پرسش :
نقش عبادت را در تربیت توضیح دهید؟
پاسخ :
اگر انسان به تربیت اسلامى خود و فرزندانش علاقه مند هست یا مى خواهد افرادى را تربیت بکند، واقعا باید به مسئله نیایش، دعا و عبادت اهمیت بدهد. اصلاً مسئله عبادت قطع نظر از اینکه پرورش یک حس اصیل است، تأثیر زیادى در دیگر نواحى انسان دارد. این است که بزرگان همیشه توصیه مى کنند: «هر مقدار کار زیاد دارى، در شبانه روز، یک ساعت را براى خودت بگذار.» ممکن است شما بگویید من هیچ ساعتم براى خودم نیست، تمام اوقاتم براى خدمت به مردم است. نه، اگر تمام ساعات انسان هم وقف خدمت به خلق خدا باشد، در عین حال انسان از اینکه یک ساعت را براى خودش بگذارد، بى نیاز نیست. این یک ساعت با اینکه براى خود شخص است، ضرورت دارد و لازم است. حالا [این] یک ساعت که مى گویند حداقل است، یک ساعت یا بیشتر در شبانه روز را انسان واقعا [باید] براى خودش بگذارد؛ یعنى در آن لحظات برگردد به خودش، خودش را هر چه هست، از خارج ببرد به درون خودش و به خداى خودش باز گردد و در آن حال فقط و فقط او باشد و خداى خودش و راز و نیاز کردن، و با خداى خودش مناجات کند. خود استغفار؛ یعنى محاسبه نفس کردن، حساب کشیدن از خود. حساب بکند در ظرف این بیست و چهار ساعت من چه کردم؟ فورا براى او روشن مى شود که فلان کارم خوب بود، شکر مى کند خدا را و [با خود مى گوید،] خوب بود فلان کار را نمى کردم و تصمیم مى گیرد دیگر نکند و استغفار مى کند. جمله اى درباره اصحاب پیامبر نقل کرده اند که: «رُهبان اللَّیلِ وَ اَسَدُ النَّهار؛ یعنى راهبان شب و شیران روز. قرآن مى گوید: «اَلصّابِرینَ وَ الصّادِقینَ وَ القانِتینَ وَ المُنفِقینَ وَالمُستَغفِرینَ بالأَسحار»؛1 ببینید قرآن چگونه همه جوانب را بیان مى کند؟! نه مثل یک درویش افراطى [که] فقط و فقط صحبت از استغفار و نیایش مى کند. «اَلصّابِرینَ»، قرآن هر جا که مى گوید «صابرین» درباره پیکارها مى گوید. در واقع «صابرین»؛ یعنى خودداران در پیکارها. «وَالصّادِقینَ»؛ راستان و راست گویان که از راستى یک ذرّه منحرف نمى شوند. «وَ القانِتینَ»؛ آنهایى که در پیشگاه پروردگار در کمال خضوع قنوت مى کنند، خاضع اند و خضوع قلب دارند. یا ممکن است مقصود از قانتین با توجه به معنى آن در یک آیه دیگر: «قوموا لِلّهِ قانتین»2 این باشد که در آن حال جز با خدا با کس دیگر سخن نمى گویند و رابطه شان را با غیر خداوند قطع مى کنند. «وَ المُنفِقینَ»؛ از آنچه دارند به دیگران مى بخشند. «وَ المُستَغفِرینَ بِالاَسحار»؛ آنان که سحرگاهان به استغفار خدا مى پردازند. این هم همیشه باید در کنارش باشد.
پی نوشتها:
1 .آل عمران، 17.
2 .بقره، 238.
منبع: تعلیم و تربیت در اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 341 و 342.
اگر انسان به تربیت اسلامى خود و فرزندانش علاقه مند هست یا مى خواهد افرادى را تربیت بکند، واقعا باید به مسئله نیایش، دعا و عبادت اهمیت بدهد. اصلاً مسئله عبادت قطع نظر از اینکه پرورش یک حس اصیل است، تأثیر زیادى در دیگر نواحى انسان دارد. این است که بزرگان همیشه توصیه مى کنند: «هر مقدار کار زیاد دارى، در شبانه روز، یک ساعت را براى خودت بگذار.» ممکن است شما بگویید من هیچ ساعتم براى خودم نیست، تمام اوقاتم براى خدمت به مردم است. نه، اگر تمام ساعات انسان هم وقف خدمت به خلق خدا باشد، در عین حال انسان از اینکه یک ساعت را براى خودش بگذارد، بى نیاز نیست. این یک ساعت با اینکه براى خود شخص است، ضرورت دارد و لازم است. حالا [این] یک ساعت که مى گویند حداقل است، یک ساعت یا بیشتر در شبانه روز را انسان واقعا [باید] براى خودش بگذارد؛ یعنى در آن لحظات برگردد به خودش، خودش را هر چه هست، از خارج ببرد به درون خودش و به خداى خودش باز گردد و در آن حال فقط و فقط او باشد و خداى خودش و راز و نیاز کردن، و با خداى خودش مناجات کند. خود استغفار؛ یعنى محاسبه نفس کردن، حساب کشیدن از خود. حساب بکند در ظرف این بیست و چهار ساعت من چه کردم؟ فورا براى او روشن مى شود که فلان کارم خوب بود، شکر مى کند خدا را و [با خود مى گوید،] خوب بود فلان کار را نمى کردم و تصمیم مى گیرد دیگر نکند و استغفار مى کند. جمله اى درباره اصحاب پیامبر نقل کرده اند که: «رُهبان اللَّیلِ وَ اَسَدُ النَّهار؛ یعنى راهبان شب و شیران روز. قرآن مى گوید: «اَلصّابِرینَ وَ الصّادِقینَ وَ القانِتینَ وَ المُنفِقینَ وَالمُستَغفِرینَ بالأَسحار»؛1 ببینید قرآن چگونه همه جوانب را بیان مى کند؟! نه مثل یک درویش افراطى [که] فقط و فقط صحبت از استغفار و نیایش مى کند. «اَلصّابِرینَ»، قرآن هر جا که مى گوید «صابرین» درباره پیکارها مى گوید. در واقع «صابرین»؛ یعنى خودداران در پیکارها. «وَالصّادِقینَ»؛ راستان و راست گویان که از راستى یک ذرّه منحرف نمى شوند. «وَ القانِتینَ»؛ آنهایى که در پیشگاه پروردگار در کمال خضوع قنوت مى کنند، خاضع اند و خضوع قلب دارند. یا ممکن است مقصود از قانتین با توجه به معنى آن در یک آیه دیگر: «قوموا لِلّهِ قانتین»2 این باشد که در آن حال جز با خدا با کس دیگر سخن نمى گویند و رابطه شان را با غیر خداوند قطع مى کنند. «وَ المُنفِقینَ»؛ از آنچه دارند به دیگران مى بخشند. «وَ المُستَغفِرینَ بِالاَسحار»؛ آنان که سحرگاهان به استغفار خدا مى پردازند. این هم همیشه باید در کنارش باشد.
پی نوشتها:
1 .آل عمران، 17.
2 .بقره، 238.
منبع: تعلیم و تربیت در اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 341 و 342.
