خلاقیت با یک ایده جدید و به دنبال آن اقدامی عملی در جهت سازماندهی آن ایده آغاز می شود.
چکیده: خلاقیت با یک فکر جدید شروع می‌شود؛ اما این فکر کافی نیست. برای آنکه فکرها عملی شوند، باید کاری انجام داد، باید دل به دریا زد و اولین گام را برداشت. در این مقاله با فعالیت های مختلفی که قدرت خلاقیت بچه ها را پرورش می دهد، آشنا می شوید.
تعداد کلمات 1068 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه
تعداد کلمات 1068 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه
مقدمه
وقتی به فرزندتان می‌گویید:
چه فکر خوبی!
تو جرقۀ شروع کارهای ما هستی.
تو ما را پیش می‌بری.
و تو همیشه فکر تازه‌ای داری.
در واقع خلاقیت او را تحسین می‌کنید.
این نوشتار دربارۀ ایجاد خلاقیت و استفاده از آن است. در این بخش دربارۀ انرژی، شور و نشاط و علاقه، و در مورد سازماندهی‌ای که برای شروع کارها و ادامۀ راه لازم است، صحبت می‌شود.
خلاقیت با یک فکر جدید شروع می‌شود؛ اما این فکر کافی نیست. برای آنکه فکرها عملی شوند، باید کاری انجام داد. حتی بعد از اینکه توپ را می‌زنید، باید دنبال آن بدوید.
خلاقیت ریشه در اولین گام و ادامۀ آن دارد. فعالیتهای این بخش در بچه‌ها فرصت علاقه‌مند شدن و تمرین برای عملی کردن فکرهای خوب را ایجاد می‌کند.
خلاقیت، اساس علوم را تشکیل می‌دهد و باعث می‌شود سؤالاتی بپرسیم و به دنبال پاسخ آنها برویم. این مهارت، مستلزم تردیدها، حدسها، جستجوی نشانه‌ها، تجربیات، تصمیمها و تشخیص چگونگی کارکرد اشیای مختلف است.
چه فکر خوبی!
تو جرقۀ شروع کارهای ما هستی.
تو ما را پیش می‌بری.
و تو همیشه فکر تازه‌ای داری.
در واقع خلاقیت او را تحسین می‌کنید.
این نوشتار دربارۀ ایجاد خلاقیت و استفاده از آن است. در این بخش دربارۀ انرژی، شور و نشاط و علاقه، و در مورد سازماندهی‌ای که برای شروع کارها و ادامۀ راه لازم است، صحبت می‌شود.
خلاقیت با یک فکر جدید شروع می‌شود؛ اما این فکر کافی نیست. برای آنکه فکرها عملی شوند، باید کاری انجام داد. حتی بعد از اینکه توپ را می‌زنید، باید دنبال آن بدوید.
خلاقیت ریشه در اولین گام و ادامۀ آن دارد. فعالیتهای این بخش در بچه‌ها فرصت علاقه‌مند شدن و تمرین برای عملی کردن فکرهای خوب را ایجاد می‌کند.
خلاقیت، اساس علوم را تشکیل می‌دهد و باعث می‌شود سؤالاتی بپرسیم و به دنبال پاسخ آنها برویم. این مهارت، مستلزم تردیدها، حدسها، جستجوی نشانه‌ها، تجربیات، تصمیمها و تشخیص چگونگی کارکرد اشیای مختلف است.
ماشین ها: نگاه کن و گوش بده، سنین چهار تا نُه سال
علوم
فرضیه دادن و پیشگویی کردن
از ساختمان خانه استفاده کنید. به زیرزمین بروید و به موتورخانۀ سیستم گرم‌کننده نگاهی بیندازید. آن همه لوله برای چیست؟ لوله‌های عمودی را فراموش نکنید. حیف که بعضی از لوله‌ها مشخص نیستند تا بچه‌ها بتوانند آنچه را در زیر دیوارها رخ می‌دهد ببینند.
از آشپزخانه سروصداهایی می‌آید. به کودک بگویید: گوش کن و آنها را نام ببر؛ صدای وزوز یخچال، صدای خرخر اجاق گاز و غژغژ هواکش.
به یک دوچرخه نگاه کنید. اهمیت چرخ در چیست؟ کاپوت اتومبیل را بلند کنید و داخل آن را نگاهی بیندازید. آیا می‌توانید اسم قسمت های مختلف آن را بگویید؟
به تمام وسایل خانگی با دقت نگاه کنید. شاید بخواهید برای سؤالات بزرگ‌تر پاسخی بیابید:
مثلاً: این جریان الکتریسته از کجا منشأ می‌گیرد. وقتی به گذشتۀ یک نیروگاهِ برق یا یک سد برگردید، ممکن است یک وسیلۀ برقی قدیمی در خانه نظرتان را جلب کند.
فرضیه دادن و پیشگویی کردن
از ساختمان خانه استفاده کنید. به زیرزمین بروید و به موتورخانۀ سیستم گرم‌کننده نگاهی بیندازید. آن همه لوله برای چیست؟ لوله‌های عمودی را فراموش نکنید. حیف که بعضی از لوله‌ها مشخص نیستند تا بچه‌ها بتوانند آنچه را در زیر دیوارها رخ می‌دهد ببینند.
از آشپزخانه سروصداهایی می‌آید. به کودک بگویید: گوش کن و آنها را نام ببر؛ صدای وزوز یخچال، صدای خرخر اجاق گاز و غژغژ هواکش.
به یک دوچرخه نگاه کنید. اهمیت چرخ در چیست؟ کاپوت اتومبیل را بلند کنید و داخل آن را نگاهی بیندازید. آیا می‌توانید اسم قسمت های مختلف آن را بگویید؟
به تمام وسایل خانگی با دقت نگاه کنید. شاید بخواهید برای سؤالات بزرگ‌تر پاسخی بیابید:
مثلاً: این جریان الکتریسته از کجا منشأ می‌گیرد. وقتی به گذشتۀ یک نیروگاهِ برق یا یک سد برگردید، ممکن است یک وسیلۀ برقی قدیمی در خانه نظرتان را جلب کند.
ماشین ها: لطفاً لمس کنید، سنین چهار تا نُه سال
علوم
تحقیقات و ارزیابی اطلاعات
جدا کردن قطعات یک وسیله و شاید حتی سوار کردن مجدد آنها چه لذتی دارد. در اینجا چند فعالیت آورده شده که می‌توانید قطعات را اشتباه به هم وصل کنید و با وجود این از این کار لذت ببرید. به یک چراغ قوه، باتری، یک ماشین بدردنخور و شکسته و چند ابزار احتیاج دارید.
چراغ‌قوه چگونه کار می‌کند؟ ببینید چه اتفاقی می‌افتد وقتی یک باتری را در می‌آوریم و یا آن را وارونه درون چراغ‌قوه می‌گذاریم. زیبایی چراغ‌قوه در آن است که طوری ساخته شده که بسیار راحت کار می‌کند. اگر یک ماشین شکستۀ کوچک، مانند یک ساعت یا تراش دارید که دیگر برایتان اهمیتی ندارد، این فعالیت جالب را با استفاده از آن انجام دهید:
ماشین و چند ابزار مانند پیچ‌گوشتی را روی میز بگذارید.
بگذارید فرزندتان قطعات آن وسیله را از هم جدا کند. در کنار او حضور داشته باشید تا در صورت نیاز به او کمک کنید؛ اما اجازه دهید او خودش قطعات را، بدون کمک شما به هم وصل کند.
تحقیقات و ارزیابی اطلاعات
جدا کردن قطعات یک وسیله و شاید حتی سوار کردن مجدد آنها چه لذتی دارد. در اینجا چند فعالیت آورده شده که می‌توانید قطعات را اشتباه به هم وصل کنید و با وجود این از این کار لذت ببرید. به یک چراغ قوه، باتری، یک ماشین بدردنخور و شکسته و چند ابزار احتیاج دارید.
چراغ‌قوه چگونه کار می‌کند؟ ببینید چه اتفاقی می‌افتد وقتی یک باتری را در می‌آوریم و یا آن را وارونه درون چراغ‌قوه می‌گذاریم. زیبایی چراغ‌قوه در آن است که طوری ساخته شده که بسیار راحت کار می‌کند. اگر یک ماشین شکستۀ کوچک، مانند یک ساعت یا تراش دارید که دیگر برایتان اهمیتی ندارد، این فعالیت جالب را با استفاده از آن انجام دهید:
ماشین و چند ابزار مانند پیچ‌گوشتی را روی میز بگذارید.
بگذارید فرزندتان قطعات آن وسیله را از هم جدا کند. در کنار او حضور داشته باشید تا در صورت نیاز به او کمک کنید؛ اما اجازه دهید او خودش قطعات را، بدون کمک شما به هم وصل کند.
آب، همه جا آب، سنین چهار تا نُه سال
علوم
تشخیص بین واقعیت و ایده
برای ترغیب تفکر علمی، آب فوق‌العاده است. برای این فعالیت ها نیاز به آب، قالب یخ، نمک، یک عدد تخم‌مرغ و چند ظرف دارید.
آب را داخل یک قالب یخ بریزید و آن را در فریزر قرار دهید. چه مدتی طول می‌کشد تا آب یخ ببندد؟ این کار را با مقادیر متفاوت آب در قسمت های مختلف قالب یخ امتحان کنید. چند قطعه یخ را روی میز بگذارید. پس از چه مدتی این یخها آب می‌شوند؟ چرا آب می‌شوند؟ آنها را در جاهای مختلف اتاق بگذارید. آیا در بعضی قسمتهای اتاق، یخها سریع‌تر از قسمت های دیگر آب می‌شوند؟
آب خالص و آب نمک: دو قاشقِ چای‌خوری نمک به دو فنجان آب اضافه کنید و آب نمک درست کنید. آب نمک را درون یک قالب یخ بریزید. قالب یخ دیگری بردارید و در آن فقط آب معمولی بریزید. آنها را در فریزر قرار دهید و پس از چند ساعت سری به آنها بزنید. چه می‌بینید؟ آیا ظرف آب معمولی یخ بسته است؟ آیا ظرف آب نمک حالت ژله‌ای پیدا کرده است؟
یک تخم‌مرغ را یک بار در آب و یک بار در آب نمک بگذارید. در کدام آب، تخم‌مرغ بالاتر می‌ایستد؟ تخم‌مرغ در آب‌نمک بیشتر شناور می‌شود. پس از این آزمایش می‌توانید دربارۀ نمک در بحر المیت[1] صحبت کنید که مردم به راحتی در آن شناور می‌شوند.
تشخیص بین واقعیت و ایده
برای ترغیب تفکر علمی، آب فوق‌العاده است. برای این فعالیت ها نیاز به آب، قالب یخ، نمک، یک عدد تخم‌مرغ و چند ظرف دارید.
آب را داخل یک قالب یخ بریزید و آن را در فریزر قرار دهید. چه مدتی طول می‌کشد تا آب یخ ببندد؟ این کار را با مقادیر متفاوت آب در قسمت های مختلف قالب یخ امتحان کنید. چند قطعه یخ را روی میز بگذارید. پس از چه مدتی این یخها آب می‌شوند؟ چرا آب می‌شوند؟ آنها را در جاهای مختلف اتاق بگذارید. آیا در بعضی قسمتهای اتاق، یخها سریع‌تر از قسمت های دیگر آب می‌شوند؟
آب خالص و آب نمک: دو قاشقِ چای‌خوری نمک به دو فنجان آب اضافه کنید و آب نمک درست کنید. آب نمک را درون یک قالب یخ بریزید. قالب یخ دیگری بردارید و در آن فقط آب معمولی بریزید. آنها را در فریزر قرار دهید و پس از چند ساعت سری به آنها بزنید. چه می‌بینید؟ آیا ظرف آب معمولی یخ بسته است؟ آیا ظرف آب نمک حالت ژله‌ای پیدا کرده است؟
یک تخم‌مرغ را یک بار در آب و یک بار در آب نمک بگذارید. در کدام آب، تخم‌مرغ بالاتر می‌ایستد؟ تخم‌مرغ در آب‌نمک بیشتر شناور می‌شود. پس از این آزمایش می‌توانید دربارۀ نمک در بحر المیت[1] صحبت کنید که مردم به راحتی در آن شناور می‌شوند.
داغ و سرد، سنین چهار تا نُه سال
علوم
به کار بردن روش های علمی
وقتی فرزندتان این فعالیت را انجام می‌دهد در کنار او باشید: به آب، ماکارونی و دو قابلمه احتیاج دارید. مقداری آب در یکی از قابلمه‌ها بریزید و روی اجاق گاز بگذارید تا به جوش آید. در قابلمۀ دیگر آبِ بیشتر یا کمتری بریزید. این قابلمه را نیز روی شعله و حرارت مشابه قابلمۀ اولی بگذارید. دقت کنید که مقدار آبِ بیشتر یا کمتر تا چه حد سریع‌تر یا کندتر از ظرف دیگر به جوش می‌آید.
ماکارونی را درون آب در حال جوش روی اجاق گاز بریزید. چه اتفاقی می‌افتد؟ از بچه‌ها بخواهید دقیقاً بررسی کنند که آب پس از چه مدت زمانی می‌جوشد و مراحل جوشیدن آب را مشاهده کنند. پس از ریختن ماکارونی در آب جوش، چه اتفاقی می‌افتد؟ بعد، می‌توانید حاصل این آزمایش را بخورید.
با استفاده از یک دماسنج، دمای هوای داخل خانه و بیرون از آن را اندازه بگیرید. وقتی دماسنج را داخل یخچال می‌گذاریم چه اتفاقی می‌افتد؟ در فریزر چطور؟ روی رادیاتور یا بخاری چطور؟ در زیر آفتاب چه اتفاقی می‌افتد؟
منبع: دروتی، ریچ؛ (1393)، کلیدهای پرورش مهارت های اساسی زندگی در کودکان و نوجوانان، مترجم اکرم قیطاسی، انتشارات صابرین.
به کار بردن روش های علمی
وقتی فرزندتان این فعالیت را انجام می‌دهد در کنار او باشید: به آب، ماکارونی و دو قابلمه احتیاج دارید. مقداری آب در یکی از قابلمه‌ها بریزید و روی اجاق گاز بگذارید تا به جوش آید. در قابلمۀ دیگر آبِ بیشتر یا کمتری بریزید. این قابلمه را نیز روی شعله و حرارت مشابه قابلمۀ اولی بگذارید. دقت کنید که مقدار آبِ بیشتر یا کمتر تا چه حد سریع‌تر یا کندتر از ظرف دیگر به جوش می‌آید.
ماکارونی را درون آب در حال جوش روی اجاق گاز بریزید. چه اتفاقی می‌افتد؟ از بچه‌ها بخواهید دقیقاً بررسی کنند که آب پس از چه مدت زمانی می‌جوشد و مراحل جوشیدن آب را مشاهده کنند. پس از ریختن ماکارونی در آب جوش، چه اتفاقی می‌افتد؟ بعد، می‌توانید حاصل این آزمایش را بخورید.
با استفاده از یک دماسنج، دمای هوای داخل خانه و بیرون از آن را اندازه بگیرید. وقتی دماسنج را داخل یخچال می‌گذاریم چه اتفاقی می‌افتد؟ در فریزر چطور؟ روی رادیاتور یا بخاری چطور؟ در زیر آفتاب چه اتفاقی می‌افتد؟
منبع: دروتی، ریچ؛ (1393)، کلیدهای پرورش مهارت های اساسی زندگی در کودکان و نوجوانان، مترجم اکرم قیطاسی، انتشارات صابرین.
بیشتربخوانید:
تلاش یا استعداد؛ کدام یک در اولویت است؟
اعتماد به نفس در کودکان؛ چرا و چگونه (بخش اول)
اعتماد به نفس در کودکان؛ چرا و چگونه (بخش دوم)
چطور کودکان انگیزه پیدا می‌کنند؟ (بخش اول)
چطور کودکان انگیزه پیدا می‌کنند؟ (بخش دوم)
نکته های آموزشی درباره تقویت مسئولیت‌پذیری کودکان
پی نوشت :
[1]. Dead Sea در ایران، «دریاچه ارومیه» چنین خاصیتی دارد.
