پرسش :
قرآن چند آيه دارد و علت اختلاف تعداد آيات چيست؟
پاسخ :
آنچه چه مسلم و اجماعي است، اين است كه آيات قرآن مجيد از شش هزار(6000) آيه كمتر نميباشد، ولي در بيشتر از آن اختلاف نظرهايي وجود دارد.{1} برخي از عواملي كه باعث اختلاف در تعداد آيات شده عبارتند از:
1.عدهاي حروف مقطعه را يك آيه شمردهاند، ولي برخي آنها را يك آيه مستقل به حساب نياوردهاند.{2}
2.ابو عمر و داني ميگويد:من در قرآن كلمهاي جز "مدها متان "{3} كلمه ديگري نميشناسم كه يك آيه به حساب آمده باشد، در حالي كه ديگران كلمات ديگري مانند: "والنجم "، "و الضحي "، "و العصر"را يك آيه مستقل شمردهاند.{4}
3.مهمترين علت اختلاف در شمارش آيات قرآن اين است كه رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلم) به منظور آگاه ساختن مردم به تمام شدن آيه، در انتهاي آيه وقف ميكردند، ولي گاهي به علت پيوستگي مطلب، آن دو را به همديگر وصل ميكردند و بدون وقف ادامه ميدادند. در نتيجه اين توهم در مردم پديد آمد كه اين وصل، علامت انقطاع و تمام شدن آيه نيست. و در تعداد آيات قرآن روايات و نظرها مختلف شد، و هر فرقه و گروهي بر حسب رواياتي كه در نظرآنها بر ديگر روايات رجحان داشت عدد خاصي را ذكر كردند، تا اين كه همين اختلاف روايات باعث به وجود آمدن عددهاي مختلف مكي، مدني، كوفي، بصري و شامي در شمار آيات قرآن گرديد.{5}
اما به نظر ميرسد از بين اين اقوال صحيحترين عدد، عدد كوفي يعني شش هزار و دويست و سي و شش (6236)آيه است كه داراي سند عالي است و از حضرت علی (علیه السلام) گرفته شده است.{6}
سيوطي در الاتقان اسناد عدد كوفي را اين گونه ذكر كرده است: "حمزْبن حبيب الزيات وابي الحسن الكسائي و خلف بن هشام "و"قال حمزْ اخبرنابهذالعدد ابن ابي ليلي، عن ابي عبدالرحمن السلمي، عن علي بن ابي طالب (علیه السلام)"{7}
پی نوشتها:
[1].لاتقان في علوم القرآن، سيوطي، ج 1 ص 123، انتشارات زاهدي و شريف رضي
[2].لاتقان، همان، ص 230 و 239
[3].الرحمن، 64
[4].لاتقان، همان، ص 230
[5].ر.ك: الاتقان، همان، ص 231 / پژوهشي در تاريخ قرآن، دكتر سيد محمد باقر حجتي، ص 70، دفتر نشر فرهنگ اسلامي / تاريخ قرآن آيت الله معرفت، ص 82، نشر سمت
[6]..ك: مجمع البيان، طبرسي، ج 1، ص 36، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات بيروت / پژوهشي در تاريخ قرآن، محمد باقر حجتي، همان، ص 72 / تاريخ قرآن، آيات الله معرفت، همان ، ص 82
[7].لاتقان، همان، ص 233
eporsesh.com
آنچه چه مسلم و اجماعي است، اين است كه آيات قرآن مجيد از شش هزار(6000) آيه كمتر نميباشد، ولي در بيشتر از آن اختلاف نظرهايي وجود دارد.{1} برخي از عواملي كه باعث اختلاف در تعداد آيات شده عبارتند از:
1.عدهاي حروف مقطعه را يك آيه شمردهاند، ولي برخي آنها را يك آيه مستقل به حساب نياوردهاند.{2}
2.ابو عمر و داني ميگويد:من در قرآن كلمهاي جز "مدها متان "{3} كلمه ديگري نميشناسم كه يك آيه به حساب آمده باشد، در حالي كه ديگران كلمات ديگري مانند: "والنجم "، "و الضحي "، "و العصر"را يك آيه مستقل شمردهاند.{4}
3.مهمترين علت اختلاف در شمارش آيات قرآن اين است كه رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلم) به منظور آگاه ساختن مردم به تمام شدن آيه، در انتهاي آيه وقف ميكردند، ولي گاهي به علت پيوستگي مطلب، آن دو را به همديگر وصل ميكردند و بدون وقف ادامه ميدادند. در نتيجه اين توهم در مردم پديد آمد كه اين وصل، علامت انقطاع و تمام شدن آيه نيست. و در تعداد آيات قرآن روايات و نظرها مختلف شد، و هر فرقه و گروهي بر حسب رواياتي كه در نظرآنها بر ديگر روايات رجحان داشت عدد خاصي را ذكر كردند، تا اين كه همين اختلاف روايات باعث به وجود آمدن عددهاي مختلف مكي، مدني، كوفي، بصري و شامي در شمار آيات قرآن گرديد.{5}
اما به نظر ميرسد از بين اين اقوال صحيحترين عدد، عدد كوفي يعني شش هزار و دويست و سي و شش (6236)آيه است كه داراي سند عالي است و از حضرت علی (علیه السلام) گرفته شده است.{6}
سيوطي در الاتقان اسناد عدد كوفي را اين گونه ذكر كرده است: "حمزْبن حبيب الزيات وابي الحسن الكسائي و خلف بن هشام "و"قال حمزْ اخبرنابهذالعدد ابن ابي ليلي، عن ابي عبدالرحمن السلمي، عن علي بن ابي طالب (علیه السلام)"{7}
پی نوشتها:
[1].لاتقان في علوم القرآن، سيوطي، ج 1 ص 123، انتشارات زاهدي و شريف رضي
[2].لاتقان، همان، ص 230 و 239
[3].الرحمن، 64
[4].لاتقان، همان، ص 230
[5].ر.ك: الاتقان، همان، ص 231 / پژوهشي در تاريخ قرآن، دكتر سيد محمد باقر حجتي، ص 70، دفتر نشر فرهنگ اسلامي / تاريخ قرآن آيت الله معرفت، ص 82، نشر سمت
[6]..ك: مجمع البيان، طبرسي، ج 1، ص 36، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات بيروت / پژوهشي در تاريخ قرآن، محمد باقر حجتي، همان، ص 72 / تاريخ قرآن، آيات الله معرفت، همان ، ص 82
[7].لاتقان، همان، ص 233
eporsesh.com
