خانواده موفق در اندیشه روان شناسان (بخش دوم)

۵. جهت گیری دینی/ معنوی

دینداری و معنویت، یکی از شاخصه های «اکثریت بالایی از خانواده های» دنیا است (پرست و کلور، ۱۹۹۳۳، ص۱۳۷). توجه به جنبه های دینی و معنوی زندگی با احساس کلی سلامت و بهزیستی زناشویی و خانوادگی رابطه دارد. باورها و مناسک معنوی به خانواده ها کمک می کند تا برای زندگی دلیل داشته باشند و بر مبنای اصول اخلاقی زندگی کنند (گریفیت و راتر، ۴ ۱۹۹۹؛ والش و پرایسف، ۲۰۰۳۵)؛ برای مثال، جنبه های اعتقادی و عملی معنویت بخشی از چگونگی برخورد زوج ها با موقعیتهای فشارزای زندگی مانند سازگاری با بیماری قند به شمار می آیند (کاتی و نورسن - مارتین، ۲۰۰۹). پژوهش ها نشان دهنده آن است که مذهب و معنویت نقش مهمی در زندگی بسیاری از مردم دارد. برای نمونه، ایمان جمعی در بین آمریکاییهای آفریقایی تبار، مهم ترین تکیه گاه آنها در برابر ستم حلقه حاکم از دوران برده داری تا جنبش حقوق مدنی بوده است (هامپسون، بیورز و هولاس، ۱۹۹۰، ص ۳۰۸).
امروزه گرایش به دینداری و معنویت، هم در غالب تلاشهای پراکنده و هم به صورت اقدامات سازمان یافته وجود دارد. این امر، به ویژه در بین بزرگترها و نوجوانان، اگر نخواهیم که افراد میانسال را یاد کنیم، بارز است (کمپل و موریز، ۲ ۱۹۸۸).
افزون بر این، اعضای خانواده به عنوان یک گروه با پرسش های دینی معنوی در رویدادهای خاص از جمله تولد، ازدواج و مرگ روبه رو می شوند. زوجهایی که به موضوعات دینی گرایش و باور دارند و در جهت گیری دینی معنوی خود دارای انگیزش دینی هستند، بیشتر از زوجهایی که در این زمینه ها با یکدیگر اختلاف دارند، از زندگی زناشویی خود رضایت دارند (آنتونی، ۱۹۹۳).

بیشتر بخوانید : بررسی و تبیین نقش و جایگاه معنویت دینی در سبک زندگی اسلامی

۶. توانایی مقابله با بحران به شکل مثبت

انواع بحرانها در طول زندگی بر خانواده اثر میگذارند. بسیاری از بحرانها قابل پیش بینی هستند. یک رخداد قابل پیش بینی، اتفاقی است که مورد انتظار و بروز آن حتمی است. مستقل شدن از خانواده و تشکیل زندگی، پیدا کردن شغل و ازدواج نمونه هایی از این گونه رویدادها هستند. هرچند در این موقعیتها، کلیت رویداد ماهیتی شناخته شده و آشنا دارد، اما چون جزئیات آن منحصربه فرد و ناشناخته هستند، یک بحران قلمداد میشوند. خانوادهای که به خوبی از پس این موقعیت ها بر می آید، از راهبردهای مقابلهای مانند مذاکره، مشورت با افراد با تجربه، تمرین شوخ طبعی و ابراز هیجان برای روبه رو شدن با این دوره های گذار بهره میگیرند (گودمن، شلاسبر و اندرسون، ۲۰۰۶۳).
موقعیت هایی هم ناگهانی و برخلاف انتظار روی میدهند (گودمن و دیگران، ۲۰۰۶). نمونه هایی از رخدادها عبارت از بچه دار نشدن یک زوج تا شکست در رسیدن به اهداف مالی است. در این شرایط خانواده دچار بحرانی میشود که ممکن است دیگران از وجود آن بی اطلاع باشند. خانواده های سالم با ابراز هیجان و حمایت از یکدیگر با این گونه موقعیتها روبه رو میشوند.

فقدان های مبهمی هم وجود دارند که به گفته بتز و تورنگرن ۵ (۲۰۰۶) به دو شیوه بروز می شد؛

1. «هنگامی که فردی از لحاظ جسمی پنهان است، اما از لحاظ روانی حضور دارد» (ص ۳۵۹۰) مانند بچه ای که به فرزندخواندگی داده میشود، سربازی که مفقودالاثر است و پدری که به علت طلاق با فرزندانش زندگی نمیکند

2. «هنگامی که فردی از لحاظ جسمی حاضر است، اما حضور روانی ندارد» (ص ۳۵۹۰)؛ مانند مادری که به دلیل بیماری آلزایمر به تدریج در حال از بین رفتن است، یا برادری که به الکل اعتیاد دارد، یا شوهری که در کارش غرق شده است. خانواده های سالم این فقدانها را میشناسند و آنها را می پذیرند و میدانند که توانایی کنترل بسیاری از آنها را ندارند و در جستجوی منابع حمایتی برای مقابله با آنها به شیوه ای برنامه ریزی شده، معنادار و سازنده هستند.

تنیدگی از پدیده های بهنجار زندگی و مسائل عادی خانواده است. برخورداری خانواده از راهبردهای کلیدی و فنون مؤثر برای مقابله با فشارها، از ارکان خانواده سالم است. فیگلی و مک کوبین برای ویژگیهای مقابلهای خانواده سالم، این امور را بر میشمارند:

توانایی شناسایی عامل فشارزا، تلقی موقعیت به عنوان مشکل خانواده نه مشکل فرد، پذیرش رویکردی راه حل مدار به جای سرزنش، نشان دادن تحمل به سایر اعضای خانواده، ابراز روشن تعهد و عاطفه برای سایر اعضای خانواده، ارتباط باز و روشن میان اعضا، وجود همبستگی خانوادگی بالا، وجود انعطاف پذیری نقشی بالا، بهره برداری مناسب از منابع درون و بیرون خانواده، فقدان خشونت فیزیکی و فقدان مصرف مواد (گلادینگ، ۱۳۹۲، ص ۸۲).
 

۷. تشویق و دلگرمی دادن به یکدیگر

چون خانواده کارکردی سیستمی دارد، استحکام آن به اندازه ضعیف ترین عضو آن است. این امر می طلبد که خانواده ها رشد استعدادها و تواناییهایی اعضای خود را تشویق کنند. این فرآیند معمولا به شیوهای نظام مند و در طول دوران زندگی خانواده تحقق پیدا میکند (کارتر و مک گولدریک، ۱۹۹۹). میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
دلگرمی و تشویق در بعضی از برهه های زندگی اهمیت بیشتری پیدا می کند که از آن میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فرزندان در حال تحصیل؛

• نوجوانان در مقابله با تغییرات جسمی و رابطه با گروه همسالان؛

• جوانان در مواقعی که از خانواده جدا شده و وارد فضاهای فیزیکی و روانی میشوند و سرشار از امیدها و فرصتها هستند (لمبی و دانیلز - مورینگ، ۱۹۹۳۱)
   

8. نقش های روشن و صریح

 نقشی ها، رفتارهایی از پیش تعریف شده و تکراری اند که دربرگیرنده مجموعه فعالیت هایی هستند که به طور متقابل با اعضای دیگر انجام میشود. در خانواده های سالم، نقش ها روشن است و به شیوه ای مناسب تخصیص داده شده اند. اعضا بر آنها توافق متقابلی دارند و ضمن داشتن انسجام و یکپارچگی با یکدیگر، عملاً در حال اجرای آن هستند (مینوچین، ۱۹۷۴). برخی نقش ها لازم و ضروری هستند، مانند فراهم آوردن خوراک و امکانات مورد نیاز زندگی و برخی دیگر منحصر به فرد و غیرضروری اند، مانند جمع آوری عکس ها برای تکمیل یک مجموعه.
نقش ها در درون خانواده براساس جنسیت، سن، فرهنگ و نسبت مشخص میشوند. خانواده های سالم در تخصیصی نقش ها انعطاف پذیرند و امکان رد و بدل کردن نقش ها را در نظر میگیرند.

منبع: ویژگی های خانواده سالم، نوشته: محمدرضا سالاری فر

بیشتر بخوانید : 
معیارهای یک خانواده ی موفق
رابطه امید و موفقیت در خانواده
3 ویژگی یک خانواده موفق