نقاشی قهوه‌خانه‌ای سال‌هاست راه منسوخ شدن را پیش گرفته و در سرازیری بی‌توجهی افتاده است. کمتر کسی می‌تواند دست دراز کند و این سبک نقاشی را از این مسیر سرازیری دور کند و به سمت موزه‌ها و حراج‌های بزرگ سوق دهد.
به گزارش راسخون به نقل از جام جم ، طی سال های گذشته، خالقان این هنر کاملا ایرانی یکی یکی از میان ما رفته اند و تنها یادگاری شان تابلوهای به جا مانده از سبکی است که اکثر روزهای سال را در نگارخانه عقیلی نزد آخرین بازمانده خود جواد عقیلی، چشم به راه مخاطبان مانده تا شاید روزی نگاهی گیرا به خود داشته باشند یا مدیری آنها را برای نمایشگاه خود به امانت گیرد.
بخشی از این چند صد اثر که در قالب یک مجموعه نفیس در گالری عقیلی نگهداری می شود از هجدهم تیر به درخواست محمد قاسمی، مدیر نگارخانه فرهنگسرای معرفت به دیوارهای این نگارخانه آویخته شده تا گویای نقاشی قهوه خانه ای ایران باشد؛ نمایشگاهی که تا پنجم مرداد میزبان علاقه مندان به این هنر بود.
محمد قاسمی درباره این نمایشگاه می گوید: در این نگارخانه 19 اثر از آثار پیشکسوتان این سبک همچون زنده یادان حسین همدانی، حسن اسماعیل زاده، علی اکبر لرنی، محمد حمیدی، فتح الله قوللر آغاسی، محمد مدبر، حسین فراهانی و عباس بلوکی فر را در کنار آثاری از استاد جواد عقیلی آخرین بازمانده نقاشی قهوه خانه ای به نمایش گذاشتیم. درواقع استاد عقیلی مجموعه دار این آثار است و ما توانستیم این تعداد اثر را از ایشان به امانت بگیریم.
سبک از یاد رفته نقاشی ایران
قاسمی شناساندن سبک قهوه خانه ای به نسل جوان را دلیل برپایی این نمایشگاه می داند و ادامه می دهد: متاسفانه بسیاری از مردم از این سبک نقاشی شناختی ندارند؛ به طوری که در طول برگزاری نمایشگاه، مراجعه کنندگانی داشتیم که دیدن این آثار برایشان تازگی داشت. به همین دلیل شناساندن این نوع نقاشی و نیز زنده نگه داشتن یاد و خاطره استادان این هنر را به عنوان اهداف برپایی نمایشگاه در نظر گرفتیم.
قاسمی معتقد است این سبک نقاشی به واسطه این که در قدیم بیشتر در قهوه خانه ها به نمایش گذاشته می شد و جایی در منازل برایش نبود، از یادها رفته است، به طوری که امروزه نه در خانه ها و نه حتی در قهوه خانه نیز به واسطه تغییر فضا، اثری از آنها نیست.
جواد عقیلی آخرین بازمانده نقاشی قهوه خانه ای نیز با تائید منسوخ شدن این سبک از نقاشی می گوید: نقاشی قهوه خانه ای هنری صددرصد ایرانی بدون تاثیر از مکاتب اروپایی و امروزی است که نقاشان آن خود ساخته و خودجوش و به صورت مکتب ندیده دست به خلق آن زده اند.
این نقاش قهوه خانه ای می گوید: این نقاشی نسبت به دیگر سبک ها اقبال نداشته و حتی از سوی مدرنیست ها نیز تحقیر شده، در حالی که آثار این سبک همگی از دل برآمده اند. در صورتی که آثار مدرن، از دیگر آثار گوشه و کنار دنیا الهام گرفته اند.
وی می افزاید: متاسفانه تمام استادان این ژانر نقاشی فوت شده اند. من هم به واسطه داشتن بیماری آسم مدت هاست کاری انجام نداده ایم. البته در این سال ها مجموعه کاملی شامل 400 اثر از آثار قهوه خانه ای و دیگر کارها را در نگارخانه عقیلی جمع آوری و نگهداری کرده ام و هر زمان نگارخانه ای برای برگزاری نمایشگاه نیاز داشته به امانت داده ام.
نقاشی های 50 ساله قهوه خانه ای با روایتی از جنگ خیبر
19 اثری که در نگارخانه فرهنگسرای معرفت به نمایش درآمد به دوره های مختلف و موضوعات خاص مربوط است و البته از برخی از آنها نیز تاریخ دقیقی در دست نیست، به طوری که قاسمی می گوید: این آثار متعلق به دوره های تاریخی مختلف است و نمی دانیم هر اثر در چه برهه زمانی توسط هنرمند خلق شده است. به طور مثال یکسری از کارها متعلق به استاد آغاسی ـ که بنیانگذار نقاشی قهوه خانه ای است ـ در این نمایشگاه به چشم می خورد. ایشان سال 47 فوت کرده اند و قطعا آثارشان که در نمایشگاه در معرض دید علاقه مندان بود متعلق به سال های حیات ایشان است.
مدیر نگارخانه فرهنگسرای معرفت همچنین درباره موضوعیت نمایشگاه آثار بزرگان نقاشی قهوه خانه ای ادامه می دهد: این نمایشگاه با موضوع رزمی و مذهبی برگزار شد به طوری که یکسری کارها از شاهنامه بود که موضوع حماسی دارد و یکسری نیز شمایل حضرت علی(ع) و جنگ خیبر و نیز انتقام مختار بود که اینها هم بعد مذهبی دارند.
عقیلی نیز درباره موضوع در نقاشی قهوه خانه ای می گوید: این نقاشی از متون مذهبی، حماسی و فرهنگ عامه تشکیل شده و برآمده از ادبیات و برگرفته از شاهنامه و سایر متون فارسی و نیز فرهنگ کوچه و بازار بود. به همین دلیل برای مردم ما بسیار آشناست. به عنوان مثال، بسیاری از نقاشی های قهوه خانه ای با موضوع قصص قرآنی، قهوه خانه، شب چله، داستان های متون فارسی همچون نظامی و شاهنامه
خلق شده اند.
جای خالی نقاشی قهوه خانه ای در موزه های دنیا
نقاشی قهوه خانه ای به اعتقاد بسیاری از هنرمندان این ژانر و محققان، سبکی کاملا ایرانی است که با آثار دوره قاجار نیز برابری می کند؛ در حالی که به واسطه عدم شناخت مخاطبان و حتی هنردوستان و مجموعه داران داخلی و خارجی هیچ گاه پایش به موزه ها و نمایشگاه های خارجی باز نشده است.
جواد عقیلی، پیشکسوت نقاشی قهوه خانه ای در این باره می گوید: آثار دوره قاجار سال هاست در موزه های معتبر دنیا به نمایش در آمده و با قیمت های گزاف به فروش رفته، در حالی که نقاشی قهوه خانه ای با وجود برابری با آثار این دوره هیچ وقت با چنین اقبالی روبه رو نشده است. وی ادامه می دهد: همه نقاشان، خوشنویسان و مجسمه سازان این شانس را داشته اند که آثارشان در حراج های خارجی و داخلی راه پیدا کند و با قیمت های کلان به فروش برسد، ولی متاسفانه این شانس به نقاشی قهوه خانه ای نرسیده که امیدوارم در آینده شرایط بهتری برای آن فراهم شود.
این استاد نقاشی می گوید: آثار نقاشی قهوه خانه ای تکرار شدنی نیستند و مطمئن هستم در آینده به آثار ماندگاری در حوزه نقاشی بدل خواهند شد و امیدوارم به واسطه جاذبه ای که این هنر کاملا ایرانی دارد در آینده پایدارتر از کارهای مدرنی باشد که تنها متعلق به یک فصل خاص هستند.
/117/
