پرسش :
با توجه به وجوب سلام چرا حضرت زهرا جواب سلام خلیفه اول و دوم را نداد؟
پاسخ :
پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) درباره عترت پیامبر و خاندان آن حضرت خصوصاً دختر گرامیش ظلمهای فراوانی از طرف آنها روا شد آنها پیش از دفن بدن مبارک حضرت بر خلاف سیره پیامبر برای آن حضرت جانشین انتخاب کردند با وجود اینکه پیامبر(ص) بارها علی علیه السلام را بعنوان جانشین از آغاز رسالتش مشخص کرده بود آنها به این ظلم اکتفاء نکردند بلکه فدک که ملک شخصی پیامبر و میراث حضرت زهرا بود و پیامبر براساس دستور خدا و حق ذی القربی به او داده بود، آن را تصرف کردند و حرمت اهل بیت را شکستند و به خانهی وحی آتش زدند و حضرت زهرا سلام الله علیها را مورد ضرب و شتم قرار دادند و به همین خاطر فرزندش سقط شد[1]. و حق علی ـ علیه السلام ـ (خلافت) را غصب کردند و حضرت زهرا به خاطر زحماتی که پدرش برای دین کشیده بود میدانست که اگر خلافت از خاندان پیامبر(ص) به کس دیگری واگذار شود امت اسلام گرفتار مشکلات و رنجها و مصائب خواهد شد و تفرقه بزرگی در اسلام بوجود خواهد آمد که الان شاهد تمام این گرفتاریها در امت اسلام هستیم، و ائمه که فرزندان حضرت زهرا بودند همه از حق خویش که در واقع هدایت جامعه انسانی بود با حکومت آنها تامین میشد محروم شدند.
در هر صورت اولی و دومی برای عذرخواهی از کردههای خود، و ساکت کردن جو اجتماعی به سود خودشان و توجیه کارهای خود به علی گفتند ما را اجازه بده برای جلب رضایت فاطمه(س) به حضورش برویم. علی(ع) از فاطمه اجازه خواست، فاطمه اجازه نداد، در نهایت آنها وارد خانه علی شدند. فاطمه با دیدن آنها روی گردان شد و جواب سلامشان را نداد و ابوبکر حرفهایی زد و حضرت زهرا در جوابشان فرمود: شما که از رسول خدا دم میزنید آیا میدانید که فرموده است غضب فاطمه، غضب من است و غضب من، غضب خدا است؛ هرکس فاطمه را برنجاند، مرا رنجانده است؟ آنها جواب دادند: آری میدانیم. حضرت فرمود: من از شما راضی نیستم؛ پیامبر از شما راضی نخواهد بود.... ابوبکر با حال گریه از خانهی علی خارج شد[2].بنا براین کار آنها کاملا سیاسی بود چون برای مشروعیت دادن به حکومت وکودتای خود به خانه بانوی اول اسلام آمدند واگر با آنها خوشرویی می کرد، راه پیامبر گم می شد و با راه غاصبان و ظالمان یکی می شد ،این برخورد کاملا منطقی و به سود امت اسلام بود .
با حالی که حضرت زهرا(س) داشت، طبیعی بود که نباید جواب سلام آن دو (ابوبکر و عمر) را بدهد. چون سلامتی بین آنها برقرار نبوده پاسخ دادن آن حضرت به معنای رضایت و سلامت از طرف آنها بود و این مسئله به خاطر کارهای آنها منتفی بود. و این مسئله کاملاً سیاسی است، پاسخ سلام مؤمن در صورتی که انسان از ایمان او و از سلامت نفس او و هدفش و نیتش مطمئن باشد واجب است. بنابراین کار حضرت زهرا کاملاً منطقی و عاقلانه بود و بر اساس مصالح عالیه اسلام بود آن حضرت خواست با این رفتارش اسلام واقعی (اهل بیت) را با اسلام نادرست و غیر واقعی جدا کند و خط فاصلهای بین آنها کشیده باشد. اسلامی که خلفا برای مردم معرفی کردند منجر شد به معاویه و یزید و بنی عباس، اسلام اهل بیت خط سیری است که ائمه شیعه آنرا ابلاغ کرده و در راه آن شهید شدهاند.
در نتیجه به نظر می رسد سؤال کننده، این مسألة فقهی را که «وجوب جواب سلام مسلمان» باشد، خوب توجه نکرده است و گمان کرده که جواب هر سلامی و هر سلام کننده ای، واجب است (با توجه به متن سؤال)، بنابراین بهتر است این مسأله، از لحاظ فقهی نیز تبیین شود.
از لحاظ فقهی، حتی اگر ذمّی ابتدا به سلام کرد، مستحب است در جواب او گفته شود، «و علیکم» و تصریح به سلام نشود. [احکام اهل ذمّه / آیت الله بهجت]
حال، کسانی که با ولایت، که ریشه و اساس اسلام است مخالفت کردند و از مسیر باطل که بر خلاف قرآن و سنت پیامبر اکرم ص بود، دست برنداشتند، آیا جواب سلام آن ها واجب است؟!!
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. چشمه در بستر ، سید مسعود پور سید آقایی
2. فاطمه زهرا ، شادی قلب مصطفی،احمد رحمانی همدانی.
3- شرح خطبه حضرت زهرا، سیدعزالدین حسینی زنجانی .
پاورقی ها:
[1] . در این باره مراجعه کنید به: بلاذری انساب الاشراف، تحقیق محمودی چاپ دهم، مجمع الثقافه الاسلامی، 1416 ح 2.، ص 99، و ابن ابی الحدید شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 50 ـ 52.
[2] . ابن قتیبهی دینوری، الامامه و السیاسه، چاپ دوم، قم، منشورات شریف رضی، 1363 ص 13 ـ 14.
پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) درباره عترت پیامبر و خاندان آن حضرت خصوصاً دختر گرامیش ظلمهای فراوانی از طرف آنها روا شد آنها پیش از دفن بدن مبارک حضرت بر خلاف سیره پیامبر برای آن حضرت جانشین انتخاب کردند با وجود اینکه پیامبر(ص) بارها علی علیه السلام را بعنوان جانشین از آغاز رسالتش مشخص کرده بود آنها به این ظلم اکتفاء نکردند بلکه فدک که ملک شخصی پیامبر و میراث حضرت زهرا بود و پیامبر براساس دستور خدا و حق ذی القربی به او داده بود، آن را تصرف کردند و حرمت اهل بیت را شکستند و به خانهی وحی آتش زدند و حضرت زهرا سلام الله علیها را مورد ضرب و شتم قرار دادند و به همین خاطر فرزندش سقط شد[1]. و حق علی ـ علیه السلام ـ (خلافت) را غصب کردند و حضرت زهرا به خاطر زحماتی که پدرش برای دین کشیده بود میدانست که اگر خلافت از خاندان پیامبر(ص) به کس دیگری واگذار شود امت اسلام گرفتار مشکلات و رنجها و مصائب خواهد شد و تفرقه بزرگی در اسلام بوجود خواهد آمد که الان شاهد تمام این گرفتاریها در امت اسلام هستیم، و ائمه که فرزندان حضرت زهرا بودند همه از حق خویش که در واقع هدایت جامعه انسانی بود با حکومت آنها تامین میشد محروم شدند.
در هر صورت اولی و دومی برای عذرخواهی از کردههای خود، و ساکت کردن جو اجتماعی به سود خودشان و توجیه کارهای خود به علی گفتند ما را اجازه بده برای جلب رضایت فاطمه(س) به حضورش برویم. علی(ع) از فاطمه اجازه خواست، فاطمه اجازه نداد، در نهایت آنها وارد خانه علی شدند. فاطمه با دیدن آنها روی گردان شد و جواب سلامشان را نداد و ابوبکر حرفهایی زد و حضرت زهرا در جوابشان فرمود: شما که از رسول خدا دم میزنید آیا میدانید که فرموده است غضب فاطمه، غضب من است و غضب من، غضب خدا است؛ هرکس فاطمه را برنجاند، مرا رنجانده است؟ آنها جواب دادند: آری میدانیم. حضرت فرمود: من از شما راضی نیستم؛ پیامبر از شما راضی نخواهد بود.... ابوبکر با حال گریه از خانهی علی خارج شد[2].بنا براین کار آنها کاملا سیاسی بود چون برای مشروعیت دادن به حکومت وکودتای خود به خانه بانوی اول اسلام آمدند واگر با آنها خوشرویی می کرد، راه پیامبر گم می شد و با راه غاصبان و ظالمان یکی می شد ،این برخورد کاملا منطقی و به سود امت اسلام بود .
با حالی که حضرت زهرا(س) داشت، طبیعی بود که نباید جواب سلام آن دو (ابوبکر و عمر) را بدهد. چون سلامتی بین آنها برقرار نبوده پاسخ دادن آن حضرت به معنای رضایت و سلامت از طرف آنها بود و این مسئله به خاطر کارهای آنها منتفی بود. و این مسئله کاملاً سیاسی است، پاسخ سلام مؤمن در صورتی که انسان از ایمان او و از سلامت نفس او و هدفش و نیتش مطمئن باشد واجب است. بنابراین کار حضرت زهرا کاملاً منطقی و عاقلانه بود و بر اساس مصالح عالیه اسلام بود آن حضرت خواست با این رفتارش اسلام واقعی (اهل بیت) را با اسلام نادرست و غیر واقعی جدا کند و خط فاصلهای بین آنها کشیده باشد. اسلامی که خلفا برای مردم معرفی کردند منجر شد به معاویه و یزید و بنی عباس، اسلام اهل بیت خط سیری است که ائمه شیعه آنرا ابلاغ کرده و در راه آن شهید شدهاند.
در نتیجه به نظر می رسد سؤال کننده، این مسألة فقهی را که «وجوب جواب سلام مسلمان» باشد، خوب توجه نکرده است و گمان کرده که جواب هر سلامی و هر سلام کننده ای، واجب است (با توجه به متن سؤال)، بنابراین بهتر است این مسأله، از لحاظ فقهی نیز تبیین شود.
از لحاظ فقهی، حتی اگر ذمّی ابتدا به سلام کرد، مستحب است در جواب او گفته شود، «و علیکم» و تصریح به سلام نشود. [احکام اهل ذمّه / آیت الله بهجت]
حال، کسانی که با ولایت، که ریشه و اساس اسلام است مخالفت کردند و از مسیر باطل که بر خلاف قرآن و سنت پیامبر اکرم ص بود، دست برنداشتند، آیا جواب سلام آن ها واجب است؟!!
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. چشمه در بستر ، سید مسعود پور سید آقایی
2. فاطمه زهرا ، شادی قلب مصطفی،احمد رحمانی همدانی.
3- شرح خطبه حضرت زهرا، سیدعزالدین حسینی زنجانی .
پاورقی ها:
[1] . در این باره مراجعه کنید به: بلاذری انساب الاشراف، تحقیق محمودی چاپ دهم، مجمع الثقافه الاسلامی، 1416 ح 2.، ص 99، و ابن ابی الحدید شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 50 ـ 52.
[2] . ابن قتیبهی دینوری، الامامه و السیاسه، چاپ دوم، قم، منشورات شریف رضی، 1363 ص 13 ـ 14.
