پرسش :
حادثه سینما رکس آبادان را شرح دهید . چه کسانی مسبب آن بودند؟
پاسخ :
ساعت حدود 30/21 بیست و هشتم مرداد 1357 هم زمان با شب پانزدهم رمضان، سالگرد تولد امام حسن ـ علیه السلام ـ در حالی که صدها نفر در سینما رکس آبادان مشغول تماشای فیلم گوزن ها بودند سینما دچار حریق شد.
با این که کلانتری مرکزی در صد متری سینما بود، برای نجات محبوس شدگان در حریق اقدام فوری به عمل نیامد. مراکز مسئول هم پس از حضور در محل آتش سوزی فاقد امکانات اطفاء حریق بودند. به گزارش ساواک مأمورین آتش نشانی شهرداری که با سه دستگاه ماشین به محل اعزام شده بودند فاقد آب بودند و هم چنین بلند گو برای اعلام خطر و راهنمایی مأمورین آتش نشانی وجود نداشت. آتش نشانی شرکت نفت پس از یک ساعت و نیم تأخیر به محل حادثه رسید، لذا متأسفانه دیر شده بود و بوی سوخته شدن اجساد به بیرون نیز رسیده بود.
بنا به گزارش 27/7/1357 آقای ضرابی دادستان وقت آبادان به وزیر دادگستری، ساعت 1 بامداد شهربانی خبر آتش سوزی را به دادستان اعلام کرد. دادستان فوراً خود را به محل حادثه رساند. بعضی از مسئولین معتقد بودند که شبانه تمام اجساد یک جا دفن شود. ولی دادستان این تصمیم را رد کرد و پیشنهاد کرد اجساد شبانه به گورستان شهر برده و چیده شود تا خانواده هایشان آن ها را شناسایی و بقیه یک جا دفن شود. پیشنهاد دادستان عملی شد و خود او نیز به همراه بازپرس و پزشک قانونی در قبرستان برای صدور جواز دفن حاضر شد. در نتیجه از 306 نفر مقتولین 106 جسد شناخته شد که جداگانه دفن گردید و 80 نفر از گورستان خارج و به محل سکونت آنان برده شد و 120 جسد دیگر که به علت سوختگی شدید شناخته نشدند تقریباً به طور دسته جمعی در کنار یکدیگر دفن شدند و فقط 10 نفر از تماشاگران توانسته بودند که از راه بام سینما جان سالم بدر ببرند خبرگزاری دولتی پاریس بلا فاصله این آتش سوزی را به خرابکاران نسبت داد و اعلام نمود که عده ای از عوامل خرابکار با اجرای یک نقشه شیطانی سینما رکس آبادان را به آتش کشیدند.[1]
چند نفری که از سینما خارج شده بودند و سایر شهود عینی و گواهان گفتند که مأمورین شهربانی و آتش نشانی در باز کردن در سینما و خاموش کردن آتش به طور آشکارا تسامح نشان دادند ... با این که به شهربانی اطلاع داده شده بود گوئی نقشه ای بود که باید تا پایان انجام گیرد و نباید گذاشت کار نیمه تمام بماند.
ولی جالب است که امام خمینی ـ قدس سره ـ بلافاصله از نجف اعلام کرد که آتش کشیدن مردم در سینما رکس کار خود رژیم است و رژیم می خواهد وانمود کند انقلابیون ایران که در چند ماه گذشته تحت رهبری روحانیون با دستگاه سلطنت در شهرستان ها مخالفت می کنند، چون با سینما مخالف هستند، باعث این فاجعه شدند، ولی مدتی نگذشت که همه دنیا متوجه شدند که واقعه نمی توانست به این سادگی باشد و عمال رژیم حداقل کوتاهی نشان داده اند تا از آن بهره وری کنند.
هم چنین امام خمینی در طی اعلامیه ای چنان فرمودند:
خدمت عموم اهالی محترم آبادان ایدهم الله تعالی... دریافت خبر بسیار فجیع به آتش کشیدن چند صد نفر هموطنان ما با آن وضع حساب شده موجب تأثر و تأسف شدید گردید.
من گمان نمی کنم که هیچ مسلمانی بلکه انسانی دست به چنین فاجعه وحشیانه ای بزند جز آنان که به نظایر آن عادت نموده اند و خوی درندگی و وحشی گری آنان را از انسانیت بیرون برده باشد. من تاکنون اطلاعی کافی ندارم لکن آن چه مسلم است این عمل غیر انسانی و مخالفت با قوانین اسلامی از مخالفین شاه که خود را برای حفظ مصالح اسلام و ایران و جان و مال مردم به خطر مرگ انداخته اند و با فداکاری از هم میهنان خود دفاع می کنند به هر مسلکی باشند نخواهد بود و قرائن نیز شهادت می دهد که دست جنایت کار دستگاه ظلم در کار باشد که نهضت انسانی اسلامی ملت را در دنیا بد منعکس کند.
آتش را به طور کمربند در سراسر سینما افروختن و لابد توسط مأمورین درهای آن مُهر کردن کار اشخاص غیر مسلط بر اوضاع نیست. گفتار شاه که تظاهر کنندگان مخالف من وحشت بزرگ را وعده می دهند و تکرار آن پس از واقعه که این همان واقعه بوده است شاهد دیگری بر توطئه است. نه این که واقعاً شاه یک غیب گوی بزرگی است.
مصاحبه سابق شاه که ایران را با ملت نابود می کنم نیز شاهد این مدعاست و... آیا از این جنایت کسی جز شاه و بستگانش امید نفعی داشتند و آیا تاکنون غیر از شاه که هر چند وقت یک بار دست به کشتار وحشیانه مردم می زند این قبیل صحنه ها را به وجود آورده است و یا خواهد آورد؟ این مصیبت دلخراش شاه، شاهکار بزرگی است تا به تبلیغات وسیعی در داخل و خارج دست زند و به بوق ها و مطبوعات دست نشانده داخل و نفع طلب خارج دستور دهد که هر چه بیشتر برای اغفال مردم این جنایت را منتشر و به ملت محروم و مظلوم ایران نسبت دهند، تا در خارج، ملت حق طلب ایران را مردمی که به هیچ ضابطه انسانی و اسلامی معتقد نیستند معرفی نماید... .[2]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ کتاب نهضت روحانیون ایران از علی دوانی ـ رحمه الله علیه ـ از نشر بنیاد فرهنگی امام رضا ـ علیه السلام، ج 7.
2ـ کتاب یک سال مبارزه برای سر نگونی رژیم شاه از انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، روح الله حسینیان.
پاورقی ها:
[1] . ر.ک: حسینیان، روح الله، یک سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
[2] . دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، نشر بنیاد فرهنگی امام رضا ـ علیه السلام ـ، ج 7، ص261.
ساعت حدود 30/21 بیست و هشتم مرداد 1357 هم زمان با شب پانزدهم رمضان، سالگرد تولد امام حسن ـ علیه السلام ـ در حالی که صدها نفر در سینما رکس آبادان مشغول تماشای فیلم گوزن ها بودند سینما دچار حریق شد.
با این که کلانتری مرکزی در صد متری سینما بود، برای نجات محبوس شدگان در حریق اقدام فوری به عمل نیامد. مراکز مسئول هم پس از حضور در محل آتش سوزی فاقد امکانات اطفاء حریق بودند. به گزارش ساواک مأمورین آتش نشانی شهرداری که با سه دستگاه ماشین به محل اعزام شده بودند فاقد آب بودند و هم چنین بلند گو برای اعلام خطر و راهنمایی مأمورین آتش نشانی وجود نداشت. آتش نشانی شرکت نفت پس از یک ساعت و نیم تأخیر به محل حادثه رسید، لذا متأسفانه دیر شده بود و بوی سوخته شدن اجساد به بیرون نیز رسیده بود.
بنا به گزارش 27/7/1357 آقای ضرابی دادستان وقت آبادان به وزیر دادگستری، ساعت 1 بامداد شهربانی خبر آتش سوزی را به دادستان اعلام کرد. دادستان فوراً خود را به محل حادثه رساند. بعضی از مسئولین معتقد بودند که شبانه تمام اجساد یک جا دفن شود. ولی دادستان این تصمیم را رد کرد و پیشنهاد کرد اجساد شبانه به گورستان شهر برده و چیده شود تا خانواده هایشان آن ها را شناسایی و بقیه یک جا دفن شود. پیشنهاد دادستان عملی شد و خود او نیز به همراه بازپرس و پزشک قانونی در قبرستان برای صدور جواز دفن حاضر شد. در نتیجه از 306 نفر مقتولین 106 جسد شناخته شد که جداگانه دفن گردید و 80 نفر از گورستان خارج و به محل سکونت آنان برده شد و 120 جسد دیگر که به علت سوختگی شدید شناخته نشدند تقریباً به طور دسته جمعی در کنار یکدیگر دفن شدند و فقط 10 نفر از تماشاگران توانسته بودند که از راه بام سینما جان سالم بدر ببرند خبرگزاری دولتی پاریس بلا فاصله این آتش سوزی را به خرابکاران نسبت داد و اعلام نمود که عده ای از عوامل خرابکار با اجرای یک نقشه شیطانی سینما رکس آبادان را به آتش کشیدند.[1]
چند نفری که از سینما خارج شده بودند و سایر شهود عینی و گواهان گفتند که مأمورین شهربانی و آتش نشانی در باز کردن در سینما و خاموش کردن آتش به طور آشکارا تسامح نشان دادند ... با این که به شهربانی اطلاع داده شده بود گوئی نقشه ای بود که باید تا پایان انجام گیرد و نباید گذاشت کار نیمه تمام بماند.
ولی جالب است که امام خمینی ـ قدس سره ـ بلافاصله از نجف اعلام کرد که آتش کشیدن مردم در سینما رکس کار خود رژیم است و رژیم می خواهد وانمود کند انقلابیون ایران که در چند ماه گذشته تحت رهبری روحانیون با دستگاه سلطنت در شهرستان ها مخالفت می کنند، چون با سینما مخالف هستند، باعث این فاجعه شدند، ولی مدتی نگذشت که همه دنیا متوجه شدند که واقعه نمی توانست به این سادگی باشد و عمال رژیم حداقل کوتاهی نشان داده اند تا از آن بهره وری کنند.
هم چنین امام خمینی در طی اعلامیه ای چنان فرمودند:
خدمت عموم اهالی محترم آبادان ایدهم الله تعالی... دریافت خبر بسیار فجیع به آتش کشیدن چند صد نفر هموطنان ما با آن وضع حساب شده موجب تأثر و تأسف شدید گردید.
من گمان نمی کنم که هیچ مسلمانی بلکه انسانی دست به چنین فاجعه وحشیانه ای بزند جز آنان که به نظایر آن عادت نموده اند و خوی درندگی و وحشی گری آنان را از انسانیت بیرون برده باشد. من تاکنون اطلاعی کافی ندارم لکن آن چه مسلم است این عمل غیر انسانی و مخالفت با قوانین اسلامی از مخالفین شاه که خود را برای حفظ مصالح اسلام و ایران و جان و مال مردم به خطر مرگ انداخته اند و با فداکاری از هم میهنان خود دفاع می کنند به هر مسلکی باشند نخواهد بود و قرائن نیز شهادت می دهد که دست جنایت کار دستگاه ظلم در کار باشد که نهضت انسانی اسلامی ملت را در دنیا بد منعکس کند.
آتش را به طور کمربند در سراسر سینما افروختن و لابد توسط مأمورین درهای آن مُهر کردن کار اشخاص غیر مسلط بر اوضاع نیست. گفتار شاه که تظاهر کنندگان مخالف من وحشت بزرگ را وعده می دهند و تکرار آن پس از واقعه که این همان واقعه بوده است شاهد دیگری بر توطئه است. نه این که واقعاً شاه یک غیب گوی بزرگی است.
مصاحبه سابق شاه که ایران را با ملت نابود می کنم نیز شاهد این مدعاست و... آیا از این جنایت کسی جز شاه و بستگانش امید نفعی داشتند و آیا تاکنون غیر از شاه که هر چند وقت یک بار دست به کشتار وحشیانه مردم می زند این قبیل صحنه ها را به وجود آورده است و یا خواهد آورد؟ این مصیبت دلخراش شاه، شاهکار بزرگی است تا به تبلیغات وسیعی در داخل و خارج دست زند و به بوق ها و مطبوعات دست نشانده داخل و نفع طلب خارج دستور دهد که هر چه بیشتر برای اغفال مردم این جنایت را منتشر و به ملت محروم و مظلوم ایران نسبت دهند، تا در خارج، ملت حق طلب ایران را مردمی که به هیچ ضابطه انسانی و اسلامی معتقد نیستند معرفی نماید... .[2]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ کتاب نهضت روحانیون ایران از علی دوانی ـ رحمه الله علیه ـ از نشر بنیاد فرهنگی امام رضا ـ علیه السلام، ج 7.
2ـ کتاب یک سال مبارزه برای سر نگونی رژیم شاه از انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، روح الله حسینیان.
پاورقی ها:
[1] . ر.ک: حسینیان، روح الله، یک سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
[2] . دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، نشر بنیاد فرهنگی امام رضا ـ علیه السلام ـ، ج 7، ص261.
