کم کاری تیروئید ، علائم ، درمان

تشخيص کم کاری کم کاری تیروئید
 
از آن جا که کم کاري تيروئيد در زنان مسن تر شيوع بيشتري دارد برخي پزشکان توصيه مي کنند که در طي معاينات جسمي سالانه، غربالگري زنان مسن تر به منظور تشخيص اختلالات تيروئيدي نيز انجام گردد.
 
برخي پزشکان همچنين توصيه مي کنند که زنان باردار و يا زناني که تصور مي کنند باردار شده اند به منظور تشخيص کم کاري تيروئيد آزمايش دهند. به طور کلي اگر احساس مي کنيد که خستگي و کسالت تان افزايش يافته و يا پوست خشک، يبوست و صداي خشن داريد و يا در گذشته سابقه مشکلات تيروئيدي يا گواتر را داشته ايد، ممکن است پزشک معالج تان براي تشخيص کم کاري تيروئيد آزمايش تجويز نمايد.
 
آزمايش خون برای تشخیص کم کاری تیروئید:
 
تشخيص کم کاري تيروئيد بر پايه نتايج تست هاي خوني که سطح هورمون هاي TSH و نيز سطح هورمون تيروئيدي تيروکسين را ارزيابي مي نمايد انجام مي گردد. کاهش سطح تيروکسين و افزايش سطح TSH در خون نشانگر اختلال در عملکرد تيروئيد است. در اين حالت غده هيپوفيز شما سعي مي کند TSH بيشتري را براي تحريک غده تيروئيد به منظور توليد هورمون هاي تيروئيدي آزاد نمايد.
 
امروزه با استفاده از تست حساس TSH  پزشک تان مي تواند بسيار سريع تر و اغلب قبل از اين که حتي علايم بيماري بروز کند، بيماري کم کاري تيروئيد را تشخيص دهند. از آن جا که آزمايش TSH بهترين تست غربالگري است دکتر معالج تان ابتدا وضعيت TSH شما را بررسي خواهد کرد. آزمايش هاي TSH همچنين نقش مهمي را در کنترل و مديريت کم کاري تيروئيد بازي مي کند چرا که به پزشک معالج تان در تخمين دوز مناسب دارو  چه در ابتداي درمان و چه در ادامه درمان کمک مي نمايد. به علاوه، تست هاي TSH به تشخيص شرايطي از بيماري به نام کم کاري تيروئيد تحت باليني کمک مي نمايد؛ کم کاري تيروئيد تحت باليني شکل خفيف تري از کم کاري تيروئيد است که اغلب منجر به ظهور علايم و نشانه هاي آشکار بيماري نمي گردد، در اين حالت سطح هورمون هاي T-3 و T-4 خون شما در محدوده طبيعي ولي ميزان TSHخون شما در محدوده بالاتر از سطوح طبيعي است.

عوارض کم کاری تیروئید :
 
بيماري کم کاري تيروئيدي درمان نشده، ممکن است منجر به ظهور عوارض و مشکلاتي در سلامت گردد از جمله:
 
گواتر:
 
تحريک مداوم غده تيروئيد براي آزاد سازي هورمون هاي بيشتر ممکن است منجر به بزرگ تر گشتن غده تيروئيد شما، حالتي که تحت عنوان گواتر شناخته مي شود، گردد. تيروئيد هاشيموتو يکي از رايج ترين علل گواتر مي باشد. يک گواتر بزرگ مي تواند بر ظاهر شما اثر گذاشته و نيز در بلع و تنفس شما اختلال ايجاد کند.
 
مشکلات قلبي :
 
کم کاري تيروئيد همچنين ممکن است با افزايش خطر بيماري قلبي همراه باشد چرا که در افراد داراي اختلال تيروئيد ممکن است LDL افزايش يابد. حتي کم کاري تيروئيد تحت باليني که نوع خفيف تر و خوش خيم تري از کم کاري تيروئيد حقيقي مي باشد مي تواند منجر به افزايش سطوح کلي کلسترول و اختلال در پمپاژ طبيعي قلب تان گردد.
 
کم کاري تيروئيد همچنين مي تواند منجر به بزرگ شدن قلب و نارسايي قلبي گردد.
 
پي آمد هاي کم کاري تيروئيد بر سلامت روان:
 
ظهور افسردگي ممکن است زودتر در بيماري کم کاري تيروئيد ايجاد گردد و ممکن است با گذشت زمان افسردگي شديد تر گردد. کم کاري تيروئيد مي تواند منجر به کند شدن عملکرد ذهني گردد.
 
ميکزدم(Myxedema):
 
ميکزدم حالت نادرتر و شديدتر از بيماري کم کاري تيروئيد است که تهديدي براي زندگي محسوب مي گردد و مي تواند در نتيجه بيماري کم کاري تيروئيد تشخيص داده نشده و درمان نشده در دراز مدت باشد. علايم آن عبارت هستند از: عدم تحمل شديد سرما، خواب آلودگي که به دنبال آن رخوت شديد و بي هوشي ايجاد گردد. يک اغماء ميکزدم ممکن است تحت اثر مصرف داروي مسکن، عفونت و ديگر عوامل استرس زا در بدن تان تحريک گرد. اگر نشانه ها و علايم ميکزدم را داريد نيازمند معالجه باليني سريع و فوري هستيد.
 
ناباروري:
 
کاهش سطح هورمون هاي تيروئيدي ممکن است موجب ايجاد تداخل در تخمک گذاري و باروري گردد. به علاوه برخي از نمونه هاي کم کاري تيروئيد نظير اختلال اتوايميون نيز باروري را مختل مي نمايند. درمان کم کاري تيروئيد با درمان جايگزيني هورموني ممکن نيست که کاملا مشکل باروري را حل نمايد و شايد نياز به انجام مداخلات ديگري باشد.
 
نقايص مادرزادي:
 
کودکاني که از زنان با بيماري تيروئيد درمان نشده متولد مي شوند نسبت به فرزنداني که از مادران سالم متولد مي شوند ممکن است ريسک بالاتري را براي ابتلاء به نقايص مادرزادي داشته باشند. اين کودکان بيشتر مستعد ابتلا به مشکلات ذهني و تکاملي هستند. همچنين کودکان مبتلا به کم کاري تيروئيد درمان نشده از بدو تولد، در خطر ابتلا به مشکلات جسماني و ذهني هستند ولي اگر بيماري در طي چند ماه نخست زندگي تشخيص داده شود شانس پيشرفت و تکامل طبيعي کودک بسيار بهتر مي گردد.

درمان دارويي بیماری تیروئید
 
درمان استاندارد براي کم کاري تيروئيد شامل استفاده ي روزانه از هورمون هاي تيروئيدي لووتيروکسين مي باشد. اين داروهاي خوراکي سطوح مکفي هورموني را بازسازي مي نمايد و بدن شما را به وضعيت طبيعي بر مي گرداند. 1 تا 2 هفته پس از شروع درمان، متوجه خواهيد شد که احساس خستگي کمتري مي کنيد و همچنين داروها به تدريج سطوح کلسترول افزايش يافته به علت بيماري را کاهش مي دهد و ممکن است هر نوع روند افزايش وزن را معکوس نمايد. درمان با داروي لووتيروکسين معمولا مادام العمر مي باشد ولي از آن جا که دوز داروي مورد نيازتان ممکن است تغيير کند پزشک معالج تان سطح هورمون TSH  شما را هر سال بررسي خواهد کرد.

لووتيروکسين
 
براي تخمين دوز صحيح از داروي لووتيروکسين در ابتداي درمان پزشک معالج تان معمولا سطح هورمون TSH شما را پس از 2 تا 3 ماه بررسي مي کند. مقادير افزايش يافته از هورمون مي تواند موجب عوارض جانبي ناخواسته مانند اشتهاي افزايش يافته، بي خوابي، تپش قلب، لرز و... گردد.  اگر بيماري قلبي عروقي و يا کم کاري تيروئيد شديدي داشته باشيد پزشک تان ممکن است درمان را با يک دوز کمتر از دارو شروع کرده و سپس به تدريج دوز دارو را افزايش دهيد.
 
پيشرفت درمان هورموني به قلب تان اجازه مي دهد که خودش را با افزايش متابوليسم هماهنگ نمايد. وقتي که لووتيروکسين در دوز مناسب مصرف شود حقيقتا عارضه جانبي ندارد و نسبتا ارزان قيمت است. اگر نوع يا مارک داروي تان را تغيير داديد حتما با پزشک معالج تان درباره دوز صحيح دارو مشورت نماييد و مطابق نظر و مشاوره با پزشک معالج، دارو را مصرف نماييد. همچنين از مصرف هيچ دوز از دارو غفلت نکنيد و يا مصرف دارو را به اين دليل که احساس مي کنيد بهتر شده ايد قطع نکنيد اگر چنين کاري را انجام دهيد علايم بيماري کم کاري تيروئيد به تدريج باز خواهد گشت.
 
نکاتي براي جذب مناسب لووتيروکسين:
 
ممکن است برخي داروها و مکمل ها و حتي برخي غذاهاي خاص توانايي شما در جذب لووتيروکسين را متاثر سازند. اگر مقادير زيادي از محصولات سويا و يا يک رژيم پُر فيبر را مصرف مي نماييد پزشک معالج تان را در جريان قرار دهيد و يا اگر از داروهاي ديگري به شرح زير استفاده مي نماييد به پزشک معالج تان اطلاع دهيد:
 
* مکمل هاي آهن
 
* کلستيرامين
 
* آلومينيوم هيدروکسايد که در برخي از آنتي اسيد ها وجود دارد.
 
* مکمل هاي کلسيم
 
اگر مبتلا به کم کاري تيروئيد تحت باليني هستيد در مورد درمان خود با پزشک معالج تان بحث و مشاوره نماييد. براي يک افزايش نسبتا ملايم در سطح TSH احتمالا شما از مصرف داروهاي هورموني تيروئيد سود نخواهيد برد و درمان مي تواند حتي مُضر هم باشد. اما از طرف ديگر براي افزايش دادن سطح TSH، هورمون هاي تيروئيد ممکن است سطح کلسترول خون تان و نيز توانايي پمپاژ قلب و يا سطح انرژي بدن تان را بهبود بخشند. بر همين اساس از مصرف خودسرانه دارو خودداري نماييد.
 

اثرات کم‌کاری تیروئید
 

غده تیرویید یک غده پروانه‌ای شکل در جلوی گردن (نای) است و هورمونی به نام تیروکسین تولید می‌کند. هورمون‌های تیروئید در رشد جسمی و عصبی، عملکرد طبیعی مغز، سیستم عصبی، حفظ دمای بدن و تولید انرژی و سوخت و ساز بدن تاثیر بسزایی دارند

نقش اصلی غده تیرویید، تنظیم سوخت و ساز و عملکرد سلول‌های بدن از طریق ترشح هورمون‌های  تیروئید به داخل خون است. کم کاری غده تیروئید، در سنین 15 تا 40 سالگی شایع است و بیشتر در خانم‌ها بروز می‌کند.

علل کم‌کاری تیروئید

ویروس‌ها و میکروب‌های مختلفی در بروز آن نقش دارند، ولی کمبود ید می‌تواند در بروز این بیماری نقش اول را داشته باشد. کمبود ید در مناطق کوهستانی بیشتر دیده می‌شود. این مشکل با مصرف نمک‌های یددار رفع می‌شود.

علایم کم کاری تیروئید

در کم کاری تیرویید، ترشح هورمون های تیرویید کمتر از حد معمول است و منجر به بروز علایمی نظیر خستگی زودرس، ضعف، بی حالی، ریزش مو، یبوست، خشکی پوست، احساس سرما، اختلالات قاعدگی و افزایش وزن در حد 3 تا 5 کیلوگرم می‌شود. کم کاری تیرویید موجب پایین آمدن سطح هورمون تیروئید و کاهش سروتونین و در نتیجه منجر به بروز افسردگی می‌شود.

به طور کلی علائم کم کاری تیروئید عبارت است از: کم شدن تحمل به سرما، کم شدن اشتها، درد قفسه سینه، موی خشن یا با رشد کند، نامنظم بودن ضربان قلب، افزایش وزن یا لاغری شدید، بی‌حالی، خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی، اختلال روانی، افسردگی، روان‌پریشی یا ضعیف شدن حافظه، تجمع مایع در بدن (خصوصا در اطراف چشم‌ها)، حالت خمودگی در صورت و پایین افتادگی پلک‌ها، خشن شدن پوست،‌ کم شدن تحمل به داروها، کم شدن میل جنسی و ناباروری، اختلالات قاعدگی، کم‌خونی،‌ کرختی یا گزگز دست‌ها و پاها، کلفت یا خشن شدن صدا.

مشکلات ناشی از کم کاری تیروئید

- کم کاری یا پرکاری تیروئید می‌توانند تاثیر مستقیمی بر ایجاد زخم معده داشته باشند.

- کم کاری تیروئید ممکن است باعث یبوست شود.

- بیماری‌های تیروئیدی می‌تواند باعث سیاهی زیر چشم شود.

- کم کاری تیروئید موجب خشکی پوست و ناخن شود.

- کم‌کاری غده تیروئید موجب بی اشتهایی می‌شود.

- کم‌کاری تیروئید، باعث ذخیره شدن کالری به‌صورت چربی می‌شود.

- مشکلات غده تیروئید می‌تواند باعث تهوع شود.

- مشکل تعریق زیاد که در سنین بالاتر بروز می‌کند، می‌تواند به دلیل ترشحات غده هیپوفیز و تیروئید ایجاد شود.

- بیماری تیروئید، هم پرکاری و هم کاری کاری آن می‌تواند ایجاد خارش کند.

- کم کاری تـیروئید باعث قاشقی شکل شدن ناخن می شود.

- کم کاری تیروئید موجب پر مویی می‌گردد.

- زنانی که به عارضه کم کاری تیروئید مبتلا هستند، میزان خطر ابتلا به سرطان کبد در آنان بیش از دیگر زنان است. این یافته در مردان صدق نمی‌کند. زنانی که کم کاری تیروئید دارند: کلسترول بالا و اضافه وزن دارند، به خستگی مبتلا می‌شوند و دچار ریزش مو هستند، در حالی که اصلا فکر نمی‌کنند، تیروئیدشان کم کار باشد. توصیه می‌شود زنانی که چنین علائمی را مشاهده می‌کنند، به پزشک مراجعه کنند و آزمایش خون دهند

عوارض داروهای کم کاری تیروئید

تپش قلب، لرزش دست‌ها، اسهال و عادت‌ماهیانه‌های نامنظم از عوارض جانبی این داروهاست.

در صورت مصرف همزمان این داروها و داروهای ضددیابت، حتماً با پزشک مشورت کنید.

این داروها ممکن است به بیماری قلبی یا افزایش فشار خون منجر شوند.

مصرف داروی لووتیروکسین، با افزایش خطر شکستگی‌های استخوانی در سالمندان رابطه دارد.

لووتیروکسین، دارویی برای درمان کم کاری تیروئید

لووتیروکسین معمولاً روزی یک بار با شکم خالی خورده می‌شود. مهم است که هر روز ساعت معینی مصرف شود. معمولاً بهتر است، ناشتا خورده شود تا بعداً فراموش نشود. این دارو می‌تواند بی خوابی ایجاد کند، لذا مصرفش در صبح بهتر است.

هیچگاه بیشتر از مقدار تجویز شده مصرف نکنید.

اگر یک نوبت را فراموش کردید، به محض این که آن را به یاد آوردید مصرفش کنید. البته اگر تقریباً موقع نوبت بعدی مصرف دارو رسیده است، نوبت فراموش شده را رها کرده، به برنامه منظم دارویی‌تان بازگردید. مقدار دارو را دو برابر نکنید. اگر دو نوبت یا بیشتر را فراموش کردید، برای تعیین یک برنامه جدید با پزشکتان مشورت کنید.

مواد غذایی بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید

کمبود ید، یکی از عوامل ایجاد بیماری تیروئید می‌باشد. بهترین منابع تامین ید مورد نیاز بدن، غذاهای دریایی به خصوص ماهی‌هایی که در آب شور زندگی می‌کنند، هستند. هر فرد سالم روزانه به 150 میکروگرم ید نیاز دارد.

دریافت ناکافی سلنیوم نیز منجر به پیشرفت کم کاری تیروئید می‌شود. در واقع کمبود سلنیوم مشکلی است که در اختلالات تیروئیدی اغلب نادیده گرفته می‌شود. در حالی که نقش این عنصر در کنترل فعالیت‌های تیروئید به اندازه عنصر ید مهم است.

بهتر است بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید، انواع کلم و شلغم را که مانع از جذب ید می‌شوند، کمتر مصرف کنند. افراد حتماً از نمک تصفیه شده یددار استفاده کنند و از مصرف نمک‌هایی که به صورت فله‌ای در بسته‌بندی‌های غیراستاندارد در مغازه‌ها به فروش می‌رسد، خودداری کنند.
 

رژیم غذایی مناسب برای کم‌کاری تیروئید را بشناسید
 

 

کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم هنگامی رخ می‌دهد که غده تیروئید نتواند مقدار کافی هورمون‌های تیروئیدی برای تأمین نیازهای بدن بسازد.

دلایل زیادی برای کم کاری تیروئید وجود دارد. تغییرات هورمونی به ویژه طی بارداری، کمبود ید در رژیم غذایی، فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی، وراثت، استرس، آلاینده‌های شیمیایی و مسمومیت با فلزات سنگین و درمان بیش از حد پرکاری تیروئید، می‌توانند منجر به بروز این اختلال شوند. شناسایی علت ابتلا در درمان تأثیر مهمی دارد.
 
مهم‌ترین نقش هورمون تیروئیدی

از مهم‌ترین نقش‌های هورمون‌های تیروئیدی در بدن تنظیم متابولیسم و سوخت‌وساز است. این هورمون‌ها تقریباً همه بافت‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در کمبود هورمون‌های تیروئیدی سرعت بسیاری از عملکردهای بدن کاهش می‌یابد. در این شرایط ابتدا سرعت متابولیسم کاهش می‌یابد که علت اصلی افزایش وزن در افراد مبتلا است.

سپس کاهش سطوح هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند تولید برخی مواد شیمیایی در سیستم عصبی و مغز را تحت تأثیر قرار دهد و موجب علائمی مانند خستگی، افسردگی، اضطراب، کاهش تمرکز، اختلال حافظه و اختلالات خواب شود. همچنین در این شرایط آنزیم‌های گوارشی به خوبی عمل نمی‌کنند و در نتیجه موجب اختلال در هضم غذا، ناراحتی معده، سوزش سر دل و یا یبوست می‌شوند.

هورمون انسولین که مسئول تنظیم سطح قند خون است، نیز می‌تواند تحت تأثیر قرار بگیرد. به همین دلیل بسیاری از افراد دچار کم‌کاری تیروئید نوساناتی را در قند خون تجربه می‌کنند. کم‌کاری تیروئید همچنین می‌تواند باعث کاهش عملکرد سیستم ایمنی، خشکی پوست، خشکی و نازک شدن موها، کاهش فشارخون و ضربان قلب، عدم تحمل سرما، افزایش کلسترول، احتباس مایعات در بدن، اختلالات قاعدگی و باروری و دردهای عضلانی – مفصلی شود. به دلیل گستردگی علائم و تأثیرات عملکرد تیروئید بر ارگان‌های مختلف، کم‌کاری تیروئید می‌تواند سلامت جسمی و روانی افراد را تحت تأثیر قرار دهد و درمان آن اهمیت بسیاری دارد.
 
تأثیر مواد مغذی بر تیروئید

تأثیر انواع زیادی از مواد مغذی در عملکرد مناسب تیروئید به خوبی شناخته شده است. یکی از این مواد «ید» است. از آنجایی که عنصر ید در تولید هورمون‌های تیروئیدی نقش حیاتی دارد، تأمین کافی این ماده مغذی در سلامت و کارایی غده تیروئید اهمیت زیادی دارد. از طرف دیگر برای حفظ سلامت و به منظور دریافت مناسب ویتامین‌ها تنوع در دریافت غذاها توصیه می‌شود. کمبود برخی انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی در کم‌کاری تیروئید موثر هستند و از طرف دیگر ابتلا به کم کاری تیروئید، باعث می‌شود ویتامین‌ها و مواد معدنی مصرف شده به خوبی در بدن مورد استفاده قرار نگیرند. از جمله ریزمغذی‌های ذکر شده در این رابطه می‌توان به ویتامین‌های A، E، D، ویتامین‌های گروه B، آهن، کلسیم، منیزیم، سلنیوم و روی اشاره کرد. طیف گسترده ویتامین‌ها و مواد معدنی مرتبط با عملکرد تیروئید و اختلالات ناشی از آن نشان می‌دهد دریافت کافی این مواد ترجیحاً از طریق مصرف غذاهای مغذی و متنوع و در صورت نیاز از طریق مکمل‌های غذایی اهمیت ویژه‌ای هم در رفع این اختلال تیروئیدی و هم در بهبود متابولیسم خود این مواد مغذی در بدن دارد.

رژیم غذایی مناسب برای درمان تیروئید

به طور کلی، رژیم غذایی مخصوصی برای کم کاری تیروئید وجود ندارد. اگرچه ادعاهای تجاری زیادی در این زمینه موجود است که پرهیز یا مصرف غذاها یا مکمل‌های خاص می‌توانند باعث پیشرفت چشمگیر و بهبود در عملکرد تیروئید شوند. بر اساس شواهد علمی موجود پیشنهاداتی برای بهبود رژیم غذایی و اثرات مثبت ناشی از آن در این بیماران وجود دارد:

* برخی انواع سبزیجات مانند گل‌کلم، بروکلی، کلم بروکسل، دانه خردل، تربچه، شلغم و لوبیای سویا، دارای خواص ضد تیروئیدی هستند. البته در افراد سالم مصرف این مواد باعث ایجاد کم کاری تیروئید نمی‌شود، مگر فرد دچار کمبود ید باشد. پخت این مواد می‌تواند با تغییر ساختار برخی آنزیم‌های موجود در آن‌ها، اثرات ضد تیروئیدی آن‌ها را از بین ببرد.

* غذاهای فراوری شده و کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند نان و آرد فاقد سبوس و تنقلات شناخته شده از نظر محتوای تغذیه‌ای فقیر می‌باشند و می‌توانند منجر به مقاومت به انسولین و اختلالات هورمونی شوند. در مقابل غلات کامل مانند نان‌های سبوس دار و همچنین سبزیجات مختلف علاوه بر اثرات سیر کنندگی در کنترل قند خون موثر می‌باشند. مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌های گروه B، آهن و آنتی‌اکسیدان‌ها، مانند غلات کامل و سبزیجات تازه و میوه‌هایی مانند انواع توت‌ها و گیلاس‌ها، گوجه فرنگی و ... توصیه می‌شود.

ورزش کردن و فعالیت فیزیکی نیز در زمان کم کاری تیروئید علاوه بر کاهش استرس منجر به بهبود متابولیسم بدن و تسهیل کاهش وزن می‌شود

* مصرف اسیدهای چرب ضروری شامل اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 می‌توانند در بهبود علائم ناشی از کم‌کاری تیروئید مانند اختلالات پوست، مو و ناخن‌ها و همچنین بهبود عملکرد مغز و افزایش سطح انرژی فرد اثرات مثبتی داشته باشند. منابع اسیدهای چرب امگا-3 شامل گردو، دانه کتان، ماهی‌های چرب آب‌های سرد مانند سالمون (آزاد) و کاد می‌باشد. اسیدهای چرب امگا-6 نیز عمدتاً در دانه‌ها و مغزهای گیاهی وجود دارند. مصرف تنها چند وعده ماهی یا مغز دانه‌ها می‌توانند تأمین کننده مقادیر کافی از این چربی‌ها برای بدن باشند.

* سلنیوم در تشکیل شکل فعال هورمون‌های تیروئیدی و متابولیسم ید نقش مهمی دارد. غذاهای غنی از سلنیم شامل دانه گندم، غذاهای دریایی، کلیه، جگر، گوشت و ماکیان، دانه آفتابگردان و مغز دانه‌ها می‌باشند.

* نکته مهمی که باید به آن توجه شود این است که فرد مبتلا به کم کاری تیروئید تنها زمانی مجاز به استفاده از مکمل ید است که پزشک استفاده از آن را توصیه کرده باشد، زیرا این ماده تنها زمانی موثر است که کم کاری تیروئید ناشی از کمبود ید باشد، که در حال حاضر در دنیا و به ویژه در ایران به علت مکمل یاری نمک با ید، کم‌کاری تیروئید ناشی از کمبود ید نادر است. مصرف ید به میزان زیاد می‌تواند خود باعث تشدید اختلالات تیروئید شود.

کم‌کاری تیروئید و افزایش وزن

همان‌طور که ذکر شد میزان متابولیسم پایه بدن در کم کاری تیروئید کاهش می‌یابد. به همین علت به موازات کاهش توانایی بدن برای تولید هورمون‌های تیروئیدی احتمال افزایش وزن بیشتر می‌شود. از طرف دیگر تجمع مایعات در بدن در این افزایش وزن نقش دارد. افزایش وزن در کم‌کاری تیروئید معمولاً به آهستگی و به تدریج رخ می‌دهد و در خیلی از مواقع حتی احتمال ارتباط آن با وضعیت عملکرد تیروئید نیز داده نمی‌شود. تغییر ساختار واسطه‌های شیمیایی مغز، افسردگی، پرخوری، استرس و اختلال در تعادل هورمونی می‌توانند در افزایش وزن موثر باشند. البته باید در نظر داشت که افزایش وزن صرف‌نظر از کم‌کاری تیروئید با فاکتورهای دیگری مانند افزایش دریافت مواد غذایی، کاهش فعالیت بدنی و سبک زندگی نادرست افراد نیز ارتباط دارد. مقاومت متابولیک و مقاومت به انسولین از جمله مهم‌ترین اختلالات مرتبط با کم‌کاری تیروئید هستند که منجر به افزایش وزن می‌شوند. اطلاع از میزان فشارخون، سطح کلسترول و قند خون و سطح هورمون‌های تیروئیدی همه از جمله اطلاعاتی هستند که در کمک به کنترل وزن افراد بسیار موثر می‌باشند. باید توجه داشت برای جبران افزایش وزن ناشی از کم‌کاری تیروئید حذف وعده‌های غذایی و محدودیت شدید انرژی نادرست است.

شواهد موجود نشان داده‌اند حذف وعده‌های غذایی به علت محدودیت انرژی دریافتی، کربوهیدرات‌ها و مواد مغذی می‌توانند به میزان زیادی باعث کاهش عملکرد هورمون‌های تیروئیدی شوند. به طور کلی انتظار می‌رود در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید با شروع درمان‌های مورد نیاز روند کاهش وزن آغاز شود، البته طبیعی است که در برخی از افراد سرعت کاهش وزن کمتر از حد انتظار باشد. در نظر گرفتن یک دوره زمانی طولانی برای کاهش وزن در چهارچوب یک اصلاح کلی در سبک زندگی فرد برای یک کاهش وزن موفق در کنار درمان دارویی برای افراد مبتلا مورد نیاز است. ورزش کردن و فعالیت فیزیکی نیز در زمان کم کاری تیروئید علاوه بر کاهش استرس منجر به بهبود متابولیسم بدن و تسهیل کاهش وزن می‌شود.
 

غذاهای ممنوع در کم کاری تیروئید
 

برخی از مواد غذایی حاوی ترکیباتی هستند که منجر به کاهش عملکرد تیروئید می‌شوند. بهتر است افراد مبتلا به کم کاری تیروئید این مواد غذایی مانند خانواده کلم، سویا، سیب زمینی شیرین و ... را در رژیم غذایی محدود کنند.

کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید یکی از شایع ترین بیماری ها در تمام دنیا می‌باشد که اثرات فراوانی از جمله چاقی را به همراه دارد.

بسیاری از افراد ابراز می‌دارند با وجود مصرف مقادیر کمی مواد غذایی باز هم روند صعودی افزایش وزن در آن ها مشاهده می‌شود. این افراد بعد از مشاهده نتیجه آزمایش تیروئید خود متوجه می‌شوند که علت اصلی این مسئله فعالیت کمتر از معمول غده تیروئید در ایشان است. در نتیجه سوخت و ساز بدن کاهش یافته و منجر به اضافه وزن و چاقی گردیده است. چنین افرادی حتما باید داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنند تا کمبود هورمونی ایشان جبران گردد. در رابطه با برنامه غذایی خود نیز باید نکاتی را رعایت کنند تا بتوانند بر این بیماری غلبه نمایند. در این مقاله سعی داریم تا شما را با مواد غذایی که فعالیت غده تیروئید را کاهش می‌دهند؛ آشنا کنیم. تا این مواد غذایی را در برنامه غذاییتان محدود کنید.
 
هیپوتیروئیدیسم و گواتر؛ مرتبط با کمبود هورمون‌های تیروئید

علت اصلی گواتر در تمام دنیا به دو مسئله مرتبط است: سوء تغذیه پروتئین - انرژی و کمبود ید. زیرا پروتئین و ید دو ماده اصلی هستند که تیروئید برای ساختن هورمون‌های خود نیاز دارد. خاک برخی از مناطق دنیا از نظر ید بسیار فقیر می‌باشد بالاخص مکان‌هایی که از دریا فاصله دارند. به همین علت گواتر اندمیک در چنین مناطقی بسیار شایع است. از جمله این مناطق کشور ایران می‌باشد. گواتر در سال‌های گذشته در کشور ما بسیار شایع بوده است که با یددار کردن نمک ها این مشکل برطرف شده است و گواتر در کشور ما تحت کنترل درآمده است. اما کم کاری تیروئید( چون علاوه بر میزان ید به عوامل دیگری از جمله زمینه های ژنتیکی هم وابسته است) همچنان در کشور وجود دارد.

نمک یددار

برای عملکرد صحیح غده تیروئید و فعالیت های بدن به روزانه 150 میکروگرم ید نیاز است. غذاهای دریایی بیشترین میزان ید را دارند. مثلا 90 گرم ماهی کاد 99 میکروگرم ید دارد. غذاهای دیگر هم به مقدار کمی ید دارند. اما با مصرف مواد غذایی معمولی نیاز افراد به ید برآورده نمی‌شود. بنابراین یددار کردن نمک‌ها ضرورت می‌یابد به طوری که هر نصف قاشق چای خوری نمک یددار، 142 میکروگرم ید دارد
 
گواتروژن‌ها

گواتروژن به مواد غذایی گفته می‌شود که باعث ایجاد گواتر می‌شوند. این مواد فعالیت آنزیم تیروئید پراکسیداز که برای وارد کردن ید به هورمون‌های تیروئیدی لازم است را کاهش می‌دهند. گواتروژن‌ها بسیار متنوع هستند: تیوسیانین‌ها، برخی فلاوونوئیدها مانند کورستین، کامفرول و روتین و ... از آن جمله هستند.

تیوسیانین‌ها، مهمترین گواتروژن

تیوسیانین‌ها ترکیبات گوگردداری هستند که در انواع گونه‌های گیاهی یافت می‌شوند. تیوسیانین‌ها جذب ید توسط غده تیروئید را کاهش می‌دهند. زیرا تیوسیانین‌ها برای ورود به غده تیروئید با ید رقابت می‌کنند. ید اضافی در رژیم که به وسیله نمک یددار تامین می‌شود باعث پیروزی ید در این رقابت می‌شود. تیوسیانین‌ها در خانواده کلم به فراوان یافت می‌شوند، خانواده کلم شامل موارد زیر است: کلم برگ چینی، کلم بروکلی، کلم بروکسل، گل کلم، کلم برگ سفید، کلم برگ قرمز، کانولا، بروکلی چینی، کلم چینی، ترب کوهی، کلم پیچ، کلم قمری، دانه خردل، خردل سبز، تربچه، شلغم، واسابی، شاهی آبی، آروگولا و ... . همچنین از دیگر مواد غذایی سرشار از تیوسیانین می‌توان این موارد را ذکر کرد: سیب زمینی شیرین، کاساوا، ذرت، بذر کتان، لوبیا لیمنسیس و .... . تمام این گیاهان تا زمانی که زنده هستند و برداشت نشده‌اند تیوسیانین ندارند. اما با برداشت شدن، تیوسیانین‌ها تولید می‌شوند.

فلاونوئیدها، فراوانترین گواتروژن‌ها

بیش از 3 هزار نوع فلاوونوئید در ترکیب مواد غذایی کشف شده است که از جمله مهمترین آن‌ها می توان فلاوونوئیدهای موجود در دانه های سویا را نام برد. این فلاوونوئیدها عبارتند از: جنیستئین و دائیدزئین. فلاونوئیدهای سویا فعالیت تیروئید پراکسیداز را کاهش می‌دهند. نکته قابل توجه این است که حتی پختن هم از فعالیت گواتروژنیک سویا نمی کاهد. مطالعات متعدد اثرات ضد تیروئید سویا را به اثبات رسانده است. این مطالعات نشان می‌دهد نوزادانی که از فورمولاهای برپایه سویا استفاده می‌کنند، در خطر هیپوتیروئیدیسم و بیماری‌های خودایمنی تیروئید قرار دارند. وقتی یک نوزاد با کم کاری تیروئید متولد می‌شود باید مکمل‌های هورمون تیروئید به وی داده شود تا کمبود او جبران شود. متخصصان توصیه می‌کنند که این نوزادان از فورمولاهای حاوی سویا پرهیز کنند.

گواتروژن به مواد غذایی گفته می‌شود که باعث ایجاد گواتر می‌شوند. این مواد فعالیت آنزیم تیروئید پراکسیداز که برای وارد کردن ید به هورمون‌های تیروئیدی لازم است را کاهش می‌دهند

در افراد بزرگسال نیز اگر دریافت ید ناکافی باشد باید مصرف سویا محدود شود. مثلا گیاهخواران به دلیل مصرف بیشتر سویا (حدود 3 برابر افراد عادی) بیشتر در معرض خطر کم کاری تیروئید قرار دارند.

از دیگر مواد غذایی سرشار از فلاوونوئیدها می‌توان به ارزن اشاره کرد. ارزن در برخی مناطق دنیا به عنوان منبع غذایی افراد است. ارزن دارای فلاوونوئیدی به نام اپیگنین است که فعالیت تیروئید پراکسیداز را کاهش می دهد. این فلاوونوئید در مواد زیر نیز یافت می‌شود: بابونه، مرکبات، جعفری، پیاز، آبجو، جوانه گندم و .... .
 
خانواده کورستین

خانواده کورستین (که شامل کورستین، کامپفرول و روتین می‌باشد) از دو راه با متابولیسم هورمون های تیروئیدی تداخل دارند.

1. کاهش فعالیت تیروپراکسیداز: آنزیمی که برای وارد کردن ید به هورمون تیروئید لازم است.

2. کاهش فعالیت دیودیناز کبدی: آنزیم کبدی که برای فعالیت هورمون تیروئید لازم است.

- کورستین در پیاز، چای، بروکلی، مویز سیاه، سیب، انگور، بلوبری، جینکوبیلوبا و زردآلو یافت می‌شود.

- کامپفرول در چای، گریپ فروت، کاسنی و... وجود دارد و بیشتر از کورستین جذب می‌شود.

- روتین در گندم سیاه، مارچوبه، مرکبات و ... یافت می‌شود و کمتر از کورستین جذب می‌شود.