نقش مادران در تربیت دینی فرزندان

عطوفت و مهر مادری در ساختن شخصیت مثبت کودک بسیار مؤثر است.

چکیده : از جمله مهمترین وظایف مادران نسبت به خانواده دو خصلت خوش رفتاری و احترام به همسر، که از ارکان اصلیِ زندگی دینی یک زن نیز محسوب می‌شود، است؛ چرا که نیازهای روحی و جسمی همسر و فرزندان به خوبی تامین می شود.

تعداد کلمات 1194 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

مقدمه

مادران وظایف متعددی در قبال خانواده و فرزندان خود دارند، اما به جهت گستردگی آن‌ها، در میان همۀ مسئولیت‌هایی که یک مادر باید داشته باشند، تنها وظایفی یادآوری خواهد شد، که بیشترین تأثیر را در تربیت دینی کودک دارند.

وظایف مادران در خانواده چیست؟

از وظایف مادر در مسیر پرورش انسان‌های مفید و آموزش درس تعهد و مسئولیت به فرزندان، آن است که خودسازی کرده، مظهر عاطفه باشد و از بدخواهی و بداندیشی دوری نماید. زیرا خوش‌رفتاری و احترام به شوهر از ارکان اصلیِ زندگی دینی محسوب می‌شود و کج‌خلقی، آزار دادن شوهر، ناسپاسی به او، کشمکش و درگیری، انتظارات بی‌جا، منّت گذاشتن، چه به سبب ثروت یا موقعیت خانوادگی و چه به جهت انجام دادن کارهای خانه، موجب تزلزل پایه‌های زندگی خواهد شد؛ در چنین خانه‌هایی پرورش فرزند صالح بعید به نظر می‌رسد.
ناهماهنگی، به خصوص ناسازگاری زن در خانه، برنامه‌های تربیتی را با شکست مواجه می‌سازد و موجب سرگردانی و حیرانی طفل خواهد شد. اگر مادری، خودخواهی را کنار بگذارد، مهربانی را نثار کودک خود کند و امنیت و آرامش را در خانه به وجود آورد، می‌تواند به آسانی در تربیت فرزندش موفق باشد[1].

برای رسیدن به این مقصود، باید رفتارهایی به شرح زیر داشته باشد:

1. ‌خوش‌رفتاری

در میان خصوصیاتی که هر مادری باید در وجود خود پرورش دهد، خوش‌رفتاری است که تأثیر مهمی در برقراری آرامش و انس مورد نیاز در خانه دارد. محبت همسر به شوهر و پذیرایی از او، با لبخند و مهربانی در روایات معصومین علیهم السّلام مورد تأکید قرار گرفته، پاداش آن در نزد خداوند بدین گونه بیان شده است: «هیچ زنی نیست که جرعه‌ای آب به شوهرش بنوشاند مگر آن که این عمل او، برایش بهتر از یک سال عبادت باشد، که روزهایش را روزه بگیرد و شب‌هایش را به عبادت بگذراند. خداوند به ازای هر جرعه‌ای که به شوهرش می‌نوشاند شهری در بهشت برایش می‌سازد و شصت گناه او را می‌آمرزد.» [2]

ثواب الهی در این باره، آن جایی به اوج می‌رسد که به فرمودۀ امام صادق علیه السّلام: هر زنی که در خانه شوهرش، به قصد مرتب کردن آن، چیزی را جابه‌جا کند خداوند به او نظر (لطف) می‌کند و خدا به هر کس نظر (لطف) کند، عذابش نمی‌دهد[3]. تمیز کردن خانه، غذا درست کردن، شستن لباس‌ها، نگهداری از فرزندان و کلیۀ اعمالی که زن در خانه انجام می‌دهد، اگر با مهربانی او گره بخورد، ثواب اعمال خود را حفظ خواهد کرد.
این خوش‌رفتاری و گذشت مادر، با پرهیز از مشاجره و بدخلقی و الگوگیری از سیرۀ حضرت زهرا علیها السّلام در نقش مادر و همسر، موجب تفاهم زن و شوهر شده و نتیجۀ آن پرورش فرزندان شایسته، با ادب و پر استعداد خواهد بود؛ زیرا در پرتو خوش‌اخلاقی است که همسر می‌تواند تشویق‌کنندۀ مرد در انجام واجبات و ترک محرّمات و بالاتر از آن، انجام مستحبات و ترک مکروهات باشد، شوهر و فرزند را به نماز، روزه، انفاق، قرائت قرآن و مساجد دعوت کرده، در قلب کودک انقلاب، به وجود آورده، دلِ پررنج او را تنها با یک نوازش مادرانه تسکین داده، با الگو قرار گرفتن برای طفل، او را از عالم ناپاکی‌ها، دورویی‌ها، حسدها دور می‌سازد، مهر و صفا، خیرخواهی و خیراندیشی در حقّ دیگران را در قلبش به وجود آورد و در یک کلام، با مهرِ مادرانه، نیاز روحی و جسمی‌اش را تأمین کرده و محیط خانه را دلچسب سازد. همین در رنگ دادن و ساختن شخصیت مثبت کودک بسیار مؤثر است. بنابراین، نقش زن به عنوان مادر، ایجاب می‌کند که ویژگی مهربانی، در میان خصوصیات دیگر اخلاقی او، نمود بیشتری در خانه داشته باشد.

2. احترام گذاشتن به پدر

برای هر زنی هیچ خوشبختی بالاتر از آن نیست که همسر خود را گرامی دارد و به او احترام بگذارد. به فرمودۀ امام صادق علیه السّلام: خوشبخت است خوشبخت، آن زنی که شوهر خود را گرامی دارد و آزارش نمی‌دهد و در همه حال از وی فرمان می‌برد[4].
برخورد نیکو در برابر آزار شوهر و صبر در مقابل اذیت‌هایش، با حفظ حرمت او در خانه، در روایات برابر با جهاد شمرده شده است[5]؛ این در حالی است که برای آزار، چه از جانب مرد و چه از جانب زن، عذاب سختی وعده داده شده است.
این گذشت مادر و احترام گذاشتن او به پدر، در تربیت فرزندان تأثیر به سزایی دارد زیرا: مادری که در حضور و یا غیاب پدر از او بدگویی نکرده، در مقابل توهین‌های فرزندان به پدرشان ایستاده و دفاع کند؛ در آینده‌ای نه چندان دور، عظمت خود و پدر را در چشم فرزندان بیشتر خواهد کرد و نتیجۀ آن، حفظ ابهَّت پدر در خانه و قبول شدن او به عنوان زئیس خانواده است؛ اما اگر مادر به همسر خود، در مقابل چشمان کودکان بی‌احترامی کند و برخورد بدی داشته باشد، این فرزندان هستند که از مادر خود الگوبرداری می‌کنند؛ زیرا «والدین آینۀ رفتاری فرزندانند»[6] . و همین رفتار را هم با پدر و هم با مادر خواهند داشت. در نتیجه، مربی آن‌ها وجهۀ خاصی در بین متربیّان ندارد، که گوش به فرمان او باشند، لذا پروژۀ تربیتی در چنین خانواده‌ای با شکست مواجه خواهد شد.

منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.

بیشتر بخوانید:
وظایف والدین در تربیت کودک (بخش اول)
وظایف والدین در تربیت کودک ( بخش دوم)
توصیه‌های عبادی و اخلاقی در بارداری
تربیت دینی در دوران جنینی؛ چرا و چگونه
تربیت دینی در دوران شیرخوارگی؛ چرا و چگونه
آداب و مستحبات ولادت فرزند؛ از تولد تا هفت روزگی

پی نوشت:

[1] . دکتر احمد بهشتی، خانواده در قرآن، ص 240.

[2] . حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله: ما مِنْ اِمْرَأَةٍ تَسْقی زَوْجَها شَرْبَةً مِنْ ماءٍ اِلّا کانَ خَیْراً لَها مِنْ عِبادَةِ سَنَةٍ، صِیامَ نَهارِها وَ قِیامَ لَیْلِها وَ یَبْنِی اللهُ لَها بِکلِّ شَرْبَةٍ تَسْقی زَوْجَها مَدِینَةً فی الْجَنّةِ وَ غَفَرَ لَها سِتِّینَ خَطِیئَةً (منابع فقه شیعه، ج 25، ص 506).

[3] . امام صادق علیه السّلام به نقل از رَسُول اللهِ صلی الله علیه و آله می‌فرماید: أَیُّمَا امْرَأَةٍ رَفَعَتْ مِنْ بَیْتِ زَوْجِهَا شَیْئاً مِنْ مَوْضِعٍ إِلَی مَوْضِعٍ تُرِیدُ بِهِ صَلاحاً نَظَرَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَیْهَا وَ مَنْ نَظَرَ اللهُ إِلَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْ (بحارالانوار، ج 101، ص 106).

[4] . سَعِیدَةٌ سَعِیدَةٌ امْرَأَةٌ تُکرِمُ زَوْجَهَا وَ لا تُؤْذِیهِ وَ تُطِیعُهُ فِی جَمِیعِ أَحْوَالِه (بحار الانوار، ج 100، ص 253).

[5] . قال امیرالمؤمنین علیه السّلام: کتَبَ اللهُ الْجِهَادَ عَلَی الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ، فَجِهَادُ الرَّجُلِ بَذْلُ مَالِهِ وَ نَفْسِهِ حَتَّی یُقْتَلَ فِی سَبِیلِ اللهِ وَ جِهَادُ الْمَرْأَةِ أن تَصْبِرَ عَلَی مَا تَرَی مِنْ أَذَی زَوْجِهَا وَ غَیْرَتِهِ (الکافی، ج 4، ص 9).

[6]. عبدالعظیم کریمی، بنگریم چگونه به کودکان ننگریم، ص 37.