پرسش :
مفهوم حجاب چیست و حجاب اسلامی چه ویژگی هایی دارد؟
پاسخ :
ماده حجب در لغت به معنای «أَلْمَنْعُ مِنَ الْوُصُولِ» یعنی ممانعت از رسیدن به چیزی آمده است.1 درباره این واژه گفته شده که حجب و حجاب هر دو مصدر و به معنای پنهان کردن و منع از داخل شدن است.2 آیه شریفه: « وَمِن بَیْنِنَا وَبَیْنِکَ حِجَابٌ؛ و میان ما و تو پرده ای است.»3 (فصلت: 5) شاهد بر این مدعاست.
استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبتا جدید است. «در قدیم و مخصوصا در اصطلاح فقهاء کلمه «ستر» که به معنی پوشش است، به کار می رفته است».4 «واژه حجاب گرچه در لغت به معنای پرده و حایل استعمال شده ولی امروزه به طور مسلم و یقینی فقط به معنای پوشش مخصوص زنان به کار می رود».5 در میزان پوشش زنان، بیشتر رساله های عملیه حد واجب آن را پوشانیدن تمام بدن به جز قرص صورت و دو دست از مچ به پایین، می دانند و روشن است که این حکم فقهی کمترین حد و مرز وجوب حجاب فردی را بیان می کند و با نگرشی وسیع تر و بررسی آموزه های اجتماعی اخلاقی اسلام و نیز با توجه به تأکید اسلام بر مسئله عفاف و حیا و حفظ حریم بین زن و مرد نامحرم باید اصل عدم تبرج را که یک اصل مهم قرآنی است به آن افزود.6 همان گونه که استاد مطهری خاطرنشان ساخته است: «پوشش و حجاب زن در اسلام این است که زن در معاشرت با مردان خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد».7
بنابراین مقصود از حجاب اسلامی، آن نوع پوششی است که دارای این دو ویژگی باشد:
1. حدود شرعی پوشش در آن رعایت شده باشد، به گونه ای که طبق دستور قرآن کریم زیبایی های بدن زن آشکار نشود.8 بنابراین لباس های تنگ و چسبان که اندام زن در آن به خوبی نمایان است با وجود اینکه در ظاهر امر، بدن او را پوشانده ولی چون شکل و حجم اندام را نمایان می سازد نمی تواند حجاب و پوشش اسلامی تلقی شود.
2. با خودنمایی و جلب نظر نامحرمان همراه نباشد.
به عبارت دیگر، حجاب، به معنای پوشش اسلامی بانوان دارای دو بعد ایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بعد سلبی آن حرام بودن خودنمایی به نامحرم است و این دو بعد در کنار هم باید قرار گیرند تا حجاب اسلام محقق شود.
پی نوشتها:
1. ابوالقاسم الحسین، الراغب الاصفهانى، المفردات فى غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1404 ه . ق، ص 108.
2. على اکبر قرشى، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه، بهار 1378، چاپ هشتم ، ج 2، ص 103.
3. فصلت: 5.
4. مرتضى مطهرى، مسئله حجاب، چاپ 45، انتشارات صدرا، 1375، ص62 .
5. همان، ص 62 .
6. تبرج در لغت به معناى به جلوه درآوردن و زیبایى خود را نشان دادن است. ر.ک: آذرتاش آذرنوش، فرهنگ معاصر عربى به فارسى، نشر نى، چاپ اول، 1379، ص 32. رجوع شود به قرآن کریم، سوره احزاب: 33.
7. مسئله حجاب، صص 80 و 79.
8. قرآن کریم در سوره نور آیه 34، خطاب به زنان مسلمان مى فرماید: «لایُبْدینَ زِینَتَهُنَّ؛ زینت هایشان را آشکار نسازند». مفسران مصداق زینت در آیه شریفه را بدن زن مى دانند که وجه و کفین از پوشاندن استثناء شده است. ر.ک: ناصر مکارم شیرازى، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تابستان 1369، چاپ هشتم، ج 14، ص 439.
www.irc.ir
ماده حجب در لغت به معنای «أَلْمَنْعُ مِنَ الْوُصُولِ» یعنی ممانعت از رسیدن به چیزی آمده است.1 درباره این واژه گفته شده که حجب و حجاب هر دو مصدر و به معنای پنهان کردن و منع از داخل شدن است.2 آیه شریفه: « وَمِن بَیْنِنَا وَبَیْنِکَ حِجَابٌ؛ و میان ما و تو پرده ای است.»3 (فصلت: 5) شاهد بر این مدعاست.
استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبتا جدید است. «در قدیم و مخصوصا در اصطلاح فقهاء کلمه «ستر» که به معنی پوشش است، به کار می رفته است».4 «واژه حجاب گرچه در لغت به معنای پرده و حایل استعمال شده ولی امروزه به طور مسلم و یقینی فقط به معنای پوشش مخصوص زنان به کار می رود».5 در میزان پوشش زنان، بیشتر رساله های عملیه حد واجب آن را پوشانیدن تمام بدن به جز قرص صورت و دو دست از مچ به پایین، می دانند و روشن است که این حکم فقهی کمترین حد و مرز وجوب حجاب فردی را بیان می کند و با نگرشی وسیع تر و بررسی آموزه های اجتماعی اخلاقی اسلام و نیز با توجه به تأکید اسلام بر مسئله عفاف و حیا و حفظ حریم بین زن و مرد نامحرم باید اصل عدم تبرج را که یک اصل مهم قرآنی است به آن افزود.6 همان گونه که استاد مطهری خاطرنشان ساخته است: «پوشش و حجاب زن در اسلام این است که زن در معاشرت با مردان خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد».7
بنابراین مقصود از حجاب اسلامی، آن نوع پوششی است که دارای این دو ویژگی باشد:
1. حدود شرعی پوشش در آن رعایت شده باشد، به گونه ای که طبق دستور قرآن کریم زیبایی های بدن زن آشکار نشود.8 بنابراین لباس های تنگ و چسبان که اندام زن در آن به خوبی نمایان است با وجود اینکه در ظاهر امر، بدن او را پوشانده ولی چون شکل و حجم اندام را نمایان می سازد نمی تواند حجاب و پوشش اسلامی تلقی شود.
2. با خودنمایی و جلب نظر نامحرمان همراه نباشد.
به عبارت دیگر، حجاب، به معنای پوشش اسلامی بانوان دارای دو بعد ایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بعد سلبی آن حرام بودن خودنمایی به نامحرم است و این دو بعد در کنار هم باید قرار گیرند تا حجاب اسلام محقق شود.
پی نوشتها:
1. ابوالقاسم الحسین، الراغب الاصفهانى، المفردات فى غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1404 ه . ق، ص 108.
2. على اکبر قرشى، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه، بهار 1378، چاپ هشتم ، ج 2، ص 103.
3. فصلت: 5.
4. مرتضى مطهرى، مسئله حجاب، چاپ 45، انتشارات صدرا، 1375، ص62 .
5. همان، ص 62 .
6. تبرج در لغت به معناى به جلوه درآوردن و زیبایى خود را نشان دادن است. ر.ک: آذرتاش آذرنوش، فرهنگ معاصر عربى به فارسى، نشر نى، چاپ اول، 1379، ص 32. رجوع شود به قرآن کریم، سوره احزاب: 33.
7. مسئله حجاب، صص 80 و 79.
8. قرآن کریم در سوره نور آیه 34، خطاب به زنان مسلمان مى فرماید: «لایُبْدینَ زِینَتَهُنَّ؛ زینت هایشان را آشکار نسازند». مفسران مصداق زینت در آیه شریفه را بدن زن مى دانند که وجه و کفین از پوشاندن استثناء شده است. ر.ک: ناصر مکارم شیرازى، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تابستان 1369، چاپ هشتم، ج 14، ص 439.
www.irc.ir
