شروع شدن پروسه بلوغ زود تر از زمان نرمالش، بلوغ زودرس نامیده می شود. در دختران ۵ برابر بیشتر از پسران است. در سه چهارم موارد علت آن مشخص نمی شود. امروزه این اختلال شایع است. در مورد سن بلوغ زودرس کمی اختلاف نظر وجود دارد که این اختلاف عقیده به علت متفاوت بودن شرایط جغرافیایی، ژنتیک، تغذیه و عوامل دیگر می باشد. بیشترین توافق برای بلوغ زودرس سن کمتر از ۸ سال می باشد. دخترانی که بلوغ زودرس دارند از نظر اخلاقی تهاجمی تر از دختران با بلوغ طبیعی هستند. مفاسد اجتماعی از جمله اعتیاد، رفتارهای ضد اجتماعی و آزار دادن والدین در این افراد بیشتر است. آرزو ها و امیدهای متفاوتی دارند و افسردگی و مشکلات در مدرسه از جمله گرفتن نمرات کم در این افراد زیاد تر است.
علت:
در بسیاری از موارد علت آن ناشناخته باقی می ماند ولی در موارد نادری ممکن است اختلالاتی در هورمون های تخمدان، تیروئید و فوق کلیه و یا هورمون های دیگر باشد. تومورهای این نواحی و عفونت ها و تومور های مغزی و صدمه مغزی نیز می تواند مسبب آن باشد.
خوردن غذاهای کنسروی به علت داشتن مواد نگهدارنده و استفاده زیاد از لوسیون و مواد آرایشی و عطرها و شامپوها که حاوی مواد شیمیایی مثل فنول و فیتو استروژن و غیره باشند و همچنین استفاده از تولیداتی که مواد نگهدارنده دارند می توانند با هورمون های بدن تداخل کنند و در ایجاد بلوغ زودرس موثر باشند. بلوغ زودرس می تواند اثرات معکوس روی سلامتی داشته باشد. مثلاً ممکن است باعث دیابت و سایر بیماری ها در سال های بعدی زندگی شود. تحقیقات نشان داده است که استرس زیاد در ایجاد بلوغ زودرس موثر است. توکسین های محیطی نیز بی تاثیر نمی باشند.
تشخیص و درمان:
در معاینة فیزیکی فرد، علائم بلوغ (رشد سینه ها، رویش موهای عانه و …) دیده می شود. لازم به ذکر است که ممکن است نشانه های بلوغ با هم و به ترتیب اتفاق نیفتد و مثلاً ممکن است رشد مو های عانه اولین علامت باشد در صورتیکه هنوز رشد سینه ها وجود ندارد. در مرحلة بعدی کارهای پاراکلینیک شامل رادیوگرافی از مچ دست برای تعیین سن استخوانی و آزمایشات هورمون های تیروئید و تخمدان و فوق کلیه و غیره می باشد. MRI و CT برای بررسی مغز جهت رد کردن تومورهای مغزی انجام می شود. در صورتیکه توموری تشخیص داده شود، عمل جراحی ضرورت دارد. در غیر این صورت با درمان دارویی، هورمون های سکسی را کاهش داده که به دنبال آن علائم بلوغ به تاخیر می افتد. در بلوغ زودرس چون رشد استخوانی به سرعت صورت می گیرد، ممکن است باعث کوتاهی قد شود که می تواند با درمان دارویی این رشد استخوانی را متعادل کرد. اطمینان دادن به بیمار و داشتن صداقت بهترین روش است. باید والدین حمایت کافی از دختر خود بنمایند و اعتماد به نفس او را زیادتر کنند و توجه او را به رشد سریع جنسی کم کنند.
بلوغ دیررس:
بلوغ دیررس دختران وقتی است که شروع اولین علامت بلوغ یعنی رشد سینه ها از سن ۱۴ سالگی بگذرد. بیماری های مزمن مثل دیابت و بیماری فیبروسیستیک باعث بلوغ دیررس می شود. ژنتیک، مشکلات هیپوفیز، تیروئید، تخمدان، سوء تغذیه از علت های دیگر بلوغ دیررس است. دخترانی که ورزش سنگین دارند و بدن بسیار لاغر دارند، در معرض بلوغ دیررس هستند. مصرف دارو (به خصوص ماری جوانا) و استرس زیاد باعث بلوغ دیررس می شود. درمان مانند بلوغ زودرس با درمان دارویی و در صورت لزوم جراحی است.
حمایت روانی والدین از فرزند در هر دو مورد بلوغ زودرس و دیررس نقش موثری در درمان دارد.
