تکنیک های تقویت اعتماد به نفس (بخش دوم)

 اعتماد به نفس، یعنی ایمان به استعدادهایی که خدا در وجود انسان قرار داده است.
 

چکیده: دارا بودن اعتمادِ به خویشتن نقش حیاتی در توسعه و پیشرفت و موفقیت‌های یک فرد ایفا می‌کند. در این نوشتار به ادامه تکنیک های اعتماد به نفس اشاره خواهیم کرد.

تعداد کلمات 1852 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه

 

بالاترین مرتبه شناخت و اعتماد به توانایی های خود (اعتماد به نفس)، اطمینان به استفاده از این توانایی ها و ایمان به موفقیت در کارها است که با خودشناسی صحیح به دست می آید. در حقیقت اعتماد و ایمان به توانایی ها مرتبه کمال خودشناسی و لازمه بهره مندی کامل از توانایی های انسان است. کسب چنین یقینی نیروی شگفت انگیزی در انسان ایجاد میکند که تمام موانع و سختی ها را کنار خواهد زد. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: « با یقین باش تا نیرومند باشی.»[1]
بنا بر این به هر میزان که به موفقیت در کارها و توانایی هایمان ایمان پیدا کنیم، به همان میزان نیرو در اختیار روح و جسم خود قرار داده ایم. از این رو کلید بهره مندی از نیروهای شناخته شده انسان، ایمان به این نیروها است، به طوری که جان استوارت میل، یکی از دانشمندان غربی می گوید: «یک انسان با ایمان معادل نود و نه فرد علاقه مند است.»[2] پس ایمان به موفقیت مهم ترین ویژگی انسان های موفق به حساب می آید که اعتماد به نفس نیز تبلور همین ایمان است
از طرف دیگر شک به توانایی خود در موفقیت در کارها زمینه ساز ناکامی است. کسی که دچار شک و دودلی شود، توان و نیروی خود را از دست خواهد داد. بسیاری از افراد قبل از این که وارد رقابتی شوند و شروع به کار کنند، شکست خورده اند؛ زیرا افکار یأس و ناامیدی بر آنان غلبه پیدا کرده است. به میزان شک و دودلی از میزان توانایی کاسته و بر نگرانی و اضطراب افزوده می شود و کوچکترین شکی راه را برای از بین بردن یقین مهیا می کند: «اندک شک یقین را فاسد می کند.»[3] از این رو برای دستیابی به اعتماد به نفس بالا در کارها باید ضمن ایمان به موفقیت، مراقب افکار ناامید کننده باشیم تا اعتماد به نفسمان تضعیف نشود.
 

بیان شد که اعتماد به نفس تصویر ذهنی انسان است از خود، که نقشی پررنگ اما نامحسوس در زندگی ایفا می کند. این تصویر ذهنی، عمیق، پیچیده و دارای ابعاد مختلفی است . به گونه ای که تمام زوایای شخصیتی انسان را در بر می گیرد . و در قسمتی از مغز به نام ضمیر نیمه هشیار قرار دارد. ضمیر نیمه هشیار یا ضمیر ناخودآگاه در خواب و بیداری به طور کامل فعال بوده و تمام حوادث و تجربیات انسان را با جزئیات ثبت و بایگانی می کند و حاصل آن تصویری است که فرد ناخواسته از خود در ذهن می پروراند و در مواقع لزوم و بر اساس همین تصویر پیام هایی را برای قسمت آگاه و فعال ذهن ارسال می کند و از این طریق کنترل نامحسوس انسان را به بر عهده می گیرد.
از سوی دیگر ذهن انسان هیچ گاه از فعالیت باز نمی ایستد و بی وقفه و ناخواسته افکار مختلفی از آن عبور می کند که همه در ضمیر ناخودآگاه انسان ضبط می شوند. این جریان مداوم افکار نیز به شکل گیری باورها و عقاید در ضمیر ناخودآگاه کمک میکند. باورهای ثبت شده در ضمیر ما که حاصل افکار و تجربیات گذشته ما است، نظام عصبی ما را در اختیار می گیرند، به خصوص وقتی به این باورها ایمان نیز افزوده شود؛ چرا که انسان همیشه مطابق افکار، تمایلات و باورهای غالبش عمل می کند. از این رو است که باورهای محدود کننده و افکار مزاحم، توان انسان را در زندگی به شدت کاهش می دهند و بدین جهت است که فکر را بذر عمل می نامند و یکی از راه های کنترل عمل را کنترل فکر معرفی می کنند. بنابراین راه مطمئن و اساسی برای تغییر رفتار و بهره مندی درست از توانایی ها، شناخت و کنترل و برنامه ریزی ضمیر نیمه هشیار است.

یکی از مؤثرترین راه های برنامه ریزی ذهنی برای ضمیر، استفاده از نیروی قدرتمند تلقین است. با تلقین می توان مطالب مثبت و مفید را در ضمیر نیمه هشیار ثبت کرد تا این ضمیر آنها را در مواقع لازم به اجرا بگذارد. البته همه انسانها به طور ناخواسته بسیاری از مطالب را با تلقین در ضمیر خود ثبت می کنند که این کار با صحبت کردن ناخواسته انسان با خود صورت می گیرد؛ مثلا وقتی مدام به خود تلقین می کنیم که از عهده کاری برنمی آییم یا درسی را نمی فهمیم یا...، به ذهن نیمه هشیار خود برنامه می دهیم که ما در عمل توان انجام آن کار یا فهمیدن آن درس یا... را نداریم و چنین نیز خواهد شد.
بنا بر این باید به شدت مراقب افکار منفی و ناامید کننده باشیم تا با دست خود، آن هم با ابزاری که می توان جهت بالا بردن توان خود از آن بهره گرفت، مانع پیشرفت خود نشویم. برای این منظور در اولین قدم لازم است که لحن صحبت کردن با خود را به گونه ای تغییر دهیم که دیدن جنبه های مثبت هر کاری در آن پررنگ تر باشد و از منفی بافی به شدت بپرهیزیم.
تلقین کردن احتیاج به پشتکار، دقت و حوصله فراوان دارد. یکی از راه های تلقین کردن این است که مطالب مثبت، مفید و انرژی بخش را با خط زیبا بنویسیم و در محل های مناسبی نصب کنیم، تا با مرور مداوم، در ذهن ثبت شوند، همچنین می توان روزی چند دقیقه در محیطی آرام و مناسب به پشت خوابید و در آرامش کامل و بدون هرگونه عجله، اضطراب و نگرانی به آرامی مطالب مورد نظر را در ذهن مرور کرد. برای بالا بردن اثر تلقین بهتر است که مطالب را به روشنی تجسم کنیم، هر این کار بهتر انجام شود، نتیجه مطلوب تری نیز خواهد داشت.
بهترین وقتی که ضمیر نیمه هشیار حالت تلقین پذیری دارد، زمانی است که ضمیر آگاه فعالیت کمتری دارد، یعنی از حواس پنجگانه کمتر استفاده می شود.
 در وقت خوابیدن، به خصوص در حالت نیمه خواب و نیمه بیداری که هنوز به خواب نرفته ایم، فعالیت حواس پنجگانه به حداقل نزدیک است و ضمیر نیمه هشیار آماده ترین موقعیت را برای تلقین دارد که متأسفانه بر اساس آمار و شواهد اکثر مردم در این حالت با مرور حوادث ناگوار روز به تلقین افکار منفی می پردازند.
از آن جا که افکار منفی بزرگ ترین مانع برای اعتماد به نفس، اراده، پشتکار و دیگر عوامل موفقیت است، باید از آن پرهیز کرد. یکی از مواقعی که افکار مزاحم به شدت به ذهن هجوم می آورند، زمان بیکاری به خصوص در تنهایی است، که باید با دقت در این اوقات، مراقب جهت گیری افکار خود بود.
راه دیگر اصلاح تصویر ذهنی و برنامه ریزی صحیح آن است که علت افکار منفی و محدودکننده ذهن را ریشه یابی و برطرف کنیم. جایگزینی افکار مثبت از طریق تلقین به جای افکار منفی نیز از دیگر راه ها است که جای بسط آن در این جا نیست. به طور خلاصه با یک برنامه مشخص برای برنامه ریزی ذهنی می توان خصوصایت بارز یک فرد با اعتماد به نفس را در ضمیر ثبت کرد و از آن در عمل بهره مند شد.

اعتماد به نفس تکیه بر توانایی های خدادادی برای احساس کارایی در عمل است و توکل یعنی تکیه بر خود خدا؛ پر واضح است که کسی که به معنی واقعی بر خدا توکل کند بر تمام پشتوانه های هستی تکیه کرده است و به بالاترین درجه از احساس کارایی و توانایی دست خواهد یافت. از طرفی سرشت و ساخت انسان به گونه ای است که هرگاه احساس تنهایی کند، روحیه اش را از دست خواهد داد، از این رو توکل بر خدا مطمئن ترین راه کسب روحیه قوی و آرامش روانی همراه با شجاعت و اطمینان در عمل است.
 

از مهم ترین فاکتورهای افراد با اعتماد به نفس بالا، نگاه مثبت و امیدوارانه به زندگی و مشکلات پیش آمده در آن است که پیش از این به برخی از تأثیرات این نگاه اشاره شد. همچنین بیان شد که واقع بینی نیز از پیش شرط های خودشناسی و کسب اعتماد به نفس است. ممکن است پرسیده شود که با واقع بینی، ضعف ها نیز دیده می شوند و این مخل نگاه مثبت اندیش به زندگی است. در پاسخ باید گفت که مثبت اندیشی ندیدن ضعف ها نیست، که این خود خطری جدی برای موفقیت و اعتماد به نفس است، بلکه تمرکز روی نقاط مثبت و توجه به نیمه پر لیوان است.
متأسفانه برخی به گمان مثبت اندیشی، نگاهی غیر واقع بینانه به زندگی دارند و از ضعف های خود غافل می شوند و حتی گاهی برای رسیدن به روحیه بالاتر، نقاط مثبت را هم غیر واقعی و خیالی می بینند، در صورتی که این نگاه در تنگناهای زندگی اثر خود را از دست خواهد داد، اما می شد به واقع مثبت اندیش بود و در عین حال واقع گرا، برای نمونه امیرمؤمنان در تبیین این نگاه در اوج سختی کار می فرماید: «نزدیکترین هنگام گشایش، هنگام تنگی و سختی کار است».[4]
افزون بر این، مثبت اندیشی تنها لازمه موفقیت در رسیدن به هدف ها نیست بلکه افراد مثبت اندیش به همه مسائل و مشکلات زندگی نگاه مثبت دارند که چنین نگاه سازنده ای، آرامش و رضایتمندی در زندگی است و این جایگاهی بالاتر از کسب موفقیت های روزمره دارد؛ چرا که هدف از دست یابی به اهداف، رسیدن به رضایتمندی و آرامش است.
مهم ترین عامل در ایجاد پرورش ظرفیت نامحدود مثبت اندیشی در عمق وجود و باورانسان، درک درست زندگی مطابق سرشت و نیازهای فطری انسان است که در آموزه های اعتقادی به روشنی بیان شده است. خصوصیت ویژه نگاه دینی به انسان، جامع نگری به نیازهای حال انسان (نگاه عرضی) و دیدن ابتدا و انتهای مسیر زندگی (نگاه طولی) است.
مثبت اندیشی بر پایه تعالیم دینی تا جایی می تواند به کمال برسد که حتی مشکلات و حوادث ناخواسته زندگی هم بر باور انسان بیفزاید؛ چرا که در این آموزه ها، گرفتاری و مصیبت، عامل بالا رفتن ظرفیت های روحی، زمینه رسیدن به بهترین ها، جبران مافات و... معرفی شده است.
مثال اوج نگاه مثبت به ناملایمات زمانه، سخن بانوی صبر و استقامت است که پس از، از دست دادن فرزندان، برادران و نزدیکان خود و در اسارت، در پاسخ به یزید درباره حوادث کربلا فرمود: «جز زیبایی چیزی ندیدم»، و این واقع بینانه ترین نگاه به حادثه کربلا است، وقتی در کنار سنگینی مصیبت بی حرمتی به ولی خدا، به زیبایی جلوه های بی همتای انسانیت؛ نظیر شجاعت، تسلیم، عبودیت، ادب، اخلاص، صبر و مروت نیز نگاه شود.
بحث درباره نگاه دینی به زندگی و تأثیر این نگاه بر مؤلفه های موفقیت موضوع مفصل و جداگانه ای است که برای کسب درجه اعتماد به نفس نیز بسیار مؤثر است
از این رو لازم است برنامه ای برای شناخت این نگاه ارزشمند و تأثیرگذار داشته باشیم.
 
ادامه دارد...

منبع : کتاب «جوان و مدیریت زندگی»
نویسنده: محمد ربانی خواه