پرسش :
چگونه ميتوان از وسوسه و تسلط شيطان جلوگيري كرد؟
پاسخ :
علماي علم اخلاق در پاسخ اين پرسش، سه مرحله را يادآوري كرده‌اند:
نخست. بستن درهاي نفوذ شيطان در دل؛ حرص و حسد، خشم و غضب، عداوت و شهوت، كبر و عُجب و طمع و بخل و دوستي متاع دنيوي و تجمل‌پرستي و همهي صفات مذموم، درهايي هستند كه اگر شيطان هر كدام را گشوده يابد، از همان طريق وارد قلب ميشود.
دوم. زنده نمودن دل به اخلاق فاضله و صفات پسنديده و ملازمت آن به ياد و ذكر خداوند؛ چون اگر دل از اين اوصاف خالي گردد، مأمن و محل استقرار شيطان خواهد شد.
وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ؛ هر كه از ياد خداي رحمان روي گرداند، شيطاني را برانگيزيم تا قرين وي باشد.[1]
سوم. ذكر و ياد خدا در دل و زبان است.[2] اگر دل از آلودگيها پاك گردد و به نور تقوا روشن شود و زبان به جاي الفاظ زايد و زشت به ذكر الهي مشغول گردد، وسوسه و تسلط شيطان از او دفع ميشود. در اين حالت است كه انسان ميتواند حقايق هستي را مشاهده نمايد.
چنانكه پيامبر اكرم(ص) فرمودند:
لَوْ لا تَكْثيرَ في كَلامِكُمْ وَ تَمريجَ في قُلُوبِكُمْ لَرَأَيْتُمْ ما أَري وَ لَسَمْعِتُمْ ما اَسْمَعُ؛ اگر زيادي سخنان شما و آشوب و اضطراب در قلوبتان نبود، هر آينه ميديديد آنچه را كه من ميبينم و ميشنيديد آنچه را كه من ميشنوم.[3]
در همين رابطه از حضرت عيسي(ع) نقل است كه فرمود:
باطن شخص را از كلماتش بسنجند؛ زيرا هرگز درخت خار، انجير ندهد. هر چه از زبان ميتراود از دل سرچشمه ميگيرد. كسي كه فحّاش و بدگو است، چون دلش معدن نجاسات است از زبانش نيز همان، بيرون تراويده است.
از اين رو وقتي كسي به حضرت عيسي بد گفت، ايشان در حقّش دعا كرد؛ از ايشان پرسيدند: آن كس بد كرده است و تو او را دعا ميكني؟ حضرت پاسخ داد:
هر كس از آنچه در خزانه دارد انفاق ميكند.
مه فشاند نور و سگ عوعو كند هر كسي بر خلقت خود ميتند.[4]
بنابراين بهترين راه علاج از وسوسهي شيطان، هماهنگي ميان قلب و زبان و طهارت باطن و ظاهر و مسدود نمودن همهي درهاي نفوذي براي آن است. چنين راه درمان براي جوانان كه هنوز شيطان در قلبشان لانه نكرده و استقرار نيافته است بسيار آسان است.
اميد آن است كه جوانان مسلمان با علم و معرفت به اين نكات، خود را از هرگونه وسوسههاي شيطاني دور ساخته، در مسير كمال انساني، گامهاي بلند و استواري بردارند.
پی نوشتها:
[1]. سورهي زخرف، آيهي 35.
[2]. ملامهدي نراقي، گزيدهي كتاب جامع السعادات، ص 91 ـ 89.
[3]. كنزالعمال، ج 15، ص 643، حديث ش 42542.
[4]. علي مقدادي اصفهاني، نشان از بينشانها، ص 148.
منبع: جوانان و پرسش‌هاي اخلاقی، مصطفي خليلي، ناشر: مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه علميه) بهار 1381(
علماي علم اخلاق در پاسخ اين پرسش، سه مرحله را يادآوري كرده‌اند:
نخست. بستن درهاي نفوذ شيطان در دل؛ حرص و حسد، خشم و غضب، عداوت و شهوت، كبر و عُجب و طمع و بخل و دوستي متاع دنيوي و تجمل‌پرستي و همهي صفات مذموم، درهايي هستند كه اگر شيطان هر كدام را گشوده يابد، از همان طريق وارد قلب ميشود.
دوم. زنده نمودن دل به اخلاق فاضله و صفات پسنديده و ملازمت آن به ياد و ذكر خداوند؛ چون اگر دل از اين اوصاف خالي گردد، مأمن و محل استقرار شيطان خواهد شد.
وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ؛ هر كه از ياد خداي رحمان روي گرداند، شيطاني را برانگيزيم تا قرين وي باشد.[1]
سوم. ذكر و ياد خدا در دل و زبان است.[2] اگر دل از آلودگيها پاك گردد و به نور تقوا روشن شود و زبان به جاي الفاظ زايد و زشت به ذكر الهي مشغول گردد، وسوسه و تسلط شيطان از او دفع ميشود. در اين حالت است كه انسان ميتواند حقايق هستي را مشاهده نمايد.
چنانكه پيامبر اكرم(ص) فرمودند:
لَوْ لا تَكْثيرَ في كَلامِكُمْ وَ تَمريجَ في قُلُوبِكُمْ لَرَأَيْتُمْ ما أَري وَ لَسَمْعِتُمْ ما اَسْمَعُ؛ اگر زيادي سخنان شما و آشوب و اضطراب در قلوبتان نبود، هر آينه ميديديد آنچه را كه من ميبينم و ميشنيديد آنچه را كه من ميشنوم.[3]
در همين رابطه از حضرت عيسي(ع) نقل است كه فرمود:
باطن شخص را از كلماتش بسنجند؛ زيرا هرگز درخت خار، انجير ندهد. هر چه از زبان ميتراود از دل سرچشمه ميگيرد. كسي كه فحّاش و بدگو است، چون دلش معدن نجاسات است از زبانش نيز همان، بيرون تراويده است.
از اين رو وقتي كسي به حضرت عيسي بد گفت، ايشان در حقّش دعا كرد؛ از ايشان پرسيدند: آن كس بد كرده است و تو او را دعا ميكني؟ حضرت پاسخ داد:
هر كس از آنچه در خزانه دارد انفاق ميكند.
مه فشاند نور و سگ عوعو كند هر كسي بر خلقت خود ميتند.[4]
بنابراين بهترين راه علاج از وسوسهي شيطان، هماهنگي ميان قلب و زبان و طهارت باطن و ظاهر و مسدود نمودن همهي درهاي نفوذي براي آن است. چنين راه درمان براي جوانان كه هنوز شيطان در قلبشان لانه نكرده و استقرار نيافته است بسيار آسان است.
اميد آن است كه جوانان مسلمان با علم و معرفت به اين نكات، خود را از هرگونه وسوسههاي شيطاني دور ساخته، در مسير كمال انساني، گامهاي بلند و استواري بردارند.
پی نوشتها:
[1]. سورهي زخرف، آيهي 35.
[2]. ملامهدي نراقي، گزيدهي كتاب جامع السعادات، ص 91 ـ 89.
[3]. كنزالعمال، ج 15، ص 643، حديث ش 42542.
[4]. علي مقدادي اصفهاني، نشان از بينشانها، ص 148.
منبع: جوانان و پرسش‌هاي اخلاقی، مصطفي خليلي، ناشر: مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه علميه) بهار 1381(
