پرسش :
آیا پس از تصرف فاو سازمان ملل نمی‌توانست به عنوان وسیله‌ای جهت تسهیل فضاسازی برای صلح مورد نظر ایران قرار گیرد؟
پاسخ :
پس از تصرف فاو، شورای امنیت قطعنامه 582 را در 5 اسفند 1364 به تصویب رساند. در این قطعنامه بر اصل غیرقابل قبول بودن تصرف سرزمین از راه زور تأکید شده است و نکات واقع‌بینانه نیز که حاکی از برتری سیاسی، نظامی ایران بود، در آن به چشم می‌خورد و از اقدامات اولیه که سبب برخورد بین ایران و عراق شده بود، اظهار تأسف شده است. همچنین از افزایش برخوردها به ویژه تهاجمات ارضی، بمباران مراکز جمعیتی، حمله به کشتی‌های بی طرف و به ویژه استفاده از سلاح‌های شیمیایی که مغایر با پروتکل 1925 ژنو بود، اظهار تأسف شده است و بر خلاف قطعنامه‌هایی که در زمان اشغال خاک ایران صادر شده بود و در آنها عقب‌نشینی را توصیه نمی‌کردند، در این قطعنامه از دو کشور درخواست شده است به مرزهای بین‌المللی عقب‌نشینی کنند. با این حال، در قطعنامه 582 همچنان از احراز تجاوز عراق به خاک جمهوری اسلامی و پرداختن به مسئولیت کشور آغاز کننده و پرداخت خسارت اجتناب شده است.
به طور کلی از زمان شروع تجاوز عراق تا سال 1366 هیچ طرح مهمی که از طرف سازمان‌های معتبر بین‌المللی پیشنهاد شده باشد و متضمن برآورده شدن حداقل خواسته‌های قانونی ایران باشد، ارائه نشد. حتی زمانی که ایران قدرتمندانه موفق شد قسمت‌هایی از خاک عراق را تصرف کند تمامی پیشنهادهای ارائه شده تنها در حد آتش‌بس و عقب‌نشینی به مرزها بود بدون اینکه درباره پایداری صلح و شناخت متجاوز مطلبی ارائه شود. وقتی که قطعنامه 598 که در آن به نحوی موضوع شناخت متجاوز و پرداخت غرامت به کشور صدمه دیده مطرح شد، ایران آن را مثبت ارزیابی کرد، با این حال برای اجرای آن پیشنهادهایی داشت که اولویت دادن به بند شناخت متجاوز از جمله آنها بود ولی فشار کشورهای غربی از جمله امریکا (با دست زدن به اقداماتی همچون سرنگون کردن هواپیمای مسافربری ایران و تهدید به تجهیز صدام به بمب اتم و …) مانع از تحقق این امر شد. ایران در زمینه اجرایی کردن قطعنامه با دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل بسیار همکاری کرد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
پس از تصرف فاو، شورای امنیت قطعنامه 582 را در 5 اسفند 1364 به تصویب رساند. در این قطعنامه بر اصل غیرقابل قبول بودن تصرف سرزمین از راه زور تأکید شده است و نکات واقع‌بینانه نیز که حاکی از برتری سیاسی، نظامی ایران بود، در آن به چشم می‌خورد و از اقدامات اولیه که سبب برخورد بین ایران و عراق شده بود، اظهار تأسف شده است. همچنین از افزایش برخوردها به ویژه تهاجمات ارضی، بمباران مراکز جمعیتی، حمله به کشتی‌های بی طرف و به ویژه استفاده از سلاح‌های شیمیایی که مغایر با پروتکل 1925 ژنو بود، اظهار تأسف شده است و بر خلاف قطعنامه‌هایی که در زمان اشغال خاک ایران صادر شده بود و در آنها عقب‌نشینی را توصیه نمی‌کردند، در این قطعنامه از دو کشور درخواست شده است به مرزهای بین‌المللی عقب‌نشینی کنند. با این حال، در قطعنامه 582 همچنان از احراز تجاوز عراق به خاک جمهوری اسلامی و پرداختن به مسئولیت کشور آغاز کننده و پرداخت خسارت اجتناب شده است.
به طور کلی از زمان شروع تجاوز عراق تا سال 1366 هیچ طرح مهمی که از طرف سازمان‌های معتبر بین‌المللی پیشنهاد شده باشد و متضمن برآورده شدن حداقل خواسته‌های قانونی ایران باشد، ارائه نشد. حتی زمانی که ایران قدرتمندانه موفق شد قسمت‌هایی از خاک عراق را تصرف کند تمامی پیشنهادهای ارائه شده تنها در حد آتش‌بس و عقب‌نشینی به مرزها بود بدون اینکه درباره پایداری صلح و شناخت متجاوز مطلبی ارائه شود. وقتی که قطعنامه 598 که در آن به نحوی موضوع شناخت متجاوز و پرداخت غرامت به کشور صدمه دیده مطرح شد، ایران آن را مثبت ارزیابی کرد، با این حال برای اجرای آن پیشنهادهایی داشت که اولویت دادن به بند شناخت متجاوز از جمله آنها بود ولی فشار کشورهای غربی از جمله امریکا (با دست زدن به اقداماتی همچون سرنگون کردن هواپیمای مسافربری ایران و تهدید به تجهیز صدام به بمب اتم و …) مانع از تحقق این امر شد. ایران در زمینه اجرایی کردن قطعنامه با دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل بسیار همکاری کرد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
