلاصهي ترجمه: كتابي را كه هر چيز را روشن ميكند به سوي تو (اي پيامبر) فرتساديم، و آن را مايهي هدايت و رحمت و بشارت براي مسلمانان قرار داديم.
قرآن معارف اسلامي را كه به اختصار بيان فرموده براي تفصيلات آن معارف مخصوصاً براي توضيحات مسائل فقهي مردم را به درِ خانه اهل بيت(ع) هدايت ميكند. چنان كه ميفرمايد: «و انزلنا اليك الذكر لتبين للنّاس ما نُزّلَ اليهم» قرآن را فرستاديم تا آن چه را كه از جانب خدا براي مردم فرستاده شده است براي آنان روشن سازي (سوره نحل، آيهي 44) اينجا تفسير قرآن مطرح ميشود. تفسير با كلماتي مانند تبيين، تفصيل، ايضاح و كشف، مترادف است.
در زمان زندگي پيامبر اكرم مسلمانان آيات قرآن را از زبان ايشان فرا ميگرفتند و تا آن جا كه ظرفيّت علمي و فكري آنان اجازه ميداد، در فهم معاني و مقاصد آن ميكوشيدند. اگر مشكلاتي در فهم آيات پيش ميآمد به آن حضرت مراجعه ميكردند و آن حضرت در كمال سهولت مشكل را حل و فصل مينمودند. پيامبر اكرم در تفسير كتاب خدا و توضيح معارف دين، گفتار اهل بيت خود را مانند سخن خود دانسته و فرموده است كه «قرآن و اهل بيت من تا دامنهي قيامت از يكديگر جدا نميشوند و هر كس بخواهد از قرآن استفاده كند بايد دست به دامن اهل بيت من بزند»(حديث معروف ثقلين).
پس از مهمترين خاصيتهاي تفسير قرآن كريم ميتوانيم به بهرهگيري بيشتر از معارف و معاني آن اشاره كنيم. و نيز بيان شد كه پيامبر(ص) مبيّن حقيقي قرآن، و ما شيعيان معتقديم بعد از ايشان اهل بيت آن حضرت(ص) مفسّران واقعي قرآن و به عبارتي قرآن مجسّم و مجسّد و ناطق ميباشند.
مطلب بعد اين است: روايت شريفي درباره فضيلت سوره حمد وارد شده است كه امام رضا(ع) از اميرمؤمنان و ايشان از پيامبر و پيامبر از ذات اقدس اله نقل مينمايند كه خداوند ميفرمايد: من سوره حمد را ميان خود و بندهام تقسيم كردم، نيمي از آن براي من و نيمي از آن براي بندهي من است و بنده من حق دارد هر چه را ميخواهد از من بخواهد... (تفسير الميزان، ج 1، ص 37)
يا از اميرمؤمنان(ع) روايت شده كه فرمود: آن چه در همه قرآن هست در سوره فاتحه (يا حمد) هست، و هر آن چه كه در سوره فاتحه هست در «بسمالله الرحمن الرحيم« هست و آن چه در «بسمالله الرحمن الرحيم« هست در باء «بسمالله» هست و آن چه كه در «باء» هست در نقطه باء هست و من نقطه زير باء «بسمالله» هستم. و در خبر ديگر آمده «باء» بهاء و روشني خداوند، «سين» والايي اوست (اسرار الصلوه، ميرزا جوادآقا ملكي تبريزي، ص 340)
قرآني كه به صورت اجمال بيان شده است، نياز به مبين و مفسر دارد و اهل بيت عصمت و طهارت مفسّران حقيقي قرآن هستند. و نيز دريافتيم كه تفسير قرآن براي پي بردن به معارف و معاني قرآن است. ولي اين بدان معني نيست كه حق مطلب كاملاً ادا شده و تفسير قرآن به صورت تمام و كمال صورت گرفته است.
مطلب بعد درباره قرائت قرآن و نظم در امور است. در كلام اميرمؤمنان حضرت علي(ع) در توصيف قرآن ميخوانيم «في صفه القرآن: اَلا انِّ فيه علم مايأتي و الحديث عن الماضي و دواء دائكم، و نظم ما بينكم» بدانيد در قرآن علم گذشتهها و آيندگان آمده است. قرآن دواء بيماريهاي شما و سبب نظم و ساماندهي ميان شماست (نهجالبلاغه، خ 158).
درباره امام رضا(ع) نقل شده است كه حضرت هر سه روز يك ختم قرآن انجام ميدادند و ميفرمودند: اگر بخواهم كمتر از سه روز هم ميتوانم يك قرآن ختم كنم. ولي هنگام خواندن به آيات توجه ميدهم و تفكر و تدبر ميكنم... (اعلام الوري، ص 438).
امام صادق(ع) فرمود: قرآن عهدنامهاي بر خلق خداست، شايسته است كه انسان به عهدنامهي خدا نگاه كند و شبانه روز - لااقل - پنجاه آيه بخواند (چون نگاه به كلمات قرآن عبادت است (كافي، ج 2، ص 609)
يا عظمت ماه رمضان به اين است كه در اين ماه قرآن نازل شده است. پيامبر اكرم (ص) فرمود، تلاوت يك آيه از قرآن در اين ماه برابري ميكند با تلاوت همهي قرآن در ساير ماهها (بحار، ج 93، ص 341، ح 5)
تلاوت قرآن با شرايطي كه ائمه معصومين(ع) بيان ميكنند موجب نظم و برنامهريزي در همه شئون زندگي ميشود. نماز كه از بارزترين نمودهاي قرآن مجيد است در پنج نوبت خوانده ميشود. اين طرز انجام دادن يك تكليف الهي به طور حتم موجب نظم و برنامهريزي در امور ميشود.
eporsesh.com
زاهد ار زندي حافظ نكند فهم چه باك
ديو بگريزد از آن قوم كه قرآن خوانند
(ديوان حافظ دكتر انجوي شيرازي)
مضمون مصراع دوم، ترجمهي روايتي است از حضرت علي(ع) كه ميفرمايند: «البيت الذّي يقرء فيه القرآن و يذكرُالله عزّ و جلّ فيه تكثر بركته و تحضره الملائكه و تَهجُره الشيطان» با خانهاي كه در آن تلاوت قران شود و از خداوند ياد شود، بركت آن خانه افزون گردد، ملائكه در آن خانه حاضر ميشوند و در نتيجه شيطان از آن خانه رانده ميگردد (روايتي نزديك همين مضمون از امام صادق(ع) در بحارالانوار، ج 93، ص 161 نقل شده است.)
بعضي آثار و خاصيتهاي قرائت قرآن را در شعر استاد نصرالله مرداني ملاحظه نمائيد:
جان مؤمن شادمان از خواندن قرآن بود
خواندن قرآن به معني جان را جانان بود
عزّت از قرآن بود تا زنده باشي در جهان
چون بميري مونست در قبر هم قرآن بود
شرع چون سبزي است، قرآن قطرهي
باران بدان قوهي هر سبزه از قطره باران بود
هر كه بر فرزند خود از بهر قرآن رنج برد
رفتنش روز جزا اندر بهشت آسان بود
سرچشمه حقايق و معارف اسلامي قرآن كريم است كه كتاب آسماني و سند نبوّت پيامبر اكرم(ص) و سخن خداي تعالي است. قرآن كريم در مدت 23 سال زمان دعوت پيغمبر اكرم(ص) تدريجاً نازل شده و نيازمنديهاي جامعه بشري را پاسخ گفته است.
قرآن كتابي است كه در سخنان خود هدفي جز راهنمايي مردم به سوي سعادت ندارد. به عبارتي قرآن كريم «اعتقاد درست»، «خلق پسنديده» و «عمل شايسته» را كه پايههاي سعادت فرد و جامعه انساني است با كلامي رسا تعليم ميكند.
«و نزلنا عليك الكتاب تبياناً لكلِّ شيءٍ و هُديً و رحمه و بُشري للمُسلمين» (سورهي نحل، آيهي 89).
خلاصهي ترجمه: كتابي را كه هر چيز را روشن ميكند به سوي تو (اي پيامبر) فرتساديم، و آن را مايهي هدايت و رحمت و بشارت براي مسلمانان قرار داديم.
قرآن معارف اسلامي را كه به اختصار بيان فرموده براي تفصيلات آن معارف مخصوصاً براي توضيحات مسائل فقهي مردم را به درِ خانه اهل بيت(ع) هدايت ميكند. چنان كه ميفرمايد: «و انزلنا اليك الذكر لتبين للنّاس ما نُزّلَ اليهم» قرآن را فرستاديم تا آن چه را كه از جانب خدا براي مردم فرستاده شده است براي آنان روشن سازي (سوره نحل، آيهي 44) اينجا تفسير قرآن مطرح ميشود. تفسير با كلماتي مانند تبيين، تفصيل، ايضاح و كشف، مترادف است.
در زمان زندگي پيامبر اكرم مسلمانان آيات قرآن را از زبان ايشان فرا ميگرفتند و تا آن جا كه ظرفيّت علمي و فكري آنان اجازه ميداد، در فهم معاني و مقاصد آن ميكوشيدند. اگر مشكلاتي در فهم آيات پيش ميآمد به آن حضرت مراجعه ميكردند و آن حضرت در كمال سهولت مشكل را حل و فصل مينمودند. پيامبر اكرم در تفسير كتاب خدا و توضيح معارف دين، گفتار اهل بيت خود را مانند سخن خود دانسته و فرموده است كه «قرآن و اهل بيت من تا دامنهي قيامت از يكديگر جدا نميشوند و هر كس بخواهد از قرآن استفاده كند بايد دست به دامن اهل بيت من بزند»(حديث معروف ثقلين).
پس از مهمترين خاصيتهاي تفسير قرآن كريم ميتوانيم به بهرهگيري بيشتر از معارف و معاني آن اشاره كنيم. و نيز بيان شد كه پيامبر(ص) مبيّن حقيقي قرآن، و ما شيعيان معتقديم بعد از ايشان اهل بيت آن حضرت(ص) مفسّران واقعي قرآن و به عبارتي قرآن مجسّم و مجسّد و ناطق ميباشند.
مطلب بعد اين است: روايت شريفي درباره فضيلت سوره حمد وارد شده است كه امام رضا(ع) از اميرمؤمنان و ايشان از پيامبر و پيامبر از ذات اقدس اله نقل مينمايند كه خداوند ميفرمايد: من سوره حمد را ميان خود و بندهام تقسيم كردم، نيمي از آن براي من و نيمي از آن براي بندهي من است و بنده من حق دارد هر چه را ميخواهد از من بخواهد... (تفسير الميزان، ج 1، ص 37)
يا از اميرمؤمنان(ع) روايت شده كه فرمود: آن چه در همه قرآن هست در سوره فاتحه (يا حمد) هست، و هر آن چه كه در سوره فاتحه هست در «بسمالله الرحمن الرحيم« هست و آن چه در «بسمالله الرحمن الرحيم« هست در باء «بسمالله» هست و آن چه كه در «باء» هست در نقطه باء هست و من نقطه زير باء «بسمالله» هستم. و در خبر ديگر آمده «باء» بهاء و روشني خداوند، «سين» والايي اوست (اسرار الصلوه، ميرزا جوادآقا ملكي تبريزي، ص 340)
قرآني كه به صورت اجمال بيان شده است، نياز به مبين و مفسر دارد و اهل بيت عصمت و طهارت مفسّران حقيقي قرآن هستند. و نيز دريافتيم كه تفسير قرآن براي پي بردن به معارف و معاني قرآن است. ولي اين بدان معني نيست كه حق مطلب كاملاً ادا شده و تفسير قرآن به صورت تمام و كمال صورت گرفته است.
مطلب بعد درباره قرائت قرآن و نظم در امور است. در كلام اميرمؤمنان حضرت علي(ع) در توصيف قرآن ميخوانيم «في صفه القرآن: اَلا انِّ فيه علم مايأتي و الحديث عن الماضي و دواء دائكم، و نظم ما بينكم» بدانيد در قرآن علم گذشتهها و آيندگان آمده است. قرآن دواء بيماريهاي شما و سبب نظم و ساماندهي ميان شماست (نهجالبلاغه، خ 158).
درباره امام رضا(ع) نقل شده است كه حضرت هر سه روز يك ختم قرآن انجام ميدادند و ميفرمودند: اگر بخواهم كمتر از سه روز هم ميتوانم يك قرآن ختم كنم. ولي هنگام خواندن به آيات توجه ميدهم و تفكر و تدبر ميكنم... (اعلام الوري، ص 438).
امام صادق(ع) فرمود: قرآن عهدنامهاي بر خلق خداست، شايسته است كه انسان به عهدنامهي خدا نگاه كند و شبانه روز - لااقل - پنجاه آيه بخواند (چون نگاه به كلمات قرآن عبادت است (كافي، ج 2، ص 609)
يا عظمت ماه رمضان به اين است كه در اين ماه قرآن نازل شده است. پيامبر اكرم (ص) فرمود، تلاوت يك آيه از قرآن در اين ماه برابري ميكند با تلاوت همهي قرآن در ساير ماهها (بحار، ج 93، ص 341، ح 5)
تلاوت قرآن با شرايطي كه ائمه معصومين(ع) بيان ميكنند موجب نظم و برنامهريزي در همه شئون زندگي ميشود. نماز كه از بارزترين نمودهاي قرآن مجيد است در پنج نوبت خوانده ميشود. اين طرز انجام دادن يك تكليف الهي به طور حتم موجب نظم و برنامهريزي در امور ميشود.
eporsesh.com
