پرسش :
نوحه ها و اشعار حماسى چه تأثیرى در روحیه رزمندگان ایرانى در طول جنگ تحمیلی داشت؟
پاسخ :
اگر به مفهوم «شعار» و کاربرد آن در تاریخ اسلام توجه شود، مىتوان به میزان تأثیر آن در روحیهى رزمندگان در جبهههاى نبرد پى برد. کلمه »شعار« را به معنى نشانه که گروهى از مردم یکدیگر را به وسیلهى آن بشناسند و ندایى که در جنگ سر دهند و علامت در جنگ و سفر تعریف کردهاند. در علوم اجتماعى »شعار« به معنى فریاد بوده و معنى تحت الفظى آن «فریاد جنگ» است. در شعار اغلب احساسات مورد خطاب قرار مىگیرد و ضربهى عاطفى و هیجان اساس کار است. البته این طور نیست که احساس برخاسته از عقل نباشد، چرا که احساس قوى و عمیق و شور حاصل از آن، همواره در پشتش یک عقل و شعورى نیز نهفته است و لذا اثر عمیق و طولانى شعارها در احساسات، ناشى از همین مسئله بود و این عقل و شعور نیز خاستگاه دینى و شیعى در رزمندگان ایرانى داشت.
در پیشینهى تاریخى استفاده از شعار، باید گفت: شعار در اصل عبارت بود از شعرها و نثرهایى که در جنگها مىخواندند. به این معنى که وقتى افراد به جنگ مىرفتند، هر دستهاى شعار مخصوص به خود را داشت و چون معمولا در جنگهاى صدر اسلام نبرد تن به تن بود و افراد با سپر و زره و کلاه خود، بدن و صورتشان پوشیده بود و با این هیبت کمتر مىتوانستند یکدیگر را بشناسند، جملهاى را انتخاب کرده و در جنگ تکرار مىکردند تا معلوم شود فلانى جزء فلان لشکر است.
در تاریخ جنگهاى صدر اسلام که با حضور پیامبر )ص( و سازماندهى و رهبرى ایشان بود، شعارها و رجزهایى وجود داشت که از حیث موضوع، مضمون، نحوهى استفاده و موقع و مکان اجرا، شعارهاى رزمندگانى ایرانى در طول 8 سال جنگ تحمیلى بسیار به آنها نزدیک است. نوحهها و اشعار رزمندگان ما از نظر کاربرد زمانى و مکانى با یکدیگر تفاوت داشتند. مثلا شعارهاى قبل از عملیات که نیروهاى نظامى مشغول آمادگى و تهیه مقدمات و لوازم مقابله با دشمن بودند، تأثیر زیادى در حفظ نشاط نیروها، تهییج
احساسات طبیعى و فطرى آنها، بالا بردن میزان استقامت آنان در مواجهه با دشمن، تذکر به سمت و سوى الهى و ایمانى مبارزه و وعدهى نصرفت الهى بود.
شعارهایى مثل شعار «الله اکبر» را که رزمندگان در موقع عملیات و در اوج آن بانگ مىزدند، ما در تاریخ صدر اسلام و دوران پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز داریم، که این شعار باعث تضعیف روحیهى دشمن مىشد. همچنین شعار »یا فتح یا شهادت« و بدین وسیله مىخواستند بگویند که تا سر حد جان ایستادهاند و قدمى به عقب باز نخواهند گشت، که شبیه این شعار را در زمان جنگ تحمیلى رزمندگان ایرانى سر مىدادند: «جنگ جنگ تا پیروزى» یا «جنگ جنگ تا رفع فتنه در جهان» .
بنابراین اندازهگیرى تأثیر نوحهها و اشعار در روحیهى رزمندگان ایرانى، با عشق و شور و شعورى که از خود در شبهاى عملیات و قبل و بعد آن از خود نشان مىدادند، امکانپذیر است و لذا در مقاطع مختلف زمانى و مکانى و شعارهاى طرح شده در آن موقعیت، مىتوان به تأثیر بسیار و انکار ناپذیر آن در روحیهى رزمندگان پى برد. همچنین بعضى از این شعارها را در بازوبندها و پیشانىبندهاى رزمندگان نیز مىدیدیم که موجب تشویق و تهییج آنان مىشد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
اگر به مفهوم «شعار» و کاربرد آن در تاریخ اسلام توجه شود، مىتوان به میزان تأثیر آن در روحیهى رزمندگان در جبهههاى نبرد پى برد. کلمه »شعار« را به معنى نشانه که گروهى از مردم یکدیگر را به وسیلهى آن بشناسند و ندایى که در جنگ سر دهند و علامت در جنگ و سفر تعریف کردهاند. در علوم اجتماعى »شعار« به معنى فریاد بوده و معنى تحت الفظى آن «فریاد جنگ» است. در شعار اغلب احساسات مورد خطاب قرار مىگیرد و ضربهى عاطفى و هیجان اساس کار است. البته این طور نیست که احساس برخاسته از عقل نباشد، چرا که احساس قوى و عمیق و شور حاصل از آن، همواره در پشتش یک عقل و شعورى نیز نهفته است و لذا اثر عمیق و طولانى شعارها در احساسات، ناشى از همین مسئله بود و این عقل و شعور نیز خاستگاه دینى و شیعى در رزمندگان ایرانى داشت.
در پیشینهى تاریخى استفاده از شعار، باید گفت: شعار در اصل عبارت بود از شعرها و نثرهایى که در جنگها مىخواندند. به این معنى که وقتى افراد به جنگ مىرفتند، هر دستهاى شعار مخصوص به خود را داشت و چون معمولا در جنگهاى صدر اسلام نبرد تن به تن بود و افراد با سپر و زره و کلاه خود، بدن و صورتشان پوشیده بود و با این هیبت کمتر مىتوانستند یکدیگر را بشناسند، جملهاى را انتخاب کرده و در جنگ تکرار مىکردند تا معلوم شود فلانى جزء فلان لشکر است.
در تاریخ جنگهاى صدر اسلام که با حضور پیامبر )ص( و سازماندهى و رهبرى ایشان بود، شعارها و رجزهایى وجود داشت که از حیث موضوع، مضمون، نحوهى استفاده و موقع و مکان اجرا، شعارهاى رزمندگانى ایرانى در طول 8 سال جنگ تحمیلى بسیار به آنها نزدیک است. نوحهها و اشعار رزمندگان ما از نظر کاربرد زمانى و مکانى با یکدیگر تفاوت داشتند. مثلا شعارهاى قبل از عملیات که نیروهاى نظامى مشغول آمادگى و تهیه مقدمات و لوازم مقابله با دشمن بودند، تأثیر زیادى در حفظ نشاط نیروها، تهییج
احساسات طبیعى و فطرى آنها، بالا بردن میزان استقامت آنان در مواجهه با دشمن، تذکر به سمت و سوى الهى و ایمانى مبارزه و وعدهى نصرفت الهى بود.
شعارهایى مثل شعار «الله اکبر» را که رزمندگان در موقع عملیات و در اوج آن بانگ مىزدند، ما در تاریخ صدر اسلام و دوران پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز داریم، که این شعار باعث تضعیف روحیهى دشمن مىشد. همچنین شعار »یا فتح یا شهادت« و بدین وسیله مىخواستند بگویند که تا سر حد جان ایستادهاند و قدمى به عقب باز نخواهند گشت، که شبیه این شعار را در زمان جنگ تحمیلى رزمندگان ایرانى سر مىدادند: «جنگ جنگ تا پیروزى» یا «جنگ جنگ تا رفع فتنه در جهان» .
بنابراین اندازهگیرى تأثیر نوحهها و اشعار در روحیهى رزمندگان ایرانى، با عشق و شور و شعورى که از خود در شبهاى عملیات و قبل و بعد آن از خود نشان مىدادند، امکانپذیر است و لذا در مقاطع مختلف زمانى و مکانى و شعارهاى طرح شده در آن موقعیت، مىتوان به تأثیر بسیار و انکار ناپذیر آن در روحیهى رزمندگان پى برد. همچنین بعضى از این شعارها را در بازوبندها و پیشانىبندهاى رزمندگان نیز مىدیدیم که موجب تشویق و تهییج آنان مىشد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
