پرسش :
مقصود از علی بن الحسین در زیارت عاشورا علی اکبر است یا امام سجاد ؟ اگر مقصود علی اکبر است، چرا از ایشان به عنوان ولی الله ذکر شده است ؟
پاسخ :
منظور از علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ در زیارت عاشورا که گفته می شود: «السلام علی علی بن الحسین» ، علی اکبر است که در عاشورا به شهادت رسید؛ زیرا ما در زیارت عاشورا بر شهدای کربلا سلام می فرستیم و از اولاد امام حسین ـ علیه السّلام ـ تنها علی اکبر در کربلا به شهادت رسید و اگر گفته شود که علی اصغر هم در کربلا به شهادت رسید، در جواب می گوییم: از علی اصغر در مقاتل به عبدالله رضیع یاد شده است، نه علی اصغر.[1]
همچنین وقتی ابن زیاد در دارالاماره چشمش به امام سجاد افتاد، پرسید : چه نام داری؟
حضرت پاسخ داد : علی بن الحسین.
ابن زیاد گفت: مگر خدا علی بن الحسین را نکشت ؟!
امام سجاد فرمود: «کان لی اخ اکبر منی یسمی علیاً قتله الناس» ؛ «برادر بزرگ تری داشتم که اسم او علی بود و مردم او را کشتند».[2]
این خود قرینه ای است بر این که منظور از علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ در زیارت عاشورا همان است که در کربلا به شهادت رسیدند.
و اما در پاسخ قسمت دوم سؤال می توان گفت: «ولی در اصل از ماده «ولی، یلی» گرفته شده که به معنی نبودن واسطه میان دو چیز و نزدیکی و پی در پی بودن آنهاست. به همین دلیل به هر چیزی که نسبت به دیگری قرابت و نزدیکی داشته باشد ، خواه از نظر مکان یا زمان یا نسب و یا مقام، «ولی» گفته می شود؛ استعمال این کلمه به معنی سرپرست و دوست و مانند اینها نیز از همین جا است. بنابراین اولیاء خدا کسانی هستند که میان آنان و خدا حائل و فاصله ای نیست، حجاب از قلب شان کنار رفته و در پرتو نور معرفت و ایمان و عمل پاک خدا را با چشم دل چنان می بینند که هیچ گونه شک و تردیدی به دل های شان راه نمی یابد و به خاطر همین آشنائی با خدا ـ که وجود بی انتها و قدرت بی پایان و کامل مطلق است ـ ما سوای خدا در نظرشان کوچک و کم ارزش و ناپایدار و بی مقدار است.[3]
بنابر آنچه گذشت به دوستان خدا هم چون به خدا نزدیک هستند «ولی الله» گفته می شود و این واژه اختصاصی به امام معصوم ندارد ـ هر چند امام معصوم مصداق کمال آن است ـ چنانکه خداوند متعال در مورد دوستان خود ـ اعم از امام و غیر امام ـ می فرماید:
«الا انَّ اولیاء الله لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»[4] ؛ «آگاه باشید اولیا(دوستان) خدا نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند».
در مقابل به دوستان و یاران شیطان نیز اولیاء گفته شده است. چنانکه قرآن می فرماید:
«فَقاتِلُوا أَوْلِیاءَ الشَّیْطانِ»[5] ؛ «پس شما با یاران شیطان، پیکار کنید.»
استعمال«ولی الله» درباره علی اکبر ـ علیه السّلام ـ به جهت آن است که ایشان از دوستان خدا و از یاوران دین خدا می باشد. و معنای «السلام علیک یا ولی الله»[6] که در زیارت آن حضرت آمده است این است که سلام بر تو ای دوستدار خدا و یاور دین خدا. و مؤید این مطلب آن است که در زیارت سایر شهدا می خوانیم :
«السلام علیکم یا اولیاء الله و احبائه»[7] ؛ «سلام بر شما ای اولیا (دوستداران و یاوران) خدا».
و ما می دانیم که سایر شهدا قطعاً امام نبوده اند ، بلکه بسیاری از آنان حتی فرزند امام هم نبوده اند و با این حال به آنان «اولیاء الله» گفته شده است.
خلاصه سخن
منظور از «علی بن الحسین» که در زیارت عاشورا آمده است علی اکبر ـ علیه السّلام ـ می باشد و خطاب به ایشان با عنوان ولی الله، در موقع زیارت آن حضرت به جهت این است که آن شهید والا مقام از دوستان خدا و یاوران دین خدا است و هرگز این عنوان بر امامت ایشان دلالت نمی کند. و هیچ کسی هم به امامت ایشان قائل نشده است. و اصلاً به اعتقاد شیعیان امامان دوازده تن می باشندکه نام شان مشخص است و از طرف خدا و پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ معین شده اند که علی اکبر ـ علیه السّلام ـ جزء آنان نیست. بنابراین ولی الله بودن علی اکبر ـ علیه السّلام ـ از باب دوستدار خدا و یاور دین خدا بوده است نه از باب امامت.
پاورقی ها:
[1] . رک : شیخ مفید ؛ الارشاد، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، 1399 ق ، ص 253 . ورک : قمی ، عباس ؛ نفس المهموم، قم ، مکتبة بصیرتی ، 1405 ق ، ص 524.
[2] . عبد الرزاق مقرم ؛ مقتل الحسین ـ علیه السّلام ـ ، بیروت ، دارالکتاب الاسلامی، چاپ پنجم، ص 325 و جذوه ای از شرارة عشق حسین ـ علیه السّلام ـ ، حاج عباس راسخی نجفی، بی جا،: چاپ اول، 1369، ص 80.
[3] . مکارم شیرازی ، ناصر ؛ تفسیر نمونه، تهران ، دارالکتب الاسلامیة، 1363ه . ش ، ج 6، ص 333.
[4] . یونس / 62.
[5] . نساء / 76.
[6] . قمی ، عباس ؛ مفاتیح الجنان، بی جا ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم، 1372، ص 786، (قسمت پایانی زیارت امام حسین ـ علیه السّلام ـ).
[7] . همان .
منبع: اندیشه قم
منظور از علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ در زیارت عاشورا که گفته می شود: «السلام علی علی بن الحسین» ، علی اکبر است که در عاشورا به شهادت رسید؛ زیرا ما در زیارت عاشورا بر شهدای کربلا سلام می فرستیم و از اولاد امام حسین ـ علیه السّلام ـ تنها علی اکبر در کربلا به شهادت رسید و اگر گفته شود که علی اصغر هم در کربلا به شهادت رسید، در جواب می گوییم: از علی اصغر در مقاتل به عبدالله رضیع یاد شده است، نه علی اصغر.[1]
همچنین وقتی ابن زیاد در دارالاماره چشمش به امام سجاد افتاد، پرسید : چه نام داری؟
حضرت پاسخ داد : علی بن الحسین.
ابن زیاد گفت: مگر خدا علی بن الحسین را نکشت ؟!
امام سجاد فرمود: «کان لی اخ اکبر منی یسمی علیاً قتله الناس» ؛ «برادر بزرگ تری داشتم که اسم او علی بود و مردم او را کشتند».[2]
این خود قرینه ای است بر این که منظور از علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ در زیارت عاشورا همان است که در کربلا به شهادت رسیدند.
و اما در پاسخ قسمت دوم سؤال می توان گفت: «ولی در اصل از ماده «ولی، یلی» گرفته شده که به معنی نبودن واسطه میان دو چیز و نزدیکی و پی در پی بودن آنهاست. به همین دلیل به هر چیزی که نسبت به دیگری قرابت و نزدیکی داشته باشد ، خواه از نظر مکان یا زمان یا نسب و یا مقام، «ولی» گفته می شود؛ استعمال این کلمه به معنی سرپرست و دوست و مانند اینها نیز از همین جا است. بنابراین اولیاء خدا کسانی هستند که میان آنان و خدا حائل و فاصله ای نیست، حجاب از قلب شان کنار رفته و در پرتو نور معرفت و ایمان و عمل پاک خدا را با چشم دل چنان می بینند که هیچ گونه شک و تردیدی به دل های شان راه نمی یابد و به خاطر همین آشنائی با خدا ـ که وجود بی انتها و قدرت بی پایان و کامل مطلق است ـ ما سوای خدا در نظرشان کوچک و کم ارزش و ناپایدار و بی مقدار است.[3]
بنابر آنچه گذشت به دوستان خدا هم چون به خدا نزدیک هستند «ولی الله» گفته می شود و این واژه اختصاصی به امام معصوم ندارد ـ هر چند امام معصوم مصداق کمال آن است ـ چنانکه خداوند متعال در مورد دوستان خود ـ اعم از امام و غیر امام ـ می فرماید:
«الا انَّ اولیاء الله لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»[4] ؛ «آگاه باشید اولیا(دوستان) خدا نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند».
در مقابل به دوستان و یاران شیطان نیز اولیاء گفته شده است. چنانکه قرآن می فرماید:
«فَقاتِلُوا أَوْلِیاءَ الشَّیْطانِ»[5] ؛ «پس شما با یاران شیطان، پیکار کنید.»
استعمال«ولی الله» درباره علی اکبر ـ علیه السّلام ـ به جهت آن است که ایشان از دوستان خدا و از یاوران دین خدا می باشد. و معنای «السلام علیک یا ولی الله»[6] که در زیارت آن حضرت آمده است این است که سلام بر تو ای دوستدار خدا و یاور دین خدا. و مؤید این مطلب آن است که در زیارت سایر شهدا می خوانیم :
«السلام علیکم یا اولیاء الله و احبائه»[7] ؛ «سلام بر شما ای اولیا (دوستداران و یاوران) خدا».
و ما می دانیم که سایر شهدا قطعاً امام نبوده اند ، بلکه بسیاری از آنان حتی فرزند امام هم نبوده اند و با این حال به آنان «اولیاء الله» گفته شده است.
خلاصه سخن
منظور از «علی بن الحسین» که در زیارت عاشورا آمده است علی اکبر ـ علیه السّلام ـ می باشد و خطاب به ایشان با عنوان ولی الله، در موقع زیارت آن حضرت به جهت این است که آن شهید والا مقام از دوستان خدا و یاوران دین خدا است و هرگز این عنوان بر امامت ایشان دلالت نمی کند. و هیچ کسی هم به امامت ایشان قائل نشده است. و اصلاً به اعتقاد شیعیان امامان دوازده تن می باشندکه نام شان مشخص است و از طرف خدا و پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ معین شده اند که علی اکبر ـ علیه السّلام ـ جزء آنان نیست. بنابراین ولی الله بودن علی اکبر ـ علیه السّلام ـ از باب دوستدار خدا و یاور دین خدا بوده است نه از باب امامت.
پاورقی ها:
[1] . رک : شیخ مفید ؛ الارشاد، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، 1399 ق ، ص 253 . ورک : قمی ، عباس ؛ نفس المهموم، قم ، مکتبة بصیرتی ، 1405 ق ، ص 524.
[2] . عبد الرزاق مقرم ؛ مقتل الحسین ـ علیه السّلام ـ ، بیروت ، دارالکتاب الاسلامی، چاپ پنجم، ص 325 و جذوه ای از شرارة عشق حسین ـ علیه السّلام ـ ، حاج عباس راسخی نجفی، بی جا،: چاپ اول، 1369، ص 80.
[3] . مکارم شیرازی ، ناصر ؛ تفسیر نمونه، تهران ، دارالکتب الاسلامیة، 1363ه . ش ، ج 6، ص 333.
[4] . یونس / 62.
[5] . نساء / 76.
[6] . قمی ، عباس ؛ مفاتیح الجنان، بی جا ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم، 1372، ص 786، (قسمت پایانی زیارت امام حسین ـ علیه السّلام ـ).
[7] . همان .
منبع: اندیشه قم
