پرسش :
چرا نگاه به نامحرم در اسلام تحريم شده است؟
پاسخ :
اسلام براي اين كه با تعاليم و دستوراتش، انسان را به كمال و سعادت انسانياش برساند، تمام مقدمات طريق كمال را براي او هموار كرده و همهي موانع را از سر راهش برداشته است؛ به همين جهت ميتوان گفت كه بهترين راه رسيدن به كمالات انساني، عمل به تعاليم آسماني اسلام است. اين مطلب آن قدر آشكار و روشن است كه بسياري از مفسران مسلمان گفتهاند كه: اگر كسي مسلمان نباشد ولي به تعاليم اسلام عمل نمايد، در حيات و زندگي مادي به كمال و سربلندي ميرسد. اين نكته را علامه(ره) در موارد متعددي ادعا كردهاند. يكي از موانع اصلي رسيدن به كمال انساني براي زنان، عدم رعايت حجاب، و براي مردان رها كردن چشم در مقابل نواميس ديگران است. اين دستور صريح قرآن است كه:
مسلمانان چشم خود را از نامحرمان بپوشانند و عورت خود را حفظ نمايند كه اين كار، ايشان را پاك‌تر ميكند.[1]
در شأن نزول آيه‌ي مزبور از امام صادق(ع) روايت شده كه فرمودند: جواني از انصار در كوچههاي مدينه زني را ديد. در آن ايام زنان مقنعهي خود را پشت گردن ميانداختند؛ وقتي زن از او گذشت، او را تعقيب كرد، و از پشت او را مينگريست تا داخل كوچهي تنگي شد. در آن جا استخوان و يا شيشهاي كه در ديوار بود، به صورت مرد گير كرد و آن را شكافت. همين كه زن از نظرش غايب شد، متوجه گرديد كه خون به سينه و لباسش ميريزد؛ با خود گفت: به خدا سوگند، نزد رسول خدا(ص) ميروم و جريان را به او خبر ميدهم. جوان نزد آن بزرگوار رسيد. حضرت چون او را ديد، پرسيد چه شده؟ وقتي جوان جريان را گفت، جبرييل نازل شد و اين آيه را آورد: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ».[2]
علاّمه طباطبايي(ره) ميفرمايند:
شبيه همين روايت از حضرت علي(ع) نيز نقل شده است و ظاهر آن اين است كه مراد از امر به چشمپوشي در آيه‌ي شريفه، نهي از مطلق نگاه به زن اجنبي است و مطابق روايات وارده، آنچه كه از نگاه به زن نامحرم حلال است، صورت و كفين ميباشد.[3]
و اگر آن هم با لذت همراه باشد بدون اشكال نيست. پس حفظ و حراست از چشم سر براي باز شدن چشم دل (بصيرت) بر جوانان لازم است. و همين طور حجاب براي زنان آن قدر در اسلام حايز اهميت است كه امام صادق(ع) فرمودهاند:
سزاوار نيست براي زن كه در برابر زنان يهود و نصارا برهنه شود؛ چون ميروند و نزد شوهران خود تعريف ميكنند.[4]
اين كه نگاه به نامحرم براي زن و مرد در اسلام حرام شمرده شده، به خاطر اين است كه نگاه حرام خلاف فلسفهي وجودي چشم در انسان است. و كسي كه اين نعمت بزرگ الهي را در راه خدا به كار نگيرد، حق آن را انجام نداده است، ضايع نمودن اين حق، ظلم بزرگي است و هر ظلمي نيز معصيت به شمار ميآيد. به همين دليل است كه در روايات بر مواظبت از چشم تأكيد شده است.
امام صادق (ع) فرمودهاند:
و فُرِضَ عَليَ الْبَصَرِ اَنْ لا يَنْظُرَ اِلي ما حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِ؛ و بر چشم واجب است كه به چيزي كه خداوند نظر كردن بر آن را حرام كرده است نظر ننمايد.[5]
و نيز حضرت علي(ع) عفت چشم را موجب دوري از هلاكت دانسته و فرمودهاند:
هر كه چشمپوشي كند تأسفش كم و از هلاكت بركنار است. هيچ جوانمرديي مانند چشمپوشي نيست.[6]
در روايتي ديگر آمده است:
چه بسا نگاه حرامي كه حسرت طولاني را به دنبال داشته باشد.[7]
همهي اين تأكيدها در محافظت از چشم، براي اين است كه نگاه حرام، علاوه بر اين كه نوعي ظلم به آن است، موجب آلودگي قلب و پليدي باطن نيز ميگردد.
پس براي اين كه بتوانيم در مسير عدالت گام برداشته، از طهارت باطن برخوردار باشيم، بايد بتوانيم از اين عضو، همانند ساير اعضا محافظت نموده، آن را در همان طريقي به كار گيريم كه خداوند براي آن هدف خلق كرده است.
پی نوشتها:
[1]. سوره‌ي نور، آيه‌ي 31 ـ 30.
[2]. سوره‌ي نور، آيه‌ي 30.
[3]. الميزان، ج 15، ص 117.
[4]. نور الثقلين، ج 3، ص 593.
[5]. تفسير صافي، ج 2، ص 165.
[6]. غررالحكم، لفظ «بصر».
[7]. وسايل الشيعه، ج 7، ص 138.
منبع: جوانان و پرسش‌هاي اخلاقي، مصطفي خليلي، ناشر: مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه علميه(بهار 1381)
اسلام براي اين كه با تعاليم و دستوراتش، انسان را به كمال و سعادت انسانياش برساند، تمام مقدمات طريق كمال را براي او هموار كرده و همهي موانع را از سر راهش برداشته است؛ به همين جهت ميتوان گفت كه بهترين راه رسيدن به كمالات انساني، عمل به تعاليم آسماني اسلام است. اين مطلب آن قدر آشكار و روشن است كه بسياري از مفسران مسلمان گفتهاند كه: اگر كسي مسلمان نباشد ولي به تعاليم اسلام عمل نمايد، در حيات و زندگي مادي به كمال و سربلندي ميرسد. اين نكته را علامه(ره) در موارد متعددي ادعا كردهاند. يكي از موانع اصلي رسيدن به كمال انساني براي زنان، عدم رعايت حجاب، و براي مردان رها كردن چشم در مقابل نواميس ديگران است. اين دستور صريح قرآن است كه:
مسلمانان چشم خود را از نامحرمان بپوشانند و عورت خود را حفظ نمايند كه اين كار، ايشان را پاك‌تر ميكند.[1]
در شأن نزول آيه‌ي مزبور از امام صادق(ع) روايت شده كه فرمودند: جواني از انصار در كوچههاي مدينه زني را ديد. در آن ايام زنان مقنعهي خود را پشت گردن ميانداختند؛ وقتي زن از او گذشت، او را تعقيب كرد، و از پشت او را مينگريست تا داخل كوچهي تنگي شد. در آن جا استخوان و يا شيشهاي كه در ديوار بود، به صورت مرد گير كرد و آن را شكافت. همين كه زن از نظرش غايب شد، متوجه گرديد كه خون به سينه و لباسش ميريزد؛ با خود گفت: به خدا سوگند، نزد رسول خدا(ص) ميروم و جريان را به او خبر ميدهم. جوان نزد آن بزرگوار رسيد. حضرت چون او را ديد، پرسيد چه شده؟ وقتي جوان جريان را گفت، جبرييل نازل شد و اين آيه را آورد: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ».[2]
علاّمه طباطبايي(ره) ميفرمايند:
شبيه همين روايت از حضرت علي(ع) نيز نقل شده است و ظاهر آن اين است كه مراد از امر به چشمپوشي در آيه‌ي شريفه، نهي از مطلق نگاه به زن اجنبي است و مطابق روايات وارده، آنچه كه از نگاه به زن نامحرم حلال است، صورت و كفين ميباشد.[3]
و اگر آن هم با لذت همراه باشد بدون اشكال نيست. پس حفظ و حراست از چشم سر براي باز شدن چشم دل (بصيرت) بر جوانان لازم است. و همين طور حجاب براي زنان آن قدر در اسلام حايز اهميت است كه امام صادق(ع) فرمودهاند:
سزاوار نيست براي زن كه در برابر زنان يهود و نصارا برهنه شود؛ چون ميروند و نزد شوهران خود تعريف ميكنند.[4]
اين كه نگاه به نامحرم براي زن و مرد در اسلام حرام شمرده شده، به خاطر اين است كه نگاه حرام خلاف فلسفهي وجودي چشم در انسان است. و كسي كه اين نعمت بزرگ الهي را در راه خدا به كار نگيرد، حق آن را انجام نداده است، ضايع نمودن اين حق، ظلم بزرگي است و هر ظلمي نيز معصيت به شمار ميآيد. به همين دليل است كه در روايات بر مواظبت از چشم تأكيد شده است.
امام صادق (ع) فرمودهاند:
و فُرِضَ عَليَ الْبَصَرِ اَنْ لا يَنْظُرَ اِلي ما حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِ؛ و بر چشم واجب است كه به چيزي كه خداوند نظر كردن بر آن را حرام كرده است نظر ننمايد.[5]
و نيز حضرت علي(ع) عفت چشم را موجب دوري از هلاكت دانسته و فرمودهاند:
هر كه چشمپوشي كند تأسفش كم و از هلاكت بركنار است. هيچ جوانمرديي مانند چشمپوشي نيست.[6]
در روايتي ديگر آمده است:
چه بسا نگاه حرامي كه حسرت طولاني را به دنبال داشته باشد.[7]
همهي اين تأكيدها در محافظت از چشم، براي اين است كه نگاه حرام، علاوه بر اين كه نوعي ظلم به آن است، موجب آلودگي قلب و پليدي باطن نيز ميگردد.
پس براي اين كه بتوانيم در مسير عدالت گام برداشته، از طهارت باطن برخوردار باشيم، بايد بتوانيم از اين عضو، همانند ساير اعضا محافظت نموده، آن را در همان طريقي به كار گيريم كه خداوند براي آن هدف خلق كرده است.
پی نوشتها:
[1]. سوره‌ي نور، آيه‌ي 31 ـ 30.
[2]. سوره‌ي نور، آيه‌ي 30.
[3]. الميزان، ج 15، ص 117.
[4]. نور الثقلين، ج 3، ص 593.
[5]. تفسير صافي، ج 2، ص 165.
[6]. غررالحكم، لفظ «بصر».
[7]. وسايل الشيعه، ج 7، ص 138.
منبع: جوانان و پرسش‌هاي اخلاقي، مصطفي خليلي، ناشر: مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه علميه(بهار 1381)
