پرسش :
اوضاع سیاسى عراق در آغاز جنگ، در سال 1359 چگونه بود و انقلاب اسلامى ایران چه تأثیرى در اوضاع سیاسى این کشور داشت؟
پاسخ :
بافت اجتماعى و جمعیتى عراق به گونهاى است که همواره حکومتهاى مستقر در این کشور را دچار بىثباتى و بحران نموده است و تشدید همین بحران داخلى در عراق بعد از پیروزى انقلاب اسلامى ایران از جمله عوامل مؤثر در ایجاد جنگ تحمیلى بوده است. شیعیان این کشور به عنوان اکثریت مردم (بیش از 55 درصد) به دلایل ایدئولوژیک و سیاسى همواره با حاکمیت بعث در نزاع و ستیز بودهاند.
پیروزى انقلاب اسلامى در ایران موجب ایجاد موج اسلام خواهى در کشورهاى منطقه گردید و گروههاى شیعه عراقى را در مخالفت با حکومت جدىتر ساخت. مهمترین گروه شیعهى مخالف، »حزب الدعوه اسلامى« بود. شیعیان عراق با برگزارى تظاهراتى در مراسم محرم سال 1979 در این کشور، خواهان اصلاحات اجتماعى و استقرار حکومت اسلامى شدند. آقاى »هرایر دکمچیان«، استاد دانشگاه نیویورک در کتاب خود به نام »جنبشهاى اسلامى در جهان عرب« که در سال 1985 در نیویورک به چاپ رسید، مىنویسد:
دولت عراق با توجه به الهاماتى که مبارزان شیعه از جانب آیتالله خمینى مىگیرند، حزب الدعوه را همچون ستون پنجمى مىداند که هدفش ادغام ایران و عراق است. دولت عراق در پاسخ، [آیتالله] محمد باقر صدر را در ژوئن 1979 دستگیر کرد و تظاهرات وسیع ناشى از آن در محلهى شیعى الثوره بغداد را به شدت در هم کوبید. عظمت و گستردگى سرکوب باعث بروز شکاف در شوراى فرماندهى (عراق)شد و همین موجب گردید تا اندکى پس از روى کار آمدن صدام حسین در 23 ژوئیه 1979، تعداد 22 مقام بلند پایه بعثى اعدام شوند. اعلام حمایت مطلق آیتالله صدر از انقلاب اسلامى ایران و تشویق مبارزه مسلحانه علیه بعث، رژیم عراق را واداشت تا او را به خاطر طرحریزى تشکیل یک حکومت شیعه در عراق به خیانت متهم کند. آیتالله محمد باقر صدر و خواهر فعال او بنتالهدى صدر به بغداد منتقل و در آوریل 1981 (فروردین 1359) اعدام شدند.
در ماههاى قبل از جنگ، تظاهرات و اعتراضات و در یک مورد سوء قصد علیه مسئولان بعثى در عراق به وقوع مىپیوندد که مقامات رژیم آنها را به عوامل جمهورى اسلامى ایران نسبت مىدهند و این حوادث نشان دهنده این است که اوضاع داخلى عراق تا چه میزان بر اثر انقلاب اسلامى آسیبپذیر شده است.
رژیم عراق همچنین شورش کردهاى شمال عراق را بعد از پیروزى انقلاب اسلامى، متأثر از انقلاب ایران مىداند تا جایى که رئیس جمهورى [وقت] عراق به زعم خود یکى از دلایل لغو موافقتنامه الجزایر را دخالت جمهورى اسلامى ایران در قضیه اکراد مىداند. وى در نطق 17 سپتامبر 1980 چند روز قبل از حمله سراسرى عراق به ایران مىگوید: ایران از پسران بارزانى دعوت نموده است و قصد دارد آنان را علیه عراق تحریک کند.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
بافت اجتماعى و جمعیتى عراق به گونهاى است که همواره حکومتهاى مستقر در این کشور را دچار بىثباتى و بحران نموده است و تشدید همین بحران داخلى در عراق بعد از پیروزى انقلاب اسلامى ایران از جمله عوامل مؤثر در ایجاد جنگ تحمیلى بوده است. شیعیان این کشور به عنوان اکثریت مردم (بیش از 55 درصد) به دلایل ایدئولوژیک و سیاسى همواره با حاکمیت بعث در نزاع و ستیز بودهاند.
پیروزى انقلاب اسلامى در ایران موجب ایجاد موج اسلام خواهى در کشورهاى منطقه گردید و گروههاى شیعه عراقى را در مخالفت با حکومت جدىتر ساخت. مهمترین گروه شیعهى مخالف، »حزب الدعوه اسلامى« بود. شیعیان عراق با برگزارى تظاهراتى در مراسم محرم سال 1979 در این کشور، خواهان اصلاحات اجتماعى و استقرار حکومت اسلامى شدند. آقاى »هرایر دکمچیان«، استاد دانشگاه نیویورک در کتاب خود به نام »جنبشهاى اسلامى در جهان عرب« که در سال 1985 در نیویورک به چاپ رسید، مىنویسد:
دولت عراق با توجه به الهاماتى که مبارزان شیعه از جانب آیتالله خمینى مىگیرند، حزب الدعوه را همچون ستون پنجمى مىداند که هدفش ادغام ایران و عراق است. دولت عراق در پاسخ، [آیتالله] محمد باقر صدر را در ژوئن 1979 دستگیر کرد و تظاهرات وسیع ناشى از آن در محلهى شیعى الثوره بغداد را به شدت در هم کوبید. عظمت و گستردگى سرکوب باعث بروز شکاف در شوراى فرماندهى (عراق)شد و همین موجب گردید تا اندکى پس از روى کار آمدن صدام حسین در 23 ژوئیه 1979، تعداد 22 مقام بلند پایه بعثى اعدام شوند. اعلام حمایت مطلق آیتالله صدر از انقلاب اسلامى ایران و تشویق مبارزه مسلحانه علیه بعث، رژیم عراق را واداشت تا او را به خاطر طرحریزى تشکیل یک حکومت شیعه در عراق به خیانت متهم کند. آیتالله محمد باقر صدر و خواهر فعال او بنتالهدى صدر به بغداد منتقل و در آوریل 1981 (فروردین 1359) اعدام شدند.
در ماههاى قبل از جنگ، تظاهرات و اعتراضات و در یک مورد سوء قصد علیه مسئولان بعثى در عراق به وقوع مىپیوندد که مقامات رژیم آنها را به عوامل جمهورى اسلامى ایران نسبت مىدهند و این حوادث نشان دهنده این است که اوضاع داخلى عراق تا چه میزان بر اثر انقلاب اسلامى آسیبپذیر شده است.
رژیم عراق همچنین شورش کردهاى شمال عراق را بعد از پیروزى انقلاب اسلامى، متأثر از انقلاب ایران مىداند تا جایى که رئیس جمهورى [وقت] عراق به زعم خود یکى از دلایل لغو موافقتنامه الجزایر را دخالت جمهورى اسلامى ایران در قضیه اکراد مىداند. وى در نطق 17 سپتامبر 1980 چند روز قبل از حمله سراسرى عراق به ایران مىگوید: ایران از پسران بارزانى دعوت نموده است و قصد دارد آنان را علیه عراق تحریک کند.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
