شیر مادر؛ اهمیت، آداب و مزایا

 وقتی کودک متولد می ­شود، شیر مادر بهترین چیز برای تقویت جسم و روح وی است.
 

چکیده :  آیات و روایات بسیاری در خصوص آداب مربوط به شیر دادن به طفل وجود دارد. چرا که خصوصیات فردی و روحی به ویژه تقوا و ایمان مادر به واسطۀ شیر، در روحیۀ کودک تأثیرگذار است.

تعداد کلمات 1410 / تخمین زمان  مطالعه 7 دقیقه

امروز که روان‌شناسی در حال گسترش و تخصّصی شدن است و به صورت کاربردی در آمده، دانشمندان جهان، مبحث «روان‌شناسی تغذیه» را باور کرده‌اند، براساس این روان‌شناسی، غذاها تنها پروتئین و انواع ویتامین‌ها را به انسان نمی‌دهد، بلکه دارای روان خاصی بوده و در روح و جان آدمی نیز تأثیر می‌گذارد.[1]
 

 این کشف، از هزار و چهارصد سال پیش، در سخنان امامان معصوم شیعه علیهم السّلام به وضوح به چشم می‌خورد. امام علی علیه السّلام در این باره فرموده‌اند: بنگرید چه کسی فرزندتان را شیر می‌دهد؛ زیرا فرزند به صفات و سرشت او رو می‌کند.[2] پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نهی فرموده‌اند از این که کودک، شیرِ زن احمق و یا زنی که چشمش معیوب باشد را بخورد، زیرا این شیر در فرزند تأثیر می‌کند.[3] بنابر این فرمایشات، خصوصیات فردی و روحی به ویژه تقوا و ایمان مادر به واسطۀ شیر، در روحیۀ کودک تأثیرگذار است. اگر مادر در دوران شیردهی شجاع یا ترسو، اهل مناجات با پروردگار بوده یا به مسائل عبادی بی‌قید، از نامحرم دوری داشته یا با او راحت برخورد کرده باشد، همه و همه در جان و روح کودک مؤثر است که در نتیجۀ آن، تربیت دینی، سهل و یا سخت خواهد بود. بر همین اساس است که روایات، خوردن گوشت و شیر برخی از حیوانات را نهی کرده‌اند و فرموده‌اند: «گوشت و شیر الاغ نخورید.»[4] هم چنین از خوردن گوشت حیواناتی که امت‌های پیشین، به صورت آن‌ها مسخ شده‌اند؛ مثل خوک، سگ، گرگ، سوسمار، خرس، روباه و...[5] منع شده؛ زیرا صفات و روحیات آن‌ها به انسان انتقال می‌یابد؛ لذا مادری که می‌خواهد فرزند خود را شیر دهد باید آداب زیر را رعایت کند:
 

 ـ در اصلاح رفتارهای منفی و تقویت روحیۀ عبادی خود بکوشد؛
ـ قبل از آغاز شیر دادن «بسم الله الرحمن الرحیم» بگوید؛ به یاد حضرت اباعبدالله الحسین و با ذکر خدا، شیر  بدهد و یا گاه قرآن گوش دهد؛
ـ در هنگام شیر دادن به مناسبات قمری مثل شهادت و ولادت ائمه علیهم السّلام توجه داشته، تا فرزند با فرهنگ دینی تغذیه و پرورش یابد؛[6]
 ـ در ایّام هفته به یاد معصومی که آن روز، به نام وی منتسب است، کارهای خود را انجام داده و به کودک شیر دهد؛[7]
ـ در هنگام شیردهی از گناهانی مثل غیبت، تهمت، دروغ، پرهیز کرده، با آرامش، به دور از خشم و ناراحتی این عمل را انجام دهد؛
 ـ هرگاه شیر دادن تمام شد «الحمدلله ربّ العالمین» بگوید.
امید است با انجام دادن این آداب و سلسله اقدامات مربوط به دوران بارداری و ولادت نوزاد، گام مهمی در تربیت فرزندانمان برداریم.
 

قرآن می‌فرماید: «وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ»؛[8] و مادران باید فرزندانشان را دو سال کامل شیر دهند این [حکم] برای کسی است که می‌خواهد دوران شیرخوارگی [کودک] را تکمیل کند. منتهای شیر دادن فرزند دو سال است، که در این مدت، به سفارش امام صادق علیه السّلام مادر باید از هر دو پستان شیر دهد. ایشان در روایتی، به مادری که فرزند خود را شیر می‌داد فرمود: از یک پستان شیر مده، از هر دو پستان شیر بده که یکی به عوض طعام است و دیگری به عوض آب. هر چه [مادر] کمتر از 21 ماه به فرزند شیر دهد به او ظلم کرده است.[9]
 

 اما علّت این تأکید و سفارش‌ها برای تغذیه طفل با شیر مادر چیست؟ امیرالمؤمنین علی علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: کودک از هیچ شیری تغذیه نمی‌کند که برکت آن از شیر مادرش بیشتر باشد.[10] برکت داشتن شیر مادر را می‌توان در عوامل زیر جست‌وجو کرد:[11]
 ـ شیر مادر، شامل پروتئین‌ها و چربی‌های مناسب، ویتامین کافی، آهن اندازه، آب مورد نیاز، نمک، کلسیم، فسفات، و تمام مواد مغذّی است که شیرخوار در شش ماهۀ اول زندگی به آن‌ها احتیاج دارد.
ـ این شیر، تمییز و به دور از میکروب‌های بیماری‌زاست؛ بنابراین شیرخوارانی که با آن تغذیه می‌شوند، کمتر دچار عفونت می‌گردند، زیرا شیر، به عنوان عامل حفاظتی در برابر آن عمل می‌کند؛ این غذای مفید، سدّی است در برابر بیماری‌های اسهالی، عفونت‌های حادّ تنفسی، عفونت گوش میانی، عفونت خون، آسم، اگزما و... حتی در بزرگسالی، احتمال خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد.
 ـ شیر مادر، به گونه‌ای است که هرگاه کودک تقاضا داشته باشد، در دسترس بوده، فاسد نمی‌شود؛ حتی اگر مادر چند روز کودک را از پستانش شیر ندهد. از طرفی، قدرت هضم آن برای طفل، ـ حتی هنگام صبح که میزان چربی شیر مادر بیشتر است ـ آسان می‌باشد؛ زیرا کودک گرسنه است.
ـ نزدیکی جسمی و روانی شیرخوار با مادرش در ساعت‌ها و روزهای اول زندگی، آرامشی را به او می‌دهد که در موفقیت‌های آینده او مؤثر است.
 ـ مادرانی که فرزندشان را با شیر خود غذا می‌دهند، کمتر دچار سرطان پستان و تخمدان می‌شوند. ـ ترکیبات شیر مادر هر روز مطابق نیازهای کودک تغییر و این امر، به رشد کودک کمک می‌کند.
لذا اطفالی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، حتی در دوران نوزادی، یعنی چهار هفتۀ اول زندگی از سایر نوزادان هوشیارترند؛ زیرا شیر مادر، ضریب هوش کودک را تا هشت واحد بالا می‌برد، هم چنین در سنین بلوغ و بزرگسالی از نظر عاطفی و روانی متعادل‌تر خواهند بود.
 

وقتی کودک پا به دنیا می‌گذارد، برای تقویت جسم و روح او، هیچ چیزی بهتر از شیر مادر نمی‌تواند باشد. شیردهی در روایات اسلامی از ثواب و برکات زیادی برخوردار است؛ به گونه‌ای که امام صادق علیه السّلام ثواب هر بار مکیدن شیر را، معادل آزاد کردن یک بنده دانسته و در این باره می‌فرمایند: اگر زن، حامله شود او مثل صائم شب‌زنده‌داری است که با جان و مال در راه خدا جهاد می‌کند و وقتی زایمان کند، پاداشی دارد که از بس بزرگ است، نمی‌داند آن پاداش چیست و چون شیر می‌دهد در برابر هر مکیدن برای او مشابه یک آزادسازی از فرزندان اسماعیل است و چون از شیر دادن فارغ گردد، فرشته‌ای بر پهلوی او می‌زند و می‌گوید: از نو آغاز به کار کن که بخشیده شده‌ای.[12] این فرمایش امام معصوم علیهم السّلام هدیه‌ای است به هر مادر مهربانی که در راه رضای خدا و از روی محبت به فرزند خود شیر می‌دهد، تا او را از فواید آن بهره‌مند سازد.

منبع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، چاپ اول

 
 پی نوشت : 
[1]. مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، نرم‌افزار «باب العلم».