به عنوان اولین سوال شبهه را تعريف کرده و برایمان بیان بفرمایید که رفع شبهات وظيفه کدام نهاد یا مرکزی است ؟با توجه به اينکه حوزه هاي علميه در دنياي امروز وظايف خاص و حساسي دارند به نظر شما آيا بحث پاسخ به شبهات ديني وظيفه حوزه علميه است؟ اگر وظيفه حوزه بوده است تا کنون موفق بوده اند يا خير؟
در ابتدا فرق سؤال و شبهه را مطرح مي کنم. سؤال مسأله خيلي روشن و شفافي ا ست. سؤال به راستي سؤال است. زماني که مسأله اي مورد ابهام است و شخص پاسخ را نمي داند در نتيجه سؤال مطرح مي شود. در سؤال به دنبال جواب مي گرديم و بحث يادگيري مطرح است هر چند توبيخي يا انکاري باشد. ولي در مورد شبهه، امر مشتبه مي شود. زماني که فرد حرف ها و پاسخ هايي ديگر را شنيده است و با توجه به آن پاسخ هاي شنيده شده و توهمات ذهني ، شبهه ای برایش مطرح مي شود. درواقع درشبهه بحث انتقاد نیز مطرح می شود.
حوزه هاي علميه متکفل دين مردم هستند. بنابراین بايد در حوزه دين سوالات و شبهات را جوابگو باشند. البته در اين مورد از طرف مجلس براي پاسخگويي به اين شبهات بودجه اي مخصوص در نظر گرفته شده است ودر ابتدا دفتر حوزه علميه قم بسيار قوي وارد شد و به دنبال آن اصفهان و مشهد هم وارد عمل شدند
.
به غير از دفاتر تبليغات اسلامي، بيوت مراجع هم چه در اصفهان و چه نمايندگي هايشان پاسخگوي مسائل از خارج و داخل کشور هستند.
این شیوه چقدر مفید بوده است؟
اين افراد اعزام شده در حوزه هاي علمي ـ ديني ـ اعتقادي و اخلاقي و... پاسخگوي سوال ها خواهند بود. اين شيوه در مدارس بهتر پاسخ داده است و اعزام به مدارس بيشتر از بقيه موارد بوده است. اما اینکه تمام نيازهاي جامعه را مي توانيم جواب دهيم قطعاً اين طور نيست. ما بخشي از نيازها را جواب خواهيم داد.
به غير از دفتر تبليغات در اصفهان و قم، جاي دیگری مي تواند پاسخگويي به شبهات را بر عهده داشته باشد؟ در این صورت آیا بهتر نيست جاي مشخصي فقط برای این کار اختصاص داده شود؟
چيزي که در مجلس تصويب شد ايجاد مراکز ملي پاسخگويي است که عهده دار آن دفتر تبليغات اسلامي مي باشد. نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري هم فقط براي قشر دانشجو اين کار را انجام مي دهد و ما شاهد اين هستيم که اين 2 شعبه خيلي مستقل عمل مي کنند. در دفاتر مراجع بيشتر سوالات مربوط به بخش احکام مي باشد ولي پاسخگويي دفتر تبليغات بسیار وسيع تر از آن است. در دفتر تبليغات اسلامي مباحث اجتماعي ـ سياسي ـ اخلاقي ـ فرهنگي و... نیز پاسخ داده میشود.
پس می توان گفت شبهات چند دسته هستند. به نظر شما با توجه به اوضاع موجود در جامعه بهتر است پاسخ دهندگان در کدام قسمت شبهات تلاش بیشتری داشته باشند؟
به نظر من نیاز مردم در زمينه اعتقادي ـ اخلاقي بيشتر است. البته فرد پاسخگو هم بسيار مهم مي باشد بايد از کساني استفاده کرد که دوره ديده باشند.خوشبختانه دفتر تبليغات در اين زمينه نهايت تلاش خود را کرده است.
مراکز ملي پاسخگويي بايد در زمينه اعتقادي ـ اخلاقي بيشتر وارد شده و گستره پوشش خود را کمی و کیفی ارتقاء دهند.
-باتوجه به فضاهای مجازی آیا بهتر نیست مخاطبین سوالات خود را در این فضا جستجو کنند؟ و کمتر از طریق تلفن به دنبال پاسخ خود باشند؟
درست است که مردم بيشتر تلفني سوالات خود را از ما مي پرسند ولي اگر به سمت سايت و در قالب مکتوب برويم که فرد بتواند مکتوباً سوالاتش را دقيق بپرسد مفيدتر خواهد بود. البته در پاسخگویی تلفنی غير از پاسخ به سوال افراد، رفرنس ها و منابعي را معرفي خواهيم کرد که شخص بتواند پاسخ کامل تري بگيرد
عده ای اعتقاد دارند اکثرا رساله هاي مراجع به جهت کلی گویی پاسخ گوی مخاطب نیست. مگر اين که استفتائات آنها را نیز داشته باشیم . این درحالی است که همه با اين استفتائات آشنا نيستند. در این زمینه چه باید کرد؟
بعضي مراجع کارهايي انجام داده و رساله هايي را براي مقاطع خاص (نوجوانان ـ جوانان ـ بانوان و...) ترتيب داده اند. تفکیک اين رساله ها به این خاطراست که برخي مسائل را قرار نیست همه بدانند. مثلاً قرار نيست مسائل دختران را پسران جوان بدانند يا از مسائل مربوط به تجارت و معاملات همه ي اقشار جامعه مطلع باشند و اين کار ارزشمندي است که در اين عرصه صورت گرفته است. اما در مورد استفتائات به نظر می آید سايت مرجع بهتري براي مراجعه و پاسخ گرفتن است. در سايت مراجع، همه ي استفتائات آمده است و شخص وقتي وارد سايت مي شود مي تواند جواب سوالات خود را خيلي سريع به صورت طبقه بندي و با دسترسي راحت تر دریافت نماید. سايت ها در اين زمینه کمک بسیار خوبی برای ما هستند.
گاهي اوقات افراد با مشکلاتي روبرو مي شوند که جواب آن در رساله نيست و عده ای معتقد ند: این موضوع به دلیل مدرنيته بودن جامعه امروزي است . اگر اين طور هست آيا مي توان گفت مشکل، همان اختلاف دین و مدرنیته می باشد؟
در این موضوع باید ابتدا بدانیم که مرجع درصدد پاسخگويي به چه مسأله اي است؟ در واقع مرجع با فقه ارتباط و در این زمینه تخصص دارد .مرجع باتوجه به فقه، آيات و روايات را بررسي کرده و فتواي خاص خود را در باب هاي مختلف مثل (نماز روزه، حج، زکات و...)ارائه مي دهد. اما سوالی مطرح است، آیا آن مرجع باید در حوزه اخلاق و اعتقادات پاسخگو باشند يا خير؟ در رساله توضيح المسائل، احکام اوليه مطرح مي شود که باب هاي فقه در آن مشخص است . اما در حوزه اخلاق کار تخصصي تر است. اگر چه مراجع خيلي جايگاه، والا و بالايي دارند ولي در حال حاضر حوزه ها تخصصي تر شده اند. يعني در حوزه ي اخلاق، متخصص اخلاق صاحب نظر است و او بايد نظر نهايي را بدهد. در حوزه اعتقادات نیز همين طوراست ، متخصص اعتقادات بايد صاحب نظر باشد.
البته فقهایی هستند که در چند حوزه وارد شده اند. ولي امروزه با وجود تخصصي شدن موضوعات کار کمي مشکل تر شده است و نبايد انتظار داشت که يک مرجع در تمام اين حوزه هاي وارد شده و تخصصي عمل کند ولي در حوزه فقه اين يک انتظار عادي است که مراجع در آن زمينه کار کرده اند.
در واقع مراجع پاسخ گوي نيازهاي اوليه ما هستند و من مخاطب نبايد انتظار داشته باشم که مرجع من در حوزه اعتقادي و اخلاقي و ... متخصص باشد. اگر مرجعي متخصص باشد اطلاعات مازادی دارد. در حال حاضر بحث ها تخصصي تر شده است و شما به يک متخصص در هر حوزه اي نياز داريد. اين گونه نيست که اگر من در حوزه اخلاق سوالي دارم به دنبال اين باشم که ببينم مرجع من چه جوابي براي من دارد. البته شايد همان مرجع متخصص باشد .اما نبايد از همه ي مراجع انتظار داشت که در همه ي موارد متخصص و صاحب نظر و پاسخگو باشند.
پس در مسایل سیاسی نیز نباید توقع داشت ، مرجع متخصص باشد؟
همان طور که فقه الفباي خود را دارد؛ مسائل سياسي و سياست نیز الفبای خاصی دارد . لذا در سياست يک سري اصول کلي است که مرجع به آن اشاره مي کند ولي اينکه بخواهم به طور ريز بگويم آيا اين مرجع سياستمدار هم است؟ خیر. خيلي وقت ها اصلاً این طورنيست. قول مرجع در صاحب فقه جاري است و بايد پذیرفته شود. در حوزه سياست نیز کلام سياست جاري است. مثلاً اينکه همه در انتخابات شرکت کنيم و اينکه همراه رهبري باشيم،اين ها همه اصول کلي و قطعي و قراردادي است که همه آن را پذيرفته اند و مراجع آن را تأييد کرده اند ولي اين که مثلاً به چه کسي رأي دهيم و اين که مرجع ما براي خودش در اين مورد استنباطي دارد یا نه ؟ در اينجا بايد خود فرد از منابع مختلف به جواب برسد. البته در بين مراجع بعضي به راستي سياسي هستند. يعني غير از اين که مرجع هستند سياستمدارنیز می باشند.اما بازهم می گویم الزاماً اين طور نيست که تمام مراجع سياستمدار نیز باشند. البته همه مراجع بايد اصول کلي سياست و مسائل کلي و کلان را بدانند و با جامعه همراه باشند. ولي در حوزه هاي زير مثل ارتباط با کشورهاي ديگر يا حمله به کشورهاي ديگر يا ...نيازي نيست صاحب نظر باشند. اين کاربه عهده مقام معظم رهبري است که حرف آخر را بايد ايشان بزنند چون ايشان اشراف کامل بر روي قضيه دارند. البته مراجع نیز اشراف بر فقه دارند اما اين که بگويم تمام مسائل سياسي روز به آنها می رسد؛ اینطور نیست. شايد در کل اين که انتظار داشته باشيم تمام مراجع ما سياستمدار باشند ،اين انتظار اعلا حدي ست.
- با توجه به اين که گفتيد پاسخ به شبهات بر عهده دو نهاد دفتر تبليغات و بيوت مراجع مي باشد پس نقش حوزه هاي علميه در این زمینه چیست و چه رسالتي دارند؟
دفتر تبليغات نهاد واثق ميان حوزه و مردم است. يعني ما نيروهاي خود را جذب مي کنيم و اين ها را آموزش هاي مازاد مي دهيم. (آموزش هايي که با توجه به نيازهاي جامعه است)علاوه بر این ها نيروي حوزه را نیز جذب و آموزش هاي لازم به آنها داده می شود. به همين دلیل مقام معظم رهبري دفتر تبليغات را نماد روشنفکري حوزه دانسته اند. يعني دفتر تبلیغات بايد حداقل چند گام جلوتر از حوزه باشد. اساس کار ما اين است که ما چند گام جلوتر از حوزه در راستاي شناسايي نيازهاي جامعه و منتقل کردن و آموزش دادن آنها به طلاب پيشگام شويم. بخشي از کاري که مربوط به حوزه است واگذار به دفتر تبليغات شده و ما آن را انجام مي دهيم و خود روحانيت هم به طور خاص مثلاً در مساجد با مردم در ارتباط هستند و پاسخ گوي سوالات مردم مي باشند.
جذب خبرنگار افتخاری
