راه‌کارهایی برای پرورش فرزندان صبور (بخش دوم)

چشاندن سختی‌ها و ناکامی‌ها، باید در کنار کامیابی‌ها و موفقیت‌ها و در حد توان و ظرفیت کودک انجام شود.
 

چکیده : اهمیت تربیت کودکِ صبور بر هیچ­کس پوشیده نیست؛ چرا که بالا رفتن توان تحمل سختی‌ها، باعث می ­شود کودک در هنگام بروز مشکلات، بر خود مسلط باشد، به خوبی فکر کند و بهترین اقدام را انجام دهد.

تعداد کلمات 1075 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

در بخش اول این مقاله به اهمیت رشد و پرورش کودک صبور اشاره کردیم؛ والدین می­توانند زمینه مناسب را برای پرورش فرزندان صبور در خانواده فراهم کنند. در این مقاله به والدین راهکارهای کاربردی­ای ارائه می­دهیم که به وسیله آن می­توانند فرزندانی صابر و مقاوم در برابر مشکلات و مسائل زندگی پرورش دهند. با ما همراه باشید.
 

پدر و مادر چگونه می‌توانند کودکی که دائماً بهانه‌گیر است و تحمل سختی‌های کوچک را ندارد، صبور و بردبار پرورش دهند؛ رعایت نکته‌های زیر می‌تواند کارگشا باشد:

اگر برای کودک مشکلی پیش آمد، با دقّت تمام گوش دهید؛ کنار آمدن با مشکل و تحمل آن، با درد دل برای پدر و مادری که واقعاً گوش می‌دهند، آسان‌تر می‌شود. احساسات آن‌ها را با کلمه‌ای مثل «آه» تصدیق کنید و به طور خیالی آرزوهایش را برآورده و با او همدلی کنید؛ مثلاً: «برای درست کردن این ماشین خیلی زحمت می‌کشی، کاش درست می‌شد، اما هر دفعه با مشکل روبه‌رو می‌شه». سپس با یکدیگر دربارۀ راه‌حل آن صحبت کرده و اوّل از کودک سؤال کنید که چه راهی به حلّ موضوع کمک می‌کند؛ مثلاً بگویید: «چه طوری می‌توانی یک ماشین خوب رو به هم وصل کنی».
 

اگر فرزندتان کار جدیدی که قبلاً برایش دشوار بوده، انجام می‌دهد به او نگویید: «این کار برای تو خیلی مشکل است» بلکه آموزش داده، به مشکلات، با دید مثبت نگاه کرده و به جای شکایت و اعتراض، با حفظ آرامش، صبورانه به هدف فکر کند؛ شما نیز در کنار او کار کنید تا رفتار درست را یاد بگیرد؛ وقتی انگیزۀ تلاش او بیشتر شد، اجازه دهید تا کارش را انجام دهد و کمکش نکنید. لقمان حکیم در قرآن کریم، فرزندش را توصیه به صبر می‌کند و می‌فرماید: «وَ اصْبِرْ عَلى‏ ما أَصابَکَ»؛[1] بر آنچه از مشکلات و سختی‌ها به تو می‌رسد، شکیبایی کن. با الگوپذیری از این آیۀ شریفه و آن گونه عملکرد، کودک چگونگی وارد عمل شدن در برابر سختی را یاد می‌گیرد و با مفهوم صبر نیز آشنا می‌شود.
 

گاه محروم کردن به موقع طفل به سبب انجام ندادن وظیفه‌اش، مثل نخریدن اسباب‌بازی مورد علاقه یا مانع شدن برای دیدن کارتون، موجب بلوغ و پختگی شخصیت کودک شده و بالا رفتن آستانه تحمل و مسئولیت‌پذیر شدنش را به ارمغان می‌آورد. چشاندن این گونه سختی‌ها و ناکامی‌ها، باید در کنار لذت‌ها، کامیابی‌ها و موفقیت‌ها و در حد توان و ظرفیت کودک انجام شود.[2] اگر طفل با محرومیتی مواجه شد که برای او غیر منتظره بود؛ مثلاً در مهدکودک به دوست او به جهت انجام فعالیت بهتر، جایزه دادند، برای آرام کردنش، او را به تلاش بیشتر، صبر برای رسیدن به زمان مورد نظر و درخواست از خداوند مهربان، برای موفقیّت تشویق کنید و حتماً اگر فعالیّت مورد نظر را به پایان رساند، از خرید جایز غفلت نکنید.

 گاهی اوقات از صبر و استقامت کودک در برابر رسیدن به هدفی خاص، برای دیگران بگویید، به گونه‌ای که او نیز بشنود؛ این عمل موجب تقویت خصلت مورد نظر خواهد شد.
 

هنگام بروز مشکل، برای دوست کودک یا یکی از اعضای خانواده، درک متقابل و همدردی را به او یاد دهید، تا در آینده از ظرفیت، تحمل، بردباری، سعۀ صدر و گشاده‌رویی برخوردار شود؛ مثلاً اگر اسباب‌بازی خواهر یا برادر او شکست یا خراب شد، از کودک بخواهیم که او را تسکین و اسباب‌بازی خود را به او بدهد، این عمل، هم احساس هم‌دردی و هم‌حسی را در کودک تقویت می‌کند و هم صبر و تحملش به سبب دور شدن از اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش افزایش می‌یابد؛ در آن هنگام، کودک را متوجه این آیۀ قرآن بسازید که: «وَ لکِنْ لِیَبْلُوَکُمْ فِی ما آتاکُمْ فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ»؛[3
] ولی خدا می‌خواهد شما را در آنچه به شما داده امتحان کند؛ پس به سوی کارهای نیک بر یکدیگر پیشی گیرید. و به او بگویید که پروردگار مهربان به سبب این عمل برای او پاداش در نظر گرفته است، تا به تربیت دینی صحیح، با مفهوم صبر و گذشت، همراه با لذت، دست یابد. نقل داستانِ انسان‌های صبور: برای فرزندتان داستان‌هایی را تعریف کنید که شخصیت اصلی آن، با گذشت و تحمل سختی‌ها به هدف می‌رسد. در قرآن کریم چنین آمده است: «وَ إِسْماعِیلَ وَ إِدْرِیسَ وَ ذَا الْکِفْلِ کُلٌّ مِنَ الصَّابِرِینَ»؛[4] و اسماعیل و ادریس و ذوالکفل را یاد کن که همه از شکیبایان بودند. خواندن داستان زندگی پیامبران به همراه نتیجه‌گیری، موجب درک کلمه «صبر» توسط کودک می‌گردد.
 

در برابر شیطنت‌های فرزندتان، اگر موجب خسارت مالی و جانی نیست، صبر پیشه سازید که باعث بردبار شدنش در آینده می‌گردد. امام معصوم علیهم السّلام می‌فرماید: «خوب است بچّه در کودکی بازی‌گوش باشد تا در بزرگ‌سالی بردبار گردد و شایسته نیست که غیر از این باشد».[5]
 

برای صبور شدن کودک و خود، به درگاه خداوند متعال دعا کنید، که چگونگی آن در قرآن کریم چنین آمده است: «رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا»؛[6] پروردگارا! بر ما صبر و شکیبایی فروریز و گام‌هایمان را استوار ساز. اگر هنگام خواندن این گونه دعاها، معنای فارسی آن را نیز قرائت کنیم به گونه‌ای که فرزندتان متوجه شود، در واقع، نوعی تلقین است که می‌تواند به او بفهماند، در برابر مشکلات از خدا یاری خواسته و برای رسیدن به هدف، سعی و تلاش بیشتر کند.
 

با انجام دادنِ آنچه که آمد می‌توان انتظار داشت فرزندی تربیت کرد که صبورانه سختی‌های کوچک و بزرگ را تحمل کند و در این مسیر، توکل به خداوند، را سرلوحۀ کارهای خود قرار دهد.

منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.

 
پی نوشت : 
[1] . لقمان، آیه 17.