پرسش :
شرايط ظهور امام مهدى(علیه السلام) با علائم ظهور آن حضرت، چه فرقى دارد؟
پاسخ :
به حوادثى كه قبل از ظهور اتفاق مى افتد، از دو جهت مى توان نگريست: از يك ديد، اين حوادث، نشانه هاى نزديك شدن ظهور امام مهدى (علیه السلام) هستند و از نگاه ديگر، برخى از اين حوادث، زمينه ساز ظهور امام (علیه السلام) است. بنابراين، در تعريف اين دو اصطلاح، شايد بتوان گفت:
علائم ظهور، حوادثى است كه بعد از شروع غيبت و قبل از آغاز ظهور، اتّفاق مى افتد و وقوع آن ها در احاديث پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امامان ذكر شده است. ولو اين كه آن حوادث، رابطه ى مستقيمى با ظهور امام زمان (علیه السلام) نداشته باشد.
شرايط ظهور، حوادثى است كه نزديك ظهور امام زمان (علیه السلام) واقع مى شود و زمينه ى ظهور را آماده مى سازد و رابطه ى مستقيمى با ظهور امام زمان (علیه السلام) دارد. در احاديث، آمده كه اين حوادث، حتماً واقع خواهد شد.
بنابراين، از ديد علم منطق، رابطه ى ميان علائم ظهور و شرايط ظهور، عموم و خصوص مطلق است؛ زيرا، هر شرط ظهورى، علامت ظهور هست، ولى هر علامت ظهورى، شرط ظهور نيست.
بعد از ذكر تعاريف فوق، براى روشن شدن موضوع بحث، براى هر كدام از اين موارد، مثالى از احاديث ائمه ى طاهر(عليهم السلام) ذكر مى شود.
علائم ظهور
امام باقر(عليه السلام) فرمودند: «دو نشانه پيش از ظهور وجود دارد: خسوف ماه در پنجم ماه و كسوف خورشيد در پانزدهم ماه. اين امر، از زمانى كه آدم(عليه السلام)به زمين هبوط كرد اتّفاق نيفتاده است».[1]
شرايط ظهور
ابوبصير و محّمد بن مسلم از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كنند كه فرمودند: «اين امر (ظهور قائم(عليه السلام)) اتفاق نمى افتد مگر اين كه دو سوم مردم از بين بروند». به آن حضرت گفتند: «اگر دو سوم مردم از بين بروند، چيزى باقى نمى ماند». فرمودند: «آيا راضى نيستيد كه شما از يك سومى كه باقى مى مانند باشيد».[2]
البته گاهى هم علائم ظهور و هم شرايط ظهور در يك حديث و يك جا ذكر شده است و تفكيك اين دو از هم مشكل مى نمايد.
از ديد ديگر، مى توان ادعا كرد كه علائم ظهور، عبارت است از رويدادهاى اجتماعى و تحوّلات سياسى و طبيعى كه در زمان ظهور امام زمان(عليه السلام) واقع مى شود و مردم در آن نقش بارز ندارند و همه ى اين وقايع، نشان از آماده شدن جهان براى ورود به عصرى جديد و آغاز دورانى سرنوشت ساز دارد، و شرايط ظهور، عبارت است از مواردى كه مردم بايد براى تحقّق و تعجيل ظهور امام زمان (علیه السلام) انجام دهند و در آن موارد تلاش كنند.
در توقيع شريفى كه از ناحيه ى مقدس امام زمان (علیه السلام) به شيخ مفيد صادر گرديده، اَعمال ناشايست و گناهانى كه از شيعيان سر مى زند، يكى از اسباب طولانى شدن غيبت و دورى شيعيان از توفيق ديدار، شمرده شده است.[3]
بنابراين، اگر شيعيان، در تهذيب نفس كوشش كرده و از گناهان دورى كنند، يكى از علل طولانى شدن غيبت را از بين برده به تعجيل ظهور كمك كرده اند.
نتيجه اين كه هر دو تعريف فوق كه براى علائم و شرايط ظهور گفته شد، از يك لحاظ، صحيح و از لحاظ ديگر، نواقصى دارد و شايد بهترين تعريف، جمع بين اين دو تعريف باشد.
پی نوشتها:
[1]. محمدباقر مجلسى، بحارالأنوار، ج 52، ص 207.
[2]. همان.
[3]. همان، ج 53، ص 177.
منبع: امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، رسول رضوى، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه (1384).
به حوادثى كه قبل از ظهور اتفاق مى افتد، از دو جهت مى توان نگريست: از يك ديد، اين حوادث، نشانه هاى نزديك شدن ظهور امام مهدى (علیه السلام) هستند و از نگاه ديگر، برخى از اين حوادث، زمينه ساز ظهور امام (علیه السلام) است. بنابراين، در تعريف اين دو اصطلاح، شايد بتوان گفت:
علائم ظهور، حوادثى است كه بعد از شروع غيبت و قبل از آغاز ظهور، اتّفاق مى افتد و وقوع آن ها در احاديث پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امامان ذكر شده است. ولو اين كه آن حوادث، رابطه ى مستقيمى با ظهور امام زمان (علیه السلام) نداشته باشد.
شرايط ظهور، حوادثى است كه نزديك ظهور امام زمان (علیه السلام) واقع مى شود و زمينه ى ظهور را آماده مى سازد و رابطه ى مستقيمى با ظهور امام زمان (علیه السلام) دارد. در احاديث، آمده كه اين حوادث، حتماً واقع خواهد شد.
بنابراين، از ديد علم منطق، رابطه ى ميان علائم ظهور و شرايط ظهور، عموم و خصوص مطلق است؛ زيرا، هر شرط ظهورى، علامت ظهور هست، ولى هر علامت ظهورى، شرط ظهور نيست.
بعد از ذكر تعاريف فوق، براى روشن شدن موضوع بحث، براى هر كدام از اين موارد، مثالى از احاديث ائمه ى طاهر(عليهم السلام) ذكر مى شود.
علائم ظهور
امام باقر(عليه السلام) فرمودند: «دو نشانه پيش از ظهور وجود دارد: خسوف ماه در پنجم ماه و كسوف خورشيد در پانزدهم ماه. اين امر، از زمانى كه آدم(عليه السلام)به زمين هبوط كرد اتّفاق نيفتاده است».[1]
شرايط ظهور
ابوبصير و محّمد بن مسلم از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كنند كه فرمودند: «اين امر (ظهور قائم(عليه السلام)) اتفاق نمى افتد مگر اين كه دو سوم مردم از بين بروند». به آن حضرت گفتند: «اگر دو سوم مردم از بين بروند، چيزى باقى نمى ماند». فرمودند: «آيا راضى نيستيد كه شما از يك سومى كه باقى مى مانند باشيد».[2]
البته گاهى هم علائم ظهور و هم شرايط ظهور در يك حديث و يك جا ذكر شده است و تفكيك اين دو از هم مشكل مى نمايد.
از ديد ديگر، مى توان ادعا كرد كه علائم ظهور، عبارت است از رويدادهاى اجتماعى و تحوّلات سياسى و طبيعى كه در زمان ظهور امام زمان(عليه السلام) واقع مى شود و مردم در آن نقش بارز ندارند و همه ى اين وقايع، نشان از آماده شدن جهان براى ورود به عصرى جديد و آغاز دورانى سرنوشت ساز دارد، و شرايط ظهور، عبارت است از مواردى كه مردم بايد براى تحقّق و تعجيل ظهور امام زمان (علیه السلام) انجام دهند و در آن موارد تلاش كنند.
در توقيع شريفى كه از ناحيه ى مقدس امام زمان (علیه السلام) به شيخ مفيد صادر گرديده، اَعمال ناشايست و گناهانى كه از شيعيان سر مى زند، يكى از اسباب طولانى شدن غيبت و دورى شيعيان از توفيق ديدار، شمرده شده است.[3]
بنابراين، اگر شيعيان، در تهذيب نفس كوشش كرده و از گناهان دورى كنند، يكى از علل طولانى شدن غيبت را از بين برده به تعجيل ظهور كمك كرده اند.
نتيجه اين كه هر دو تعريف فوق كه براى علائم و شرايط ظهور گفته شد، از يك لحاظ، صحيح و از لحاظ ديگر، نواقصى دارد و شايد بهترين تعريف، جمع بين اين دو تعريف باشد.
پی نوشتها:
[1]. محمدباقر مجلسى، بحارالأنوار، ج 52، ص 207.
[2]. همان.
[3]. همان، ج 53، ص 177.
منبع: امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، رسول رضوى، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه (1384).
