پرسش :
جنبه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دفاع مقدس چیست؟
پاسخ :
دفاع مقدس دارای جنبه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، وسیاسی می باشد.
از جنبه های فرهنگی ،اجتماعی،معنوی آن می توان به این موارد اشاره نمود:
1.تقویت اعتماد به نفس وخودباوری:«دفاع مقدس موجب شد که خودمان را باور کنیم وبا تکیه برتوانمندیهای خود کشور را اداره نماییم.تاثیر این خودباوری ،بعد از جنگ در عرصه های مختلف اجتماعی،اقتصادی وفناوری های نوین دفاعی ،نمود فزاینده ای داشته است»( منصوری ص16)
«رزمندگان ایران به حق از هیچ قدرتی هراس نداشتندوهیچ قدرت نظامی هم در آن زمان به نظر نمی رسید توان در گیری با ایران را داشته باشد»(رفیع پور ،فرامرز،ص144)
«در جنگ تحمیلی برغم شدت و وسعت زیاد جنگ و طیف وسیع حامیان دشمن و اوضاع نامناسب ایران دشمن به هیچیک از اهداف اعلام شده‌اش مبنی بر گرفتن اروندرود و جزایر سه‌گانه جدایی خوزستان و عربی کردن آن و سقوط نظام انقلابی ایران نرسید، و هیچ معاهده ذلت باری به ایران تحمیل نشد.بلکه بر اثر موفقیت در ناکام گذاشتن دشمن از دستیابی به اهدافش ، اعتماد به نفس مردم ایران تجدید شد.»( رحیمی(روشن)، حسن، رهبری سیاسی با دفاع نظامی)
2. .رشد باورهای دینی:رشد باورهای دینی در دوران دفاع مقدس بسیار چشمگیربود،بطوری که فضای کشور به عطر ایمان ومعنویت،معطرشده وروح عبودیت در مردم موج می زد. (منصوری،ص18)
3. مدیریت دفاع مقدس با تکیه بر معنویت: در بررسی و تجزیه و تحلیل زوایای گوناگون این .. جنگ تنها نقطه قوت ایران در جنگ با عراق کیفیت و ویژگیهای رهبری سیاسی است .در یک مقایسه دیده میشود که ناکام گذاشتن عراق در دستیابی به اهداف اعلام شده‌اش نه به دلیل تجهیزات برتر ایران بوده است .تنها مسئله مهم رهبری سیاسی ایران و نتایج تفکرات ، جهانی‌بینی‌هاو اعمال و رفتار اوست . ( رحیمی(روشن)، حسن، همان)
4. شکوفایی استعدادها وخلاقیت:برپایه یک نظام اجتماعی منسجم در زمان جنگ ،فعالیت متکی بر توانائی های خود برای تولید سلاح وارزاق به دست که خود موجب انواع ابداعات واختراعات گردید.
بدین ترتیب نظام اجتماعی ایران همچنین نظامم سیاسی ونظامیش ،در پی جنگ در بهترین شرایط قرار گرفت واز طرف دیگر محاصره اقتصادی از یک طرف ونیاز مبرم به سلاح وخودداری برخی از تولید کنندگان خارجی برای فروش سلاح به ایران ،فعالیت تولیدی صنایع نظامی ایران را تاحدودی رونق بخشیدوبه سرعت تمام بخش های اقتصادی وتولیدی را فرا (رفیع پور،فرامرز،ص143)
5. رشد فضایل اخلاقی ومعنوی وتقویت ارزشهای اسلامی در جامعه:
6...
بعد سیاسی دفاع مقدس:بدون شک دفاع مقدس ،در بعد سیاسی نیز دارای جنبه های مهمی بوده است ،ما به چند نمونه آن اشاره می کنیم.
1-افشای هویت وچهره منافقین : امام خمینی (ره)که با بینش عمیق دفاع مقدس را زیر نظر داشت در این مورد می فرمایند:«این اشخاص که ادعا می کنند وادعا می کردند که ما طرفدار مظلومین هستیم ،طرفدار خلق هستیم ،فدایی خلق هستیم،مجاهده برای مردم می کنیم ،ثابت شد به اینکه همه این حرفها ،صحبتهای خلاف واقع بوده است. (مرنی،مهدی ، ص641)
یکی از گروههای مطرح آن ایام سازمان مجاهدین خلق ایران بود که با تکیه بر سوابق مبارزاتی قبل از انقلاب وارد عرصه سیاسی جامعه شده وچهره نقاب گرفته خودرا نشان داد.
2-رسوایی جهانخواران در سطح بین الملل:در این باره امام راحل می فرمایند:هرچه از این جنگ ناخواسته تحمیلی می گذرد،قدرت اسلام وجمهوری اسلامی وقوای نظامی وانتظامی ایران وپایداری ملت متعهد آشکارتر وافزونتر می گردد،ورسوایی جهانخوران ووابستگان وپیوستگان به آنان بیشتر وواضحتر می شود ومشت خرابکاران ومنافقان ومنحرفان بازتر می گردد.(مرنی ،همان، ص643)
3-بازدارندگی دشمنان از تعرض به ایران :از جنبه های سیاسی دفاع مقدس ،به نمایش در آمدن قدرت نظامی وسیاسی ایران ونیز قدرت مدیریت آن در برابر ابرقدرتها بوده است.حضرت امام در تحلیل دفاع مقدس می فرمایند:بواسطه شجاعت سربازان دلیر ما شجاعت ملت بزرگ ما که توانست این مطلب را تثبیت کند که کسی نمی تواند به این مملکت رخنه کند وکسی نمی تواند آسیب به این کشور برساند.
4- افزایش انسجام اجتماعی وتحکیم وحدت ملی:دفاع مقدس سبب افزایش اتحاد هرچه بیشتر بین احزاب واقوام مختلف کشور ونیز بین دولت وملت گردید. «از برکات مهم دفاع مقدس،تحکیم وحدت ملی بین آحاد ملت به ویژه گروه ها واحزاب سیاسی کشور بود؛به طوری که همگان منافع حزبی وصنفی خود را در خدمت مصالح نظام وامنیت کشور قرار داده بودند».(منصوری ،ص35)
احساس همبستگی با مردم ونیروی هنجاری برای مقابله با دشمن آنقدرقوی شده بود که ایرانیان مسیحی نیز مایل به مشارکت در این نبرد بودند واز جانفشانی دریغ نمی نمودند واین یکی از مهمترین معرف های شدت انسجام اجتماعی آن زمان جامعه است.(رفیع پورص141)
5- بالا رفتن وجهه انقلاب اسلامی در سطح جهانی:علی رغم محاصره خبری وپیام رسانی از سوی غرب ،دفاع مقدس ،موجب جلوه گری هرچه بیشتر انقلاب اسلامی در سطح جهانی گردید.
6- احیای اسلام:حضرت امام می فرماید :«ما اسلام را در اینجا زنده کردیم.پیشتراسمی از اسلام بود ولیکن اسلام اصلش نبود ،یعنی اصلش دعوا با اسلام بود می خواستند اسلام زدایی کنند»(مرنی ،همان،ص644. پایداری ایران اسلامی که برخاسته از روح وحدت وایمان بود، در سایه هدایت های رهبر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) شکل گرفت و باعث احیای مکاتب سازنده و نهضت های آرمان گرا شد.
7-.تثبیت اقتدارجمهوری اسلامی ایران:ایران ناخود آگاه به جنگی تمام عیار فراخوانده شد که بر اساس پیش بینی کارشناسان نظامی وسیاسی ،توان مقابله ایران سه روزه بود ،اما هشت سال دفاع دلیرانه یک وجب از خاک کشور را از دست نداد.(اقتباس از منصوری،ص75)
«پایه های انقلابی مستحکم تر وکشور وجامعه ای قوی تر ویک نیروی نظامی مقتدر بوجود آورده بود.ایران برای کشورهای اسلامی دیگر به یک گروه مرجع مهم تبدیل گشته ومردم آن کشورها به آن علاقمند شده بودند«.(رفیع پور،همان،ص144)
«از بعد سیاسی .. دشمنان ما که حامی صدام بودند و از صدام حمایت می‌کردند، از صدام مأیوس شدند و اصولا از شکست دادن ایران مأیوس شدند. آنان دیگر فهمیدند که ایران شکست‌ناپذیر است. البته طبعا احساس خطر هم کردند و این خطرات را به دنیا گوشزد کردند و نگران شدند و دست به اقداماتی برای جلوگیری از پیروزی‌های بعدی ایران زدند.»(گفتگوی محسن، رضایی ، سایت جمعیت ایثار گران انقلاب اسلامی)
8- شکل گیری ورشد ادبیات جنگی
9- اثبات اصل نه شرقی و نه غربی
10- حفظ تمامیت ارضی کشور
منابع:
1-مرنی،مهدی وسلیمانی،داود،دفاع مقدس در اندیشه امام خمینی،موسسه تنظیم ونشر آثار امام ،چاپ اول،83
2-منصوری،اسماعیل،دستاوردهای دفاع مقدس وراههای حفظ ونشر آن؛نشر خادم الرضا(ع)چاپ اول ،84
3.رحیمی(روشن)، حسن؛رابطه رهبری سیاسی با دفاع نظامی، نگرش بر جنگهای معاصر ایران پایان‌نامه (کارشناسی ارشد) -- دانشگاه تهران، تهران،
4. رفیع پور فرامرز،توسعه وتضاد؛نشر شرکت سهامی انتشار؛چاپ چهارم،تهران ،سال791380
5. گفتگوی محسن، رضایی ، سایت جمعیت ایثار گران انقلاب اسلامی)
porseman.org
دفاع مقدس دارای جنبه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، وسیاسی می باشد.
از جنبه های فرهنگی ،اجتماعی،معنوی آن می توان به این موارد اشاره نمود:
1.تقویت اعتماد به نفس وخودباوری:«دفاع مقدس موجب شد که خودمان را باور کنیم وبا تکیه برتوانمندیهای خود کشور را اداره نماییم.تاثیر این خودباوری ،بعد از جنگ در عرصه های مختلف اجتماعی،اقتصادی وفناوری های نوین دفاعی ،نمود فزاینده ای داشته است»( منصوری ص16)
«رزمندگان ایران به حق از هیچ قدرتی هراس نداشتندوهیچ قدرت نظامی هم در آن زمان به نظر نمی رسید توان در گیری با ایران را داشته باشد»(رفیع پور ،فرامرز،ص144)
«در جنگ تحمیلی برغم شدت و وسعت زیاد جنگ و طیف وسیع حامیان دشمن و اوضاع نامناسب ایران دشمن به هیچیک از اهداف اعلام شده‌اش مبنی بر گرفتن اروندرود و جزایر سه‌گانه جدایی خوزستان و عربی کردن آن و سقوط نظام انقلابی ایران نرسید، و هیچ معاهده ذلت باری به ایران تحمیل نشد.بلکه بر اثر موفقیت در ناکام گذاشتن دشمن از دستیابی به اهدافش ، اعتماد به نفس مردم ایران تجدید شد.»( رحیمی(روشن)، حسن، رهبری سیاسی با دفاع نظامی)
2. .رشد باورهای دینی:رشد باورهای دینی در دوران دفاع مقدس بسیار چشمگیربود،بطوری که فضای کشور به عطر ایمان ومعنویت،معطرشده وروح عبودیت در مردم موج می زد. (منصوری،ص18)
3. مدیریت دفاع مقدس با تکیه بر معنویت: در بررسی و تجزیه و تحلیل زوایای گوناگون این .. جنگ تنها نقطه قوت ایران در جنگ با عراق کیفیت و ویژگیهای رهبری سیاسی است .در یک مقایسه دیده میشود که ناکام گذاشتن عراق در دستیابی به اهداف اعلام شده‌اش نه به دلیل تجهیزات برتر ایران بوده است .تنها مسئله مهم رهبری سیاسی ایران و نتایج تفکرات ، جهانی‌بینی‌هاو اعمال و رفتار اوست . ( رحیمی(روشن)، حسن، همان)
4. شکوفایی استعدادها وخلاقیت:برپایه یک نظام اجتماعی منسجم در زمان جنگ ،فعالیت متکی بر توانائی های خود برای تولید سلاح وارزاق به دست که خود موجب انواع ابداعات واختراعات گردید.
بدین ترتیب نظام اجتماعی ایران همچنین نظامم سیاسی ونظامیش ،در پی جنگ در بهترین شرایط قرار گرفت واز طرف دیگر محاصره اقتصادی از یک طرف ونیاز مبرم به سلاح وخودداری برخی از تولید کنندگان خارجی برای فروش سلاح به ایران ،فعالیت تولیدی صنایع نظامی ایران را تاحدودی رونق بخشیدوبه سرعت تمام بخش های اقتصادی وتولیدی را فرا (رفیع پور،فرامرز،ص143)
5. رشد فضایل اخلاقی ومعنوی وتقویت ارزشهای اسلامی در جامعه:
6...
بعد سیاسی دفاع مقدس:بدون شک دفاع مقدس ،در بعد سیاسی نیز دارای جنبه های مهمی بوده است ،ما به چند نمونه آن اشاره می کنیم.
1-افشای هویت وچهره منافقین : امام خمینی (ره)که با بینش عمیق دفاع مقدس را زیر نظر داشت در این مورد می فرمایند:«این اشخاص که ادعا می کنند وادعا می کردند که ما طرفدار مظلومین هستیم ،طرفدار خلق هستیم ،فدایی خلق هستیم،مجاهده برای مردم می کنیم ،ثابت شد به اینکه همه این حرفها ،صحبتهای خلاف واقع بوده است. (مرنی،مهدی ، ص641)
یکی از گروههای مطرح آن ایام سازمان مجاهدین خلق ایران بود که با تکیه بر سوابق مبارزاتی قبل از انقلاب وارد عرصه سیاسی جامعه شده وچهره نقاب گرفته خودرا نشان داد.
2-رسوایی جهانخواران در سطح بین الملل:در این باره امام راحل می فرمایند:هرچه از این جنگ ناخواسته تحمیلی می گذرد،قدرت اسلام وجمهوری اسلامی وقوای نظامی وانتظامی ایران وپایداری ملت متعهد آشکارتر وافزونتر می گردد،ورسوایی جهانخوران ووابستگان وپیوستگان به آنان بیشتر وواضحتر می شود ومشت خرابکاران ومنافقان ومنحرفان بازتر می گردد.(مرنی ،همان، ص643)
3-بازدارندگی دشمنان از تعرض به ایران :از جنبه های سیاسی دفاع مقدس ،به نمایش در آمدن قدرت نظامی وسیاسی ایران ونیز قدرت مدیریت آن در برابر ابرقدرتها بوده است.حضرت امام در تحلیل دفاع مقدس می فرمایند:بواسطه شجاعت سربازان دلیر ما شجاعت ملت بزرگ ما که توانست این مطلب را تثبیت کند که کسی نمی تواند به این مملکت رخنه کند وکسی نمی تواند آسیب به این کشور برساند.
4- افزایش انسجام اجتماعی وتحکیم وحدت ملی:دفاع مقدس سبب افزایش اتحاد هرچه بیشتر بین احزاب واقوام مختلف کشور ونیز بین دولت وملت گردید. «از برکات مهم دفاع مقدس،تحکیم وحدت ملی بین آحاد ملت به ویژه گروه ها واحزاب سیاسی کشور بود؛به طوری که همگان منافع حزبی وصنفی خود را در خدمت مصالح نظام وامنیت کشور قرار داده بودند».(منصوری ،ص35)
احساس همبستگی با مردم ونیروی هنجاری برای مقابله با دشمن آنقدرقوی شده بود که ایرانیان مسیحی نیز مایل به مشارکت در این نبرد بودند واز جانفشانی دریغ نمی نمودند واین یکی از مهمترین معرف های شدت انسجام اجتماعی آن زمان جامعه است.(رفیع پورص141)
5- بالا رفتن وجهه انقلاب اسلامی در سطح جهانی:علی رغم محاصره خبری وپیام رسانی از سوی غرب ،دفاع مقدس ،موجب جلوه گری هرچه بیشتر انقلاب اسلامی در سطح جهانی گردید.
6- احیای اسلام:حضرت امام می فرماید :«ما اسلام را در اینجا زنده کردیم.پیشتراسمی از اسلام بود ولیکن اسلام اصلش نبود ،یعنی اصلش دعوا با اسلام بود می خواستند اسلام زدایی کنند»(مرنی ،همان،ص644. پایداری ایران اسلامی که برخاسته از روح وحدت وایمان بود، در سایه هدایت های رهبر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) شکل گرفت و باعث احیای مکاتب سازنده و نهضت های آرمان گرا شد.
7-.تثبیت اقتدارجمهوری اسلامی ایران:ایران ناخود آگاه به جنگی تمام عیار فراخوانده شد که بر اساس پیش بینی کارشناسان نظامی وسیاسی ،توان مقابله ایران سه روزه بود ،اما هشت سال دفاع دلیرانه یک وجب از خاک کشور را از دست نداد.(اقتباس از منصوری،ص75)
«پایه های انقلابی مستحکم تر وکشور وجامعه ای قوی تر ویک نیروی نظامی مقتدر بوجود آورده بود.ایران برای کشورهای اسلامی دیگر به یک گروه مرجع مهم تبدیل گشته ومردم آن کشورها به آن علاقمند شده بودند«.(رفیع پور،همان،ص144)
«از بعد سیاسی .. دشمنان ما که حامی صدام بودند و از صدام حمایت می‌کردند، از صدام مأیوس شدند و اصولا از شکست دادن ایران مأیوس شدند. آنان دیگر فهمیدند که ایران شکست‌ناپذیر است. البته طبعا احساس خطر هم کردند و این خطرات را به دنیا گوشزد کردند و نگران شدند و دست به اقداماتی برای جلوگیری از پیروزی‌های بعدی ایران زدند.»(گفتگوی محسن، رضایی ، سایت جمعیت ایثار گران انقلاب اسلامی)
8- شکل گیری ورشد ادبیات جنگی
9- اثبات اصل نه شرقی و نه غربی
10- حفظ تمامیت ارضی کشور
منابع:
1-مرنی،مهدی وسلیمانی،داود،دفاع مقدس در اندیشه امام خمینی،موسسه تنظیم ونشر آثار امام ،چاپ اول،83
2-منصوری،اسماعیل،دستاوردهای دفاع مقدس وراههای حفظ ونشر آن؛نشر خادم الرضا(ع)چاپ اول ،84
3.رحیمی(روشن)، حسن؛رابطه رهبری سیاسی با دفاع نظامی، نگرش بر جنگهای معاصر ایران پایان‌نامه (کارشناسی ارشد) -- دانشگاه تهران، تهران،
4. رفیع پور فرامرز،توسعه وتضاد؛نشر شرکت سهامی انتشار؛چاپ چهارم،تهران ،سال791380
5. گفتگوی محسن، رضایی ، سایت جمعیت ایثار گران انقلاب اسلامی)
porseman.org
