پرسش :
چرا قرآن کریم می‌فرماید تمام اهل کتاب قبل از مرگ به عیسی (ع) ایمان می‌آورند؟
پاسخ :
آیه‌ای در قرآن کریم وجود دارد؛ با این عنوان که تمام اهل کتاب پیش از مرگ، به عیسی(ع) ایمان می‌آورند: «و هیچ یک از اهل کتاب نیست مگر این‌که پیش از مرگش به او [حضرت مسیح] ایمان می‌آورد و روز قیامت، بر آنها گواه خواهد بود».[1] این آیه توضیحاتی دارد که در ادامه خواهد آمد.
احادیث ذیل این آیه بسیار و در عین حال متفاوت بوده و در جهات مختلف بیان شده‌اند، در این‌جا دو حدیث را که هر یک بر مبنایی دلالت دارد، ذکر می‌کنیم:
1. پیامبر اکرم(ص) خطاب به علی(ع) فرمود: «همانا تو مانند عیسی بن مریم هستی که خداوند در مورد او آورده: «وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیداً»؛ همانا هیچ انسانی که بر عیسی دروغ بسته (منظور اهل کتاب هستند که هر یک در مورد حضرت عیسی گفتارهای نابجایی دارند) نمی‌میرد، مگر این‌که قبل از مرگ به او ایمان می‌آورد و در مورد او حق را می‌گوید که البته این گفتار در آن زمان نفعی نمی‌رساند، همانا تو نیز به مانند او هستی که دشمنت نمی‌میرد، مگر این‌که حق را در مورد تو می‌گوید و به ولایتت اقرار می‌کند که البته این نیز نفعی به آنها نمی‌رساند ...».[2]
2. على بن ابراهیم قمّی ذیل آیه «وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ» از شهر بن حوشب روایت کرده: حجاج بن یوسف به من گفت که در قرآن آیه‌ای است که مرا حیران کرده، گفتم: آن کدام است؟ این آیه را بیان کرد و گفت: به خدا قسم من یهودى و نصرانى بسیاری را اعدام کردم ولی ندیدم که لب‌های آنها حرکت نماید و اظهار ایمان کنند. گفتم: مراد از آیه این نیست. پس مراد چیست؟ گفتم: حضرت عیسى(ع) قبل از قیامت به زمین فرود می‌آید و پشت سر مهدی(عج) نماز می‌گذارد و هیچ یهودى و نصرانى باقی نمی‌ماند، مگر آن‌که به او ایمان می‌آورند. واى بر تو! از کجا این سخن را می‌گویى و از کجا آورده‌ای؟ گفتم این معنا را محمد بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب (امام باقر ع) به من خبر داده است. گفت: به خدا قسم! این خبر را از سر چشمه پاکیزه و صاف گرفته‌ای».[3]
حال با توجه به این اختلاف در روایات، در تفسیر آیه نیز دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد:
1. هر یک از اهل کتاب پیش از مرگ(هنگام مرگ) به عیسى(ع) ایمان مىآورد و یقین مىکند که او فقط یک پیامبر بود، نه خدا یا پسر خدا یا یکى از سه خدا یا ... و این کشف، در زمان مشاهده مرگ و مکشوف شدن حقایق است؛ لذا اقرار به این ایمان سودی نخواهد داشت؛ زیرا ایمان در حال اختیار نبوده است.[4]
2. ظهور عیسی(ع) به همراه منجی از جمله مطالب مورد پذیرش در اسلام است، وقتی که ایشان به همراه منجی ظهور می‌کند، حقایق مکشوف شده و همگان از جمله اهل کتاب به حقیقت پی‌می‌برند. بنابراین، منظور از اهل کتاب در آیه مورد بحث، اهل کتابی است که هنگام نزول حضرت عیسی از آسمان زنده هستند و با دیدن عیسی(ع)، همه به او و واقعیات پیرامون او ایمان می‌آورند. [5]
گفتنی است که برگشت ضمیر «قَبْلَ مَوْتِهِ» در هر دو نظریه متفاوت می‌شود. به این بیان که اگر نظریه اول را پذیرفته شود و گفته شود اهل کتاب هنگام مرگ، ایمان به عیسی می‌آورند، باید ضمیر را به مضمون اول آیه که تک تک اهل کتاب باشند برگشت داد. اما اگر نظریه دوم را بپذیریم و بگوییم که هریک از اهل کتاب در زمان نزول عیسی از آسمان، به او ایمان می‌آورند، باید ضمیر «قَبْلَ مَوْتِهِ» را به عیسی برگشت داد.[6]
البته در برخی از کتاب‌ها، معنای آیه را، ایمان به پیامبر(ص) معنا کرده‌اند.[7]
اینها تفاسیر و احتمالاتی بود که در ذیل آیه مطرح شده و هر کدام قابلیت دقت و بررسی بیشتر را دارا است.
پی نوشت:
[1]. «وَ إِن مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِننََّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکُونُ عَلَیهْمْ شهَیدًا»؛ نساء، 159.
[2]. فرات کوفی، ابوالقاسم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق: محمودی، محمد کاظم، ص 116، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1410ق.
[3]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزائری، طیب، ج 1، ص 158، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، 1404ق.
[4]. طبرسى فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج 3، ص 212، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372 ش.
[5]. فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر الصافى، ج 1، ص 519،صدر، تهران، چاپ دوم، 1415 ق و ... .
[6]. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فى ظلال القرآن، ج 2، ص 803، دارالشروق، بیروت - قاهره، چاپ هفدهم، 1412 ق.
[7]. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، الفصول المهمة فی أصول الأئمة (تکملة الوسائل)، ج 1، ص 312، موسسه معارف اسلامى امام رضا (ع)، قم، چاپ اول، 1418 ق / 1376 ش.
منبع:islamquest.net
آیه‌ای در قرآن کریم وجود دارد؛ با این عنوان که تمام اهل کتاب پیش از مرگ، به عیسی(ع) ایمان می‌آورند: «و هیچ یک از اهل کتاب نیست مگر این‌که پیش از مرگش به او [حضرت مسیح] ایمان می‌آورد و روز قیامت، بر آنها گواه خواهد بود».[1] این آیه توضیحاتی دارد که در ادامه خواهد آمد.
احادیث ذیل این آیه بسیار و در عین حال متفاوت بوده و در جهات مختلف بیان شده‌اند، در این‌جا دو حدیث را که هر یک بر مبنایی دلالت دارد، ذکر می‌کنیم:
1. پیامبر اکرم(ص) خطاب به علی(ع) فرمود: «همانا تو مانند عیسی بن مریم هستی که خداوند در مورد او آورده: «وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیداً»؛ همانا هیچ انسانی که بر عیسی دروغ بسته (منظور اهل کتاب هستند که هر یک در مورد حضرت عیسی گفتارهای نابجایی دارند) نمی‌میرد، مگر این‌که قبل از مرگ به او ایمان می‌آورد و در مورد او حق را می‌گوید که البته این گفتار در آن زمان نفعی نمی‌رساند، همانا تو نیز به مانند او هستی که دشمنت نمی‌میرد، مگر این‌که حق را در مورد تو می‌گوید و به ولایتت اقرار می‌کند که البته این نیز نفعی به آنها نمی‌رساند ...».[2]
2. على بن ابراهیم قمّی ذیل آیه «وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ» از شهر بن حوشب روایت کرده: حجاج بن یوسف به من گفت که در قرآن آیه‌ای است که مرا حیران کرده، گفتم: آن کدام است؟ این آیه را بیان کرد و گفت: به خدا قسم من یهودى و نصرانى بسیاری را اعدام کردم ولی ندیدم که لب‌های آنها حرکت نماید و اظهار ایمان کنند. گفتم: مراد از آیه این نیست. پس مراد چیست؟ گفتم: حضرت عیسى(ع) قبل از قیامت به زمین فرود می‌آید و پشت سر مهدی(عج) نماز می‌گذارد و هیچ یهودى و نصرانى باقی نمی‌ماند، مگر آن‌که به او ایمان می‌آورند. واى بر تو! از کجا این سخن را می‌گویى و از کجا آورده‌ای؟ گفتم این معنا را محمد بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب (امام باقر ع) به من خبر داده است. گفت: به خدا قسم! این خبر را از سر چشمه پاکیزه و صاف گرفته‌ای».[3]
حال با توجه به این اختلاف در روایات، در تفسیر آیه نیز دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد:
1. هر یک از اهل کتاب پیش از مرگ(هنگام مرگ) به عیسى(ع) ایمان مىآورد و یقین مىکند که او فقط یک پیامبر بود، نه خدا یا پسر خدا یا یکى از سه خدا یا ... و این کشف، در زمان مشاهده مرگ و مکشوف شدن حقایق است؛ لذا اقرار به این ایمان سودی نخواهد داشت؛ زیرا ایمان در حال اختیار نبوده است.[4]
2. ظهور عیسی(ع) به همراه منجی از جمله مطالب مورد پذیرش در اسلام است، وقتی که ایشان به همراه منجی ظهور می‌کند، حقایق مکشوف شده و همگان از جمله اهل کتاب به حقیقت پی‌می‌برند. بنابراین، منظور از اهل کتاب در آیه مورد بحث، اهل کتابی است که هنگام نزول حضرت عیسی از آسمان زنده هستند و با دیدن عیسی(ع)، همه به او و واقعیات پیرامون او ایمان می‌آورند. [5]
گفتنی است که برگشت ضمیر «قَبْلَ مَوْتِهِ» در هر دو نظریه متفاوت می‌شود. به این بیان که اگر نظریه اول را پذیرفته شود و گفته شود اهل کتاب هنگام مرگ، ایمان به عیسی می‌آورند، باید ضمیر را به مضمون اول آیه که تک تک اهل کتاب باشند برگشت داد. اما اگر نظریه دوم را بپذیریم و بگوییم که هریک از اهل کتاب در زمان نزول عیسی از آسمان، به او ایمان می‌آورند، باید ضمیر «قَبْلَ مَوْتِهِ» را به عیسی برگشت داد.[6]
البته در برخی از کتاب‌ها، معنای آیه را، ایمان به پیامبر(ص) معنا کرده‌اند.[7]
اینها تفاسیر و احتمالاتی بود که در ذیل آیه مطرح شده و هر کدام قابلیت دقت و بررسی بیشتر را دارا است.
پی نوشت:
[1]. «وَ إِن مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِننََّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکُونُ عَلَیهْمْ شهَیدًا»؛ نساء، 159.
[2]. فرات کوفی، ابوالقاسم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق: محمودی، محمد کاظم، ص 116، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1410ق.
[3]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزائری، طیب، ج 1، ص 158، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، 1404ق.
[4]. طبرسى فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج 3، ص 212، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372 ش.
[5]. فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر الصافى، ج 1، ص 519،صدر، تهران، چاپ دوم، 1415 ق و ... .
[6]. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فى ظلال القرآن، ج 2، ص 803، دارالشروق، بیروت - قاهره، چاپ هفدهم، 1412 ق.
[7]. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، الفصول المهمة فی أصول الأئمة (تکملة الوسائل)، ج 1، ص 312، موسسه معارف اسلامى امام رضا (ع)، قم، چاپ اول، 1418 ق / 1376 ش.
منبع:islamquest.net
