نصرت الله کاسمی
استاد دانشكده پزشكى، دولتمرد و سیاستمدار، شاعر، ادیب و سخنور و روزنامهنگار. نصرتالله كاسمى فرزند اسدالله دبیرالحرم مالك و دربارى در سنه 1287 ش در تهران متولد شد. این خانواده اصلا مازندرانى بودند و به كار ملكدارى و زراعت اشتغال داشتند. نصرتالله تحصیلات ابتدائى را در مدرسهى انتصاریه پایان داد و وارد مدرسهى دارالفنون گردید و سرانجام در 1308 ش دیپلم علمى از مدرسهى مزبور دریافت كرد. وى ضمن تحصیل در مدرسهى دارالفنون، به تحصیل علوم حوزوى پرداخت و یك دورهى كامل سطح را نزد اساتید مختلف و سرشناس تهران فرا گرفت.
كاسمى تحصیلات عالى خود را در دانشكده پزشكى آغاز كرد ولى دلبستگى خاص او به ادبیات فارسى و ادبیات عرب و طبع شعر، او را به محافل ادبى تهران كشانید و طبعا در این رفت و آمدها با بزرگان علم و ادب فارسى آن عصر از جمله با حاج میرزا یحیى دولتآبادى كه از مؤسسین فرهنگ جدید و سیاستمداران زمان بود، آشنا شد و هوش و عمق اطلاعات نصرتالله جوان موجب گردید یك نوع همكارى علمى و ادبى بین آن دو ایجاد گردید. بطورى كه پس از مدتى كوتاه مرحوم دولتآبادى، نصرتالله كاسمى را بعنوان یك دانشمند و شاعر به مرحوم میرزا یحیى قراگوزلو (اعتمادالدوله) وزیر فرهنگ وقت معرفى كرد تا از وجود وى در امور فرهنگى استفاده كند. مرحوم قراگوزلو در چند نشست، به عمق اطلاعات و زیركى كاسمى پى برد و او را به خدمت در وزارت «معارف و صنایع مستظرفه» به استخدام درآورد و بعنوان مسؤول تنظیم و طبع و نشر كتابهاى ابتدائى با ماهى یكصد تومان حقوق كه مستقیما زیرنظر وزیر انجام وظیفه نماید، به خدمت گمارد و در مدت كوتاهى شش جلد كتاب ابتدائى باضافه یك جلد كتاب تاریخ و یك جلد كتاب جغرافیا آماده شد. در این كار بزرگ، علاوه بر مرحوم قراگوزلو و كاسمى، احمد بهمنیار هم همكارى و همگامى مؤثر داشت. با تمام گرفتاریهاى فرهنگى كه بر دوش كاسمى نهاده شده بود، سرانجام در 1313 ش دورهى دانشكدهى پزشكى را باتمام رسانید و رتبهى اول را حائز شد و به دریافت یك قطعه نشان درجه اول علمى مفتخر گردید. در همان سال كاسمى به خدمت وظیفه احضار شد و دوران خدمت خود را در بیمارستان 501 ارتش انجام داد.
به هنگام خدمت وظیفه به دستور علىاصغر حكمت وزیر فرهنگ وقت طى قراردادى كه با دكتر كاسمى منعقد گردید، مقرر شد وى دو جلد كتاب «راه خوشبختى» تألیف دكتر ویكتور پوشه جراح معروف فرانسوى كه در بهداشت و اخلاق بود ترجمه نماید. در مدتى كمتر از یكسال، این دو كتاب به نثرى شیوا ترجمه و منتشر شد و فوقالعاده مورد توجه قرار گرفته و بكرات تجدید چاپ گردید.
دكتر نصرتالله كاسمى در سال 1315 در معیت چند تن از دوستان پزشك خود مجلهاى به نام «درمان» در تهران انتشار داد. این مجله طبى و بهداشتى بود و بصورت ماهیانه منتشر مىشد و شماره اول آن در فروردین ماه 1315 انتشار یافت. شماره اول مجلهى مزبور 76 صفحه به قطع وزیرى در مطبعه سربى چاپ و انتشار یافته بود در سر مقالهى نسبتا مفصل شمارهى اول كه بقلم دكتر كاسمى است آمده بود... نامه درمان مىخواهد در مبحث خاص طب و دواسازى و دندانسازى كه از شعب مهم علوم بشرى است این خدمت بزرگ را انجام دهد و بار دیگر براى ظهور دانشمندان بزرگ ایران زمینهى مساعد پیش آورد از اینرو از همهى دوستداران دانش دعوت مىكند كه استدعاى او را بپذیرند و از مدد علمى و فكرى و قلمى كه موجب دوام این نامه مىباشد دریغ روا ندارند... در مجلهى درمان علاوه بر مقالات سودمند علمى كه توسط متخصصین پزشكى نوشته مىشد در هر شماره تصاویر مناسبى با مقالات چاپ مىشد. این مجله قریب دو سال دوام كرد.
همزمان با فارغالتحصیلى دكتر كاسمى قانون تأسیس دانشگاه از مجلس شوراى ملى گذشت و دانشگاه شروع بكار كرد. در تشكیلات جدید دانشكده پزشكى، دكتر نصرتالله كاسمى با سمت دانشیارى تدریس بیماریهاى عمومى را برعهده گرفت و علاوه بر آن ریاست كتابخانه و انتشارات دانشكده پزشكى را عهدهدار شد و كتابى تحت عنوان راهنماى پزشكى منتشر ساخت. هنوز دو سه سالى از تشكیلات جدید دانشكدهى پزشكى سپرى نشده بود كه بعلت دستهبندى قدما علیه جوانان، عدهاى از دانشیاران دانشكدهى پزشكى از جمله دكتر نصرتالله كاسمى منتظر خدمت شدند و دانشكدهى پزشكى بصورت ركود درآمد. در سال 1318 دكتر احمد متین دفترى وزیر دادگسترى كه خود استاد دانشگاه بود به نخستوزیرى منصوب شد و براى رونق مجدد دانشكده پزشكى به استخدام پروفسور اوبرلین فرانسوى براى ریاست دانشكده پزشكى برآمد و طبق قانون خاصى اختیاراتى به وى داده شد.
پروفسور اوبرلین، دكتر نصرتالله كاسمى را به سمت دانشیار كرسى بیماریهاى همگانى و تجربى و سردبیر دانشكده پزشكى و داروسازى و دندانپزشكى منصوب نمود كه كلیه امور آموزشى و دانشجوئى سه دانشكده با نامبرده بود. دكتر كاسمى علاوه بر كارهاى سردبیرى در سه دانشكده تدریس هم مىكرد. در دانشكده پزشكى غدد درونریز و بیماریهاى مربوط به آن و در دانشكده دندانپزشكى و داروسازى بیماریهاى عمومى و بهداشت تدریس مىنمود و مدتى هم تاریخ و اخلاق پزشكى تدریس نمود.
دكتر نصرتالله كاسمى از شهریور 1320 تقاضاى امتیاز مجلهاى به نام دانشكده پزشكى نمود كه علاوه بر انتشار اخبار دانشكده پزشكى تهران، آخرین تحقیقات و تتبعات پزشكى را كه در مطبوعات خارجى یا رسانههاى گروهى آنها منتشر مىشد براى پزشكان كشور در مجله درج نماید. شمارهى اول این نامه در بهمنماه 1321 بصورت ماهنامه منتشر شد. در شناسنامهى مجله نوشته شده بود «صاحب امتیاز دكتر نصرتالله كاسمى؛ سردبیران: دكتر امیراعلم، دكتر مصطفى حبیبى؛ ترتیب انتشار: ماهانه؛ موضع مجله: علمى دانشكده پزشكى دانشگاه تهران.»
در سال 1325 پس از تشكیل سازمان شاهنشاهى خدمات اجتماعى، دكتر جواد آشتیانى به مدیر عاملى و دكتر نصرتالله كاسمى به قائممقامى سازمان مزبور انتخاب شدند و برنامهى وسیعى براى كارهاى پزشكى و بهداشتى آن پىریزى نمودند از جمله دانشكدهاى بنام دانشكده پرستارى تأسیس نمود كه ضرورت كامل داشت. در انتخابات دورهى شانزدهم مجلس شوراى ملى، دكتر نصرتالله كاسمى كاندیداى نمایندگى مجلس شوراى ملى از سارى شد و با رأى مردم به مجلس رفت. در آن تاریخ مسئله استیفاى حقوق ملت ایران از نفت جنوب موضوع گسترده و جدّى روز بود. روز اول تیرماه 1329 كمیسیون خاص نفت در مجلس شوراى ملى موجودیت خود را اعلام كرد و هجده نفر از زبده نمایندگان به عضویت این كمیسیون انتخاب شدند. از جمله دكتر نصرتالله كاسمى بود. ریاست این كمیسیون بعهده دكتر محمد مصدق قرار گرفت و سرانجام پس از بررسیهاى كامل در روز 17 اسفند 1329 كمیسیون خاص نفت ملى شدن صنعت نفت را به تصویب رسانید و مجلس سنا روز 29 اسفند 1329 نظریه مجلس شوراى ملى را دائر بر ملى شدن صنعت نفت مورد تصویب قرار داد و موجى از خوشحالى و مسرت در سرتاسر كشور بوجود آورد. در این اقدام بزرگ تاریخى، دكتر نصرتالله كاسمى سهیم و شریك بود.
در سال 1336 رژیم مشروطه سلطنتى تصمیم گرفت كه سیستم دو حزبى در كشور تشكیل گردد. حزبى بنام حزب مردم با برنامههاى خاصى در 28 اردیبهشتماه 1336 موجودیت خود را اعلام كرد. این حزب طرفدار اصلاحات ارضى و سهیم كردن كارگران در سود كارخانهها و برابرى حقوق زن و مرد بود. رهبرى این حزب را امیر اسدالله علم بر عهده گرفت. در 28 بهمنماه 1336 دكتر منوچهر اقبال نخستوزیر تشكیل یك حزب اكثریت را اعلام كرد و اولین جلسهى عمومى هیئت مؤسس حزب با حضور دویست نفر از سناتورها، نمایندگان مجلس، اساتید دانشگاه، معتمدین و اصناف، مالكان و كارگران، بنام حزب ملیون تشكیل شد. در اولین جلسهى هیئت مؤسس، دكتر منوچهر اقبال به رهبرى حزب و دكتر نصرتالله كاسمى به دبیر كلى حزب انتخاب گردیدند.
این حزب با پشتیبانى دولت بسرعت قوام گرفت و شعب خود را در تمام شهرها دائر نمود و مشغول فعالیت شد. زحمات شبانهروزى دكتر كاسمى موجب گردید كه حزب ملیون حزبى فرا گیر باشد. در نهم شهریور ماه 1337 براى ارتباط بیشتر بین حزب ملیون و دولت، آقاى دكتر نصرتالله كاسمى دبیركل حزب با سمت وزیر مشاور داخل كابینه شد.
دكتر كاسمى براى انتخابات دورهى بیستم كه در پیش داشت برنامهى تبلیغاتى جامعى تنظیم و پیاده كرد و از اول تابستان 1339 این برنامه بمرحلهى اجرا درآمد و دبیركل حزب هر روز در استان یا شهرستانى سخنرانى مىنمود و ضمن تشریح برنامههاى حزبى از مردم مىخواست كه به كاندیداهاى حزب ملیون رأى دهند.
انتخابات پایان پذیرفت ولى دخالت دولتیان در بعضى از حوزهها، موجى از عدم رضایت فراهم نمود و رسانههاى گروهى حزب اقلیت و منفردین، انتخابات را مخدوش قلمداد كردند بطورى كه دولت ناگزیر شد استعفاى دستجمعى نمایندگان را بگیرد. در نتیجهى چنین نابسامانى، دكتر نصرتالله كاسمى دبیركل حزب ملیون آماج حمله و انتقاد دستجات ناراضى قرار گرفت و طبعا از دبیركلى حزب و وزارت مشاور كنار گذارده شد.
دكتر نصرتالله كاسمى پس از این شكست سیاسى به كار اصلى خود بازگشت و فعالیتهاى علمى و ادبى را مضاعف ساخت. مدت هفت سال دبیركل بنیاد نیكوكارى نوریانى را برعهده داشت و كارهاى عمده علمىانجام داد. از جمله ماهنامهى تحقیقى بنام گوهر بمدت 6 سال در 72 شماره انتشار داد. علاوه بر مقالات اساسى و علمى كه خود مىنوشت زبده محققان و اندیشمندان عضو علمى هیئت تحریریه این مجله بودند كه هماكنون مجلدات باز مانده یكى از منابع معتبر تاریخ اجتماعى ایران است. علاوه بر مجلهى یاد شده، پانزده كتاب از متون فلسفى و تاریخى و عرفانى انتخاب و پس از تصحیح و تهذیب با مقدمهاى مناسب حال چاپ و در دسترس دانشپژوهان قرار داد.
دكتر نصرتالله كاسمى نویسندهاى توانا و صاحبنظر بود، احاطهى وى به زبان و ادبیات فارسى، عربى و فرانسه و شناخت كامل صنایع ادبى این سه زبان، او را در بین اقران ممتاز نمود. مطالعه در دواوین شعرا و كتب مختلف تاریخى و بررسى اسلوب مختلف استادان گذشته، وى را صاحب سبك خاص و پررونقى در زبان فارسى نمود.
استاد نصرتالله كاسمى تالیفات و ترجمههاى بسیارى دارد از جمله مىتوان دو جلد كتاب علم غدد و غدد مترشحه داخلى و بیماریهاى آن را نام برد كه كتاب درسى معتبرى بود و هماكنون نیز تدریس مىشود. ترجمهى دو جلد كتاب راه خوشبختى تألیف دكتر ویكتور پوشه جراح معروف فرانسوى كه ده بار چاپ و انتشار یافته، ترجمهى پنج جلد كتاب از فرانسه به فارسى در باب بهداشت و اخلاق، دورهى كامل مجلهى درمان و دوره كامل مجلهى پزشكى، دورهى كامل مجلهى گوهر و بالاخره یك واژه نامهى پزشكى متجاوز از چهار مجلد كه متأسفانه عمر استاد اجازهى چاپ آن را نداد.
دكتر كاسمى شاعرى توانا بود، به سبك قدما شعر مىگفت، غالبا قصیدهسرا بود و سبك خراسانى یا تركستانى را در اشعار خود انتخاب مىكرد. قسمتى از اشعار وى تحت عناوین امواج، مهر مادر، مظهر العجایب، نور خدا در غار حراء و وظایف انجمنهاى ادبى منتشر شده است.
دكتر كاسمى در آخرین روزهاى رژیم بكار دعوت شد و مدیریت عامل سازمان شاهنشاهى خدمات اجتماعى را به او سپردند ولى نه استاد حوصلهى كار داشت و نه زمان اجازهى كار مىداد. بنابراین این كار دوامى نكرد و استاد بعد از انقلاب خانهنشین شد.
دكتر كاسمى چند سالى كه از انقلاب گذشت، تلاش خود را براى ادامه كار مجلهى گوهر بكار برد ولى هرگز به این كار توفیق نیافت. در 1374 درگذشت.
نظرات کاربران
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
