انواع اختلالات شخصیتی

یکی از نشانه های اختلال شخصیت، کارکردهای اجتماعی نادرست است.
 

چکیده: اختلالات شخصیت عبارتند از مجموعه اختلال‌های روان شناختی که ویژگی اصلی آن‌ها رفتارهای خشک و غیرقابل انعطاف است. این رفتارها به اشخاص آسیب می‌رساند ، چون مانع سازگاری آن‌ها با الزام‌های زندگی روزانه می‌شود و روابط آن‌ها را با دیگران مختل می‌سازد. با ما همراه باشید تا با انواع آن بیشتر آشنا شوید.

تعداد کلمات 1360 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

 

 دسته A (عجیب‌وغریب، غیرعادی): اختلال اسکیزوئید، پارانویید، اسکیزوتایپال.
 دسته B (نمایشی، دمدمی‌مزاج): اختلال ضداجتماعی، اختلال شخصیت نمایشی، مرزی، خودشیفته.
 دسته C (مضطرب، ترسان): وابسته، دچار وسواس فکری، شخصیت دوری گزین.
 

 اختلال پارانویید با بی‌اعتمادی فراگیر نسبت به دیگران همراه است. دامنه‌ی این بی‌اعتمادی بسیار گسترده است و دوستان، خانواده و شریک زندگی را نیز پوشش می‌دهد. افراد مبتلابه این اختلال، معمولاً دچار ترس‌های گوناگون هستند و برای این ترس‌ها توجیه‌هایی تولید می‌کنند. این افراد همواره نسبت به دیگران در لاک دفاعی فرو می‌روند و نسبت به همه‌چیز مشکوک هستند. این افراد به‌سادگی ناراحت می‌شوند و احساس می‌کنند به آن‌ها توهین شده است، کینه‌جو هستند و در برابر شکست خیلی سریع غم‌زده می‌شوند. این افراد به‌سختی با دیگران رابطه برقرار می‌کنند. افراد پارانویید معمولاً افکار و تفکراتی اشتباه را به دیگران نسبت می‌دهند.
 

این اختلال شخصیتی باعث می‌شود تا فرد عمیقاً به درون خود فرو برود و از ارتباط با جهان خارج بازبماند. افراد مبتلابه این اختلال، گوشه‌گیر هستند. درون‌گرایی شدیدی دارند و بیشتر به دنیای وهم و خیال تعلق دارند. افراد اسکیزوئید هیچ تمایلی به ارتباطات جنسی و اجتماعی ندارند. آن‌ها به دنبال پیروی از سنت‌ها و هنجارها نیستند و واکنش‌های احساسی مشخصی نسبت به وقایع اطراف و انسان‌ها ندارند. این دسته از بیماران به‌شدت در دنیای درونی خود غرق می‌شوند و لزومی به برقراری ارتباطات خارجی ندارند. علی‌رغم اینکه این افراد نیز از اختلالات حادی رنج می‌برند، ولی این ظاهر عجیب و درونیات پیچیده چندان نمود بیرونی ندارد.
 

این دسته از افراد در ظاهر، رفتار، سخن و تجارب ادراکی عجیب هستند و ناهنجاری‌های فکری مشابه مشکلات اسکیزوفرنی دارند. افراد مبتلابه این اختلال، افکار و عقاید عجیبی دارند. برای مثال فکر می‌کنند که با صحبت کردن با شیطان می‌توانند موجب ظاهر شدن او بشوند. شک و نگرانی ازجمله مشکلاتی است که این افراد را مدام همراهی می‌کند.
اختلال اسکیزوتایپال باعث می‌شود تا فرد علاقه‌ای به تعامل با دیگران نداشته باشد و احساس کند که دیگران برایش خطرناک هستند. این افراد به‌طرف عجیب‌وغریبی مایل هستند تا اتفاقات و رخدادها را به خود ارتباط بدهند و به‌نوعی شهود غریزی در خود اعتقاددارند. این افراد احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی دارند و ترس در برقراری ارتباط با دیگران را تجربه می‌کنند. تعاملات اجتماعی برای آن‌ها بسیار دشوار است.
 

این اختلال مربوط به دسته B است. اختلال ضداجتماعی در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود و در آن فرد حالتی تخاصمی نسبت به دیگران دارد. در اختلال ضداجتماعی فرد حق‌به‌جانب است و خود را هیچ‌گاه، گناه‌کار نمی‌بیند، به قوانین اجتماعی و مقررات پایبند نیست، رفتاری تهاجمی دارد و از اشتباهاتش عبرت نمی‌گیرد. این افراد در برقراری ارتباط با دیگران مشکلی ندارند و بعضاً بسیار جذاب هم جلوه می‌کنند، اما روابطی که با دیگران برقرار می‌کنند، پردردسر و کوتاه‌مدت خواهد بود. این دسته از افراد معمولاً سابقه‌ی جرم و جنایت و حضور در زندان دارند.
 

در اختلال شخصیت مرزی، افراد احساس نوعی خلأ می‌کنند به‌گونه‌ای که انگار ترک و طردشده‌اند، روابط عاطفی و احساساتشان از ثبات برخوردار نیست. برای نمونه در مواجهه با نقد شدن، واکنش‌هایی مبتنی بر خشم و خشونت ابراز می‌کنند. افراد مبتلابه این اختلال به خود نیز آسیب می‌رسانند و خودکشی در پرونده‌های آن‌ها دیده می‌شود. علت نام‌گذاری این اختلال با عنوان مرزی به این دلیل است که افراد در این ناهنجاری، ویژگی‌های اختلال عصبی (اضطراب) و اختلال سایکوتیک را توأماً دارند.
این مشکل بیشتر در افرادی دیده می‌شود که تجربه‌ی تلخ آزار و سوءاستفاده را در کودکی یا بزرگ‌سالی تحمل کرده‌اند.
 

این افراد از درون احساس باارزش بودن نمی‌کنند و برای اثبات خود نیاز به تصدیق و تأیید دیگران دارند. این اختلال باعث می‌شود تا فرد برای جلب‌توجه دیگران دست به حرکات نمایشی و مبتنی بر خودنمایی بزند. ریشه‌ی نام اختلال هیستریونیک نیز به واژه «هیستریونیکس» در زبان لاتین بازمی‌گردد که معنای بازیگر و نمایشگر دارد. کسی که به این اختلال دچار است، به‌ظاهر خود اهمیت زیادی می‌دهد و ترجیح می‌دهد به‌گونه‌ای اغواگر و جذاب جلوه کند. این ویژگی‌‌ها باعث می‌شود تا این افراد در معرض خطر سوءاستفاده سایرین قرار بگیرند. روابط احساسی و اجتماعی این افراد مبتنی بر خلوص نیست به همین دلیل با شکست و نقد مواجه می‌شود یعنی دو چیزی که به‌شدت از آن‌ها واهمه دارند. در این اختلال نوعی چرخه تکرارشونده وجود دارد: افراد مبتلابه اختلال هیستریونیک در صورت طردشدن و مورد بی‌توجهی قرار گرفتن، بیشتر رو به نمایش حرکات روی می‌آورند و هرچه بیشتر در این حرکات غرق می‌شوند، بیشتر دچار احساس تنهایی می‌شوند.
 

افراد مبتلابه اختلال خودشیفتگی خود را به‌شدت مهم و معتبر می‌پندارند و دوست دارند که مورد تحسین واقع شوند. چنین افرادی به دیگران غبطه می‌خورند و انتظار دارند که دیگران نیز به آن‌ها غبطه بخورند. درواقع مقایسه و غبطه خوردن در ادبیات احساسی آن‌ها فراوان دیده می‌شود. این اختلال باعث می‌شود تا فرد نسبت به دیگران فاقد همدردی باشد و از هرکسی که لازم باشد در جهت رسیدن به اهدافش استفاده می‌کند. این افراد از نگاه دیگران خودخواه، کنترل‌گر و بی‌صبر و تحمل هستند و چنانچه مورد تمسخر قرار بگیرند واکنش‌هایی شدید از نوع خشم و انتقام بروز می‌دهند. این خشم به «خشم خودشیفتگی» معروف است و عواقب منفی آن تمام افراد درگیر در آن را دربرمی گیرد.

این اختلال باعث می‌شود تا افراد مبتلابه آن مدام احساس کمبود و جذاب نبودن داشته باشند. آن‌ها به‌شدت از تحقیرشدن، پذیرفته نشدن، نقد و طردشدن می‌هراسند. آن‌ها تنها به روابطی تن می‌دهند که مطمئن هستند در آن‌ها دوست داشته می‌شوند و حتی در روابط بسیار صمیمی نیز برای خود محدودیت‌های زیادی قائل هستند. این افراد معمولاً نشانه‌هایی از اختلال اضطراب اجتماعی دارند و در کودکی، طردشدن از سوی خانواده و هم‌سن‌وسالان را احساس کرده‌اند و در درون خود معمولاً نسبت به رفتارهای شخصی و رفتارهای دیگران مدام با کشمکش روبه‌رو هستند. همین کشمکش‌های درونی مانع از برقراری ارتباطات مؤثر و روان با دیگران می‌شود. آن‌ها نیز با چرخه‌ای نامطلوب دست‌وپنجه نرم می‌کنند: هرچه منزوی‌تر بشوند، بیشتر احساس انفعال و بی‌عرضگی دارند و هرچه این احساس انفعال بیشتر بشود، منزوی‌تر می‌شوند.
 

افراد مبتلابه این اختلال، اعتمادبه‌نفس بسیار کمی دارند و مدام احساس نیاز به مراقبت در آن‌ها وجود دارد. درنتیجه در تصمیم‌گیری‌های روزانه نیز نیاز به همراهی دیگران دارند. برای برقراری ارتباطات به مدت‌زمان زیادی نیاز دارند و از ترک شدن به‌شدت می‌ترسند. کسی که به این اختلال دچار است، کفایت لازم برای کارهای مختلف را در خود نمی‌بیند و به دیگران وابسته است. این افراد معمولاً باکسانی که در دسته‌ی اختلالات B قرار دارند، ارتباط برقرار می‌سازند. این ویژگی‌ها موجب می‌شود تا این دسته از افراد مانند کودکانی ناتوان رفتار کنند و امکان و احتمال سوءاستفاده از آن‌ها نیز زیاد است.
 

در این اختلال، افراد به‌شدت درگیر فهرست‌ها، جزئیات، دقت در ریزه‌کاری‌ها در امور مختلف هستند. کمال‌گرایی این‌گونه از افراد باعث می‌شود تا از به پایان‌رساندن کارها بازبمانند. این دسته از افراد تفریح و استراحت خود را قربانی پیشبرد کارها به شکل وسواس گونه می‌کنند. اختلال شخصیت نام‌برده باعث می‌شود تا فرد ویژگی‌هایی کنترل‌گر، به‌دوراز مزاح، به‌شدت بااحتیاط و جدی داشته باشد. این افراد در برقراری روابط بسیار محدود و جدی عمل می‌کنند و مایل هستند تا در مقابل همه‌چیز خود را کنترل کند و نظراتش را بیان کند. طبیعی است که چنین امکانی همیشه وجود ندارد، ازاین‌رو وقتی احساس کنترل‌گری را نیاز دارند، اما ناکام می‌مانند، عذاب خواهند کشید.
اختلال‌های شخصیتی با اختلال‌های روانی مانند اختلال دوقطبی متفاوت هستند. این اختلالات ۱۰ درصد از افراد را پوشش می‌دهند. تشخیص و درمان این اختلالات بسیار سخت و دشوار است و ریشه در عوامل متعددی دارد که شناخت آن‌ها کوشش و واکاوی زیادی می‌طلبد.
 
 
منبع: درس‌نامه مهارت‌های زندگی با رویکرد ازدواج و خانواده
نویسنده: گروه نویسندگان پورتال فرهنگی راسخون