ناصر تقوایی
ناصر تقوایی (متولد ۱۳۲۰ - آبادان)، فیلم‌ساز، عکّاس و نویسندهٔ ایرانی است. تقوایی با فیلم‌سازان دیگری مانند بهرام بیضایی و مسعود کیمیایی از پیشگامان جنبشی در سینمای ایران به‌شمار می‌رود که برخی مورّخان آن را «موج نوی سینمای ایران» نامیدند.
تقوایی قبل از شروع کار در سینما، جذب تلویزیون شد و با ساخت سریال تلویزیونی مورد توجه قرار گرفت. وی کارگردان سریال معروف تلویزیونی دایی جان ناپلئون و همچنین برنده جایزه پلنگ برنزی جشنواره فیلم لوکارنو برای فیلم ناخدا خورشید در سال ۱۹۸۸ می‌باشد.
زندگی و فعالیت‌ها
ناصر تقوایی در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۲۰ در آبادان به دنیا آمد. پدرش، علی، کارمند اداره گمرک بود و به همین رو او ناگزیر بود تا همراه پدر به نواحی مرزی جنوب بندرعباس سفر کند. از همان سال‌های نوجوانی به سینما و ادبیات علاقه‌مند شد.
وی دانش‌آموخته دبیرستان رازی آبادان است.
در کارنامه فیلمسازی تقوایی ۶ فیلم بلند و یک اپیزود از فیلم بلند (اپیزود «کشتی یونانی» از مجموعه «قصه‌های کیش» - ۱۳۷۷) دیده می‌شود که سه تای آن را قبل از انقلاب و سه تا را پس از انقلاب ساخته‌است. تقوایی یک سریال مشهور هم ساخته که مردم او را بیشتر با این مجموعه می‌شناسند. دایی جان ناپلئون نوشته ایرج پزشکزاد، از سریال‌های ماندگار تلویزیون ایران است. اما پیش از همه اینها تقوایی مستندساز بوده. «تاکسی‌متر» که در سال ۱۳۴۶ برای تلویزیون ساخته شد، نخستین فعالیت او در عرصه فیلمسازی محسوب می‌شود. مستندهایی چون «مشهد قالی»، «فروغ فرخزاد»، «اربعین» و «باد جن» مهمترین مستندهای تقوایی‌اند. او پس از انقلاب نیز مستند «تمرین آخر» (۱۳۸۳) را با موضوع تعزیه ساخت. تقوایی فیلم کوتاه تحسین‌شده «رهایی» (۱۳۵۰) را هم در کارنامه دارد. این فیلم در شانزده جشنواره مهم جهانی جایزه گرفت، از جمله شیر طلای ونیز، بهترین فیلم سانفرانسیسکو و جیفونی … تقوایی در سال ۱۳۴۴، در سال قبل از آنکه خودش پشت دوربین یک فیلم کوتاه مستند بایستد، جزو کارکنان فنی فیلم معروف خشت و آیینه ساخته ابراهیم گلستان بود و زیر و بم فیلمسازی را همان‌جا آموخت.
سبک
ناصر تقوایی از معدود سینماگران ایرانی است که ادبیات را خوب می‌شناسد و به قول خودش عاشق ادبیات است. او یک مجموعه داستان هم منتشر کرده است با نام «تابستان همان سال» که مشتمل بر هشت داستان به هم پیوسته‌است. این مجموعه داستان از جمله آثار شاخص ادبیات معاصر است. مدتی هم سردبیر مجله ادبی هنر و ادبیات جنوب بود. شاید همین نکته باعث شده تقوایی در آثارش، بیشتر از همه سینماگران ایرانی به اقتباس ادبی توجه نشان دهد.
آثار ناتمام
او در کارنامه خود چندین کار سینمایی و تلویزیونی ناتمام دارد. مجموعه تلویزیونی «داستان‌سرایان» (۱۳۵۷) که به زندگی و آثار نویسندگان نام‌آور ادبیات معاصر می‌پرداخت، از آن جمله است. او پیش از انقلاب قرار بود، «شوهر آهو خانم» نوشته علی‌محمد افغانی را هم بسازد که نشد. او پس از انقلاب پروژه عظیم کوچک جنگلی نوشته خودش را در سال۱۳۶۲ نیمه‌کاره گذاشت و دو پروژه مشهور «زنگی و رومی»(۱۳۸۱) و «چای تلخ» (۱۳۸۲) نیز همچنان ناتمام رها شده‌اند. تقوایی در دی ماه سال ۱۳۸۲ فیلم جنگی چای تلخ را کلید زد، اما به دلایل مالی نیمه‌کاره ماند.
کارنامه هنری
سریال
سریال دایی‌جان ناپلئون (۱۳۵۴)
سینما
| فیلم‌شناسی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| سال | نام فیلم | کارگردان | تدوینگر | فیلمنامه‌نویس | توضیحات |
| چای تلخ |  |
نیمه تمام | |||
| زنگی و رومی | |
نیمه تمام | |||
| ۱۳۸۰ | کاغذ بی‌خط | |
عباس گنجوی | |
۱۳۸۱ - برنده تندیس بهترین فیلم به انتخاب انجمن منتقدان و نویسندگان جشن خانه سینما ۱۳۸۱ - جایزه ویژه بهترین فیلم جشن خانه سینما |
| ۱۳۷۷ | کشتی یونانی | |
بخشی از قصه‌های کیش ۱۹۹۹ - نامزد نخل طلایی جشنواره فیلم کن |
||
| ۱۳۶۸ | ای‌ایران | |
عباس گنجوی | |
|
| ۱۳۶۵ | ناخدا خورشید | |
|
|
۱۳۶۵ - برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد از پنجمین جشنواره فیلم فجر -داریوش ارجمند ۱۳۶۵ - برندهٔ لوح زرین بهترین بازیگر نقش دوم مرد از پنجمین جشنواره فیلم فجر - سعید پورصمیمی ۱۳۶۵ - نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش دوم مرد از پنجمین جشنواره فیلم فجر -فتحعلی اویسی ۱۳۶۵ - نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از پنجمین جشنواره فیلم فجر - ناصر تقوایی ۱۳۶۵ - نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلم از پنجمین جشنواره فیلم فجر - محمدعلی سلطان‌زاده، هارون یشایائی ۱۳۶۵ - نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری از پنجمین جشنواره فیلم فجر - مهرداد فخیمی ۱۳۶۵ - نامزد سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن از پنجمین جشنواره فیلم فجر - فریدون ناصری ۱۹۸۸ - برندهٔ یوزپلنگ برنزی چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم لوکارنو - ناصر تقوایی |
| ۱۳۵۲ | نفرین | |
عباس گنجوی | |
|
| ۱۳۵۰ | صادق کُرده | |
عباس گنجوی | |
۱۳۵۱ - برنده جایزه بهترین کارگردانی جشنواره سینمایی سپاس تهران ۱۳۵۱ - برنده جایزه بهترین فیلم سوم جشنواره سینمایی سپاس تهران |
| ۱۳۴۹ | آرامش در حضور دیگران | |
عباس گنجوی | ناصر تقوایی با غلامحسین ساعدی | - برندهٔ شیر نقره ی جشنواره ی ونیز ۱۹۷۲ |
فیلم مستند
نانخورهای بیسواد
آرایشگاه آفتاب
تاکسی متر
باد جن
نخل
پنج‌شنبه‌بازار میناب
موسیقی جنوب
اربعین
مشهد قالی
فروغ فرخزاد
تمرین آخر- تعزیه حر دلاور (۱۳۸۳): بواسطه نمایش این فیلم و چند اقدام دیگر، تعزیه در سازمان میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد.
پیش
فیلم کوتاه
رهایی (۱۳۵۰) برنده ی شیر طلای جشنواره ی ونیز ۱۹۷۲، بهترین فیلم کوتاه جشنواره ی سانفرانسیسکو، بهترین فیلم کوتاه جشنواره ی فیلم کودک تهران ،و...
فیلم‌نامه
انسان کامل
کبریت بی‌خطر
چای تلخ
کوچک جنگلی
داستان
تابستان همان سال (هشت داستان پیوسته)
جوایز
نشان فیروزه هفتمین دوره سینما حقیقت به پاس یک عمر فعالیت هنری ۱۳۹۲
نامزد نخل طلایی جشنواره فیلم کن برای فیلم قصه‌های کیش ۱۹۹۹
برنده جایزه ی پلنگ برنزی جشنواره فیلم لوکارنو برای فیلم ناخدا خورشید ۱۹۸۸
نامزد جایزه ی پلنگ طلایی جشنواره فیلم لوکارنو برای فیلم ناخدا خورشید ۱۹۸۸
نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از پنجمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم ناخدا خورشید ۱۳۶۵
برنده ی جایزه ی تندیس طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم سانفرانسیسکو برای فیلم کوتاه رهایی ۱۹۷۲
برنده ی جایزه ی بهترین فیلم کوتاه جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان تهران برای فیلم کوتاه رهایی ۱۹۷۲
برنده ی جایزه ی شیر طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز برای فیلم کوتاه رهایی ۱۹۷۲
برنده ی جایزه ی شیر نقره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز برای فیلم سینمایی آرامش در حضور دیگران ۱۹۷۲
نشان نقره ی ششمین دوره جشنواره سینمایی سپاس تهران برای فیلم نفرین ۱۳۵۲
نشان برنز پنجمین دوره جشنواره سینمایی سپاس تهران برای فیلم صادق کرده ۱۳۵۱
