پرسش :
آيا حجاب مخصوص اعراب جاهلى بوده و قرآن از آن متأثر شده است؟
پاسخ :
در زمينه ى پوشش، شبهات متعددى را مطرح كرده اند و ما به چكيده اى از آن شبهات، اشاره مى كنيم:
برخى مى گويند:
اين مقررات }احكام اسلامى{ صدرصد موقتى، مقطعى، و متكى به شرايط اجتماعى و اقتصادى و فرهنگى زمانه هستند...بايد به همه اين احكام، هم به چشم عرضى نگاه كرد و هم به چشم اسطوره اى و از آن ها اسطوره زدايى كرد...»؛ براى مثال، حجاب را نام مى برد و حجاب و پوشش را يكى از احكام اسطوره اى دين مى داند و معتقد است كه تنها رعايت عفّت لازم است و حجاب، هيچ موضوعيتى ندارد.[1]
عده اى ديگر مى گويند:
«مظاهر دينى، چون حجاب و حياى زنان، نماد عقب افتادگى است.»[2]
همچنين مى گويند:
«در فرهنگ ملى ما، چادر يك حجاب برتر نيست؛ ما در حالت گذرا از سنت به مدرنيته هستيم كه زنان مشاركت هاى بيشترى در جامعه پيدا مى كنند كه سنّت هاى متعلق به گذشته را پس بزنند.»[3]
خلاصه ى شبهه اين است كه حجاب براى زمان حال و متمدن امروز نيامده و از آن اعراب بوده و قرآن از فرهنگ زمانه، اخذ كرده است.
بررسى و نقد شبهه
الف. حجاب از مختصات مكتب اسلام نيست. مكاتب و شرايع ديگر نيز در پوشش و حجاب شريكند. ايران باستان در زمان ساسانى، هندوستان و بعضى از اعراب، پوشش و حجاب را قائل بوده اند كه در بعضى موارد از حجاب اسلامى دشوارتر بوده است.[4]
ب. قرآن فلسفه حجاب را در آيه هاى گوناگون بيان كرده است؛ از جمله:
الف) پاكى دل هاى مردان و زنان و آلوده نشدن به گناه (احزاب، 53)؛
ب) امان ماندن زنان، از افراد سبك سر(احزاب، 59)؛
ج) طمع نكردن افراد بيمار دل (احزاب، 32).
عواملى را كه قرآن برمى شمارد، در هر زمانى موجب رشد و تعالى هويت و شخصيت معنوى و مادى زنان مى گردد.
ج. دانشمندان، پوشش زن را بهترين شيوه براى حفظ شخصيت و هويت زن مى دانند و ثمرات مثبتى را بر حجاب بار مى كنند، از جمله: جنبه روانى، استحكام و پيوند خانوادگى، استوارى اجتماع، ارزش و احترام به زن.[5] نبودن حريمى ميان زن و مرد و آزادى هاى بى حد و مرز، موجب فزونى و تشديد غرايز جنسى مى شود. آنچه در جامعه بى بند و بار، مشاهده مى كنيم، جز سوء استفاده از زنان و زيان ديدن آنان نيست. با اين نوع آزادى، هر چه سن و سال زنان روبه كهولت، رود به علت عدم استفاده جنسى از آن ها، به يك فرد تنها و بى ارزش در جامعه تبديل مى گردند؛ چون زن براى آن ها ابزارى بيش نيست.
د. قرآن براى زندگى با سعادت، همراه با آرامش درونى و جامعه، تدابيرى براى حريم بين زن و مرد انديشيده است؛ از جمله: حجاب، عدم نگاه به نامحرم با قصد لذت، خلوت نكردن با زنان، مرتكب زنا و فحشا نشدن و... اينها مقدماتى است براى متمركز شدن عاطفه و محبت در خانواده و محترم شدن شخصيت زن و مرد، هم در خانواده و هم در جامعه، و متضرر نشدن زنان در طول حياتشان و... .
هـ. همان گونه كه برخى از علماى اسلام گفته اند:
زن بايد اين مسئله را كاملا درك كند كه حجاب او، مال خود او نيست تا بگويد: من از حق خودم صرف نظر كردم. حجاب زن مربوط به مرد هم نيست، تا مرد بگويد: من راضى هستم...؛ حجاب زن حقى است الهى... خداى سبحان زن را با سرمايه عاطفه آفريد كه معلم رقّت باشد و پيام عاطفه بياورد. اگر جامعه اى اين درس رقّت و عاطفه را ترك نمودند و به دنبال غريزه و شهوت رفتند، به همان فسادى مبتلا مى شوند كه در غرب ظهور كرد... . معلوم مى شود عصمت زن، حقى الهى است و به هيچ كس ارتباطى ندارد و زن امين امانت الهى است.[6]
و. لازمه ى داشتن عفت و پاكدامنى، پاكى و صفاى دل و معنويت است و معنويت نيز بدون ايمان به احكام الهى و قرآن به وجود نمى آيد. نمى توان گفت: «معيار رعايت عفت است، نه حجاب، از اين كه گفته شده: حجاب موضوعيتى ندارد»؛ اين ادعاى بدون دليل است. از اين كه گفته شده: «حجاب، نماد عقب افتادگى است»، درست به عكس قضيه است. بى حجابى نماد عقب افتادگى روحى و معنوى و اخلاقى و اسارت در هواى نفس و غرايز جنسى است؛ اما پوشش، رشد و تعالى روح و سالم ماندن نسل و جامعه و آزادى را به ارمغان مى آورد.
در نتيجه، اگر حجاب در زمان اعراب جاهلى وجود داشت، از اين رو است كه در اديان گذشته و فرهنگ فطرى مردم ريشه دارد. گفتنى است حجاب در اعراب جاهلى كامل نبوده و زير گلو و بالاى سينه نمايان بوده است و اسلام با بيان حد حجاب آن را اصلاح كرد.
پی نوشتها:
[1]. مجلّه زنان، ش 59، ص 4-32، سروش.
[2]. جامعه سالم، تير ماه، سال 1377. نوشين احمدى.
[3]. روزنامه زن، سال 1377.
[4]. استاد مرتضى مطهرى، مسئله حجاب، ص 23.
[5]. همان، ص 95-56.
[6]. عبدالله جوادى آملى، زن در آئينه جلال و جمال، ص 425.
منبع: بررسى شبهات قرآن و فرهنگ زمانه، حسن رضا رضايى، نشر انتشارات مركز مديريت حوزه علميه (1382).
در زمينه ى پوشش، شبهات متعددى را مطرح كرده اند و ما به چكيده اى از آن شبهات، اشاره مى كنيم:
برخى مى گويند:
اين مقررات }احكام اسلامى{ صدرصد موقتى، مقطعى، و متكى به شرايط اجتماعى و اقتصادى و فرهنگى زمانه هستند...بايد به همه اين احكام، هم به چشم عرضى نگاه كرد و هم به چشم اسطوره اى و از آن ها اسطوره زدايى كرد...»؛ براى مثال، حجاب را نام مى برد و حجاب و پوشش را يكى از احكام اسطوره اى دين مى داند و معتقد است كه تنها رعايت عفّت لازم است و حجاب، هيچ موضوعيتى ندارد.[1]
عده اى ديگر مى گويند:
«مظاهر دينى، چون حجاب و حياى زنان، نماد عقب افتادگى است.»[2]
همچنين مى گويند:
«در فرهنگ ملى ما، چادر يك حجاب برتر نيست؛ ما در حالت گذرا از سنت به مدرنيته هستيم كه زنان مشاركت هاى بيشترى در جامعه پيدا مى كنند كه سنّت هاى متعلق به گذشته را پس بزنند.»[3]
خلاصه ى شبهه اين است كه حجاب براى زمان حال و متمدن امروز نيامده و از آن اعراب بوده و قرآن از فرهنگ زمانه، اخذ كرده است.
بررسى و نقد شبهه
الف. حجاب از مختصات مكتب اسلام نيست. مكاتب و شرايع ديگر نيز در پوشش و حجاب شريكند. ايران باستان در زمان ساسانى، هندوستان و بعضى از اعراب، پوشش و حجاب را قائل بوده اند كه در بعضى موارد از حجاب اسلامى دشوارتر بوده است.[4]
ب. قرآن فلسفه حجاب را در آيه هاى گوناگون بيان كرده است؛ از جمله:
الف) پاكى دل هاى مردان و زنان و آلوده نشدن به گناه (احزاب، 53)؛
ب) امان ماندن زنان، از افراد سبك سر(احزاب، 59)؛
ج) طمع نكردن افراد بيمار دل (احزاب، 32).
عواملى را كه قرآن برمى شمارد، در هر زمانى موجب رشد و تعالى هويت و شخصيت معنوى و مادى زنان مى گردد.
ج. دانشمندان، پوشش زن را بهترين شيوه براى حفظ شخصيت و هويت زن مى دانند و ثمرات مثبتى را بر حجاب بار مى كنند، از جمله: جنبه روانى، استحكام و پيوند خانوادگى، استوارى اجتماع، ارزش و احترام به زن.[5] نبودن حريمى ميان زن و مرد و آزادى هاى بى حد و مرز، موجب فزونى و تشديد غرايز جنسى مى شود. آنچه در جامعه بى بند و بار، مشاهده مى كنيم، جز سوء استفاده از زنان و زيان ديدن آنان نيست. با اين نوع آزادى، هر چه سن و سال زنان روبه كهولت، رود به علت عدم استفاده جنسى از آن ها، به يك فرد تنها و بى ارزش در جامعه تبديل مى گردند؛ چون زن براى آن ها ابزارى بيش نيست.
د. قرآن براى زندگى با سعادت، همراه با آرامش درونى و جامعه، تدابيرى براى حريم بين زن و مرد انديشيده است؛ از جمله: حجاب، عدم نگاه به نامحرم با قصد لذت، خلوت نكردن با زنان، مرتكب زنا و فحشا نشدن و... اينها مقدماتى است براى متمركز شدن عاطفه و محبت در خانواده و محترم شدن شخصيت زن و مرد، هم در خانواده و هم در جامعه، و متضرر نشدن زنان در طول حياتشان و... .
هـ. همان گونه كه برخى از علماى اسلام گفته اند:
زن بايد اين مسئله را كاملا درك كند كه حجاب او، مال خود او نيست تا بگويد: من از حق خودم صرف نظر كردم. حجاب زن مربوط به مرد هم نيست، تا مرد بگويد: من راضى هستم...؛ حجاب زن حقى است الهى... خداى سبحان زن را با سرمايه عاطفه آفريد كه معلم رقّت باشد و پيام عاطفه بياورد. اگر جامعه اى اين درس رقّت و عاطفه را ترك نمودند و به دنبال غريزه و شهوت رفتند، به همان فسادى مبتلا مى شوند كه در غرب ظهور كرد... . معلوم مى شود عصمت زن، حقى الهى است و به هيچ كس ارتباطى ندارد و زن امين امانت الهى است.[6]
و. لازمه ى داشتن عفت و پاكدامنى، پاكى و صفاى دل و معنويت است و معنويت نيز بدون ايمان به احكام الهى و قرآن به وجود نمى آيد. نمى توان گفت: «معيار رعايت عفت است، نه حجاب، از اين كه گفته شده: حجاب موضوعيتى ندارد»؛ اين ادعاى بدون دليل است. از اين كه گفته شده: «حجاب، نماد عقب افتادگى است»، درست به عكس قضيه است. بى حجابى نماد عقب افتادگى روحى و معنوى و اخلاقى و اسارت در هواى نفس و غرايز جنسى است؛ اما پوشش، رشد و تعالى روح و سالم ماندن نسل و جامعه و آزادى را به ارمغان مى آورد.
در نتيجه، اگر حجاب در زمان اعراب جاهلى وجود داشت، از اين رو است كه در اديان گذشته و فرهنگ فطرى مردم ريشه دارد. گفتنى است حجاب در اعراب جاهلى كامل نبوده و زير گلو و بالاى سينه نمايان بوده است و اسلام با بيان حد حجاب آن را اصلاح كرد.
پی نوشتها:
[1]. مجلّه زنان، ش 59، ص 4-32، سروش.
[2]. جامعه سالم، تير ماه، سال 1377. نوشين احمدى.
[3]. روزنامه زن، سال 1377.
[4]. استاد مرتضى مطهرى، مسئله حجاب، ص 23.
[5]. همان، ص 95-56.
[6]. عبدالله جوادى آملى، زن در آئينه جلال و جمال، ص 425.
منبع: بررسى شبهات قرآن و فرهنگ زمانه، حسن رضا رضايى، نشر انتشارات مركز مديريت حوزه علميه (1382).
